Элементтер және олардың тотығу-тотықсыздану қасиеттері

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ОСӨЖ
Элементтер және олардың
тотығу-тотықсыздану
қасиеттері

Орындаған: Ерденбек І.Б.
101 б тобы фарм.
Тексерген: Кеноханова А.Ж.

ProPowerPoint.Ru
Жоспар
Тотығу-тотықсыздану реакциялары
Элементтің тотығу дәрежесі
Тотығу дәрежелерін есептеу
Тотығу-тотықсыздану реакциялар теориясы
(ТТР)
Тотықтырғыш, Тотықсыздандырғы
ТТР теңестіру. Электронды баланс тәсілі.
Пайдаланылған әдебиеттер

ProPowerPoint.Ru
Тотығу-тотықсыздану реакциялары–
нәтижесінде әрекеттесуші заттар
құрамына кіретін бір немесе бірнеше
элементтердің тотығу дәрежелерінің
өзгеруімен жүрілетін реакциялар.
Мысалы:
2Нg2+O2- =2Hg0 + O20 (ТТР)

ProPowerPoint.Ru
Элементтің тотығу дәрежесі дегеніміз
оның шартты электрондық заряды. Ол
қосып алу формуласы арқылы есептелінеді
және оң, теріс нөлдік мәнге ие болуы
мүмкін, «+» немесе «–» таңбалары болады.

ProPowerPoint.Ru
Тотығу дәрежесін есептегенде келесі
заңдылықтарды қолдану керек:
1) Атом немесе молекула әрқашан
элекртобейтарап, себебі олар да оң таңбалар
теріс таңбалар санымен теңеседі;
2) Бөлшектің белгісі оны байланыстыратын
электрондық жұбының жақын орналасуына
байланысты;
3) Металдар катионы әрқашан оң зарядталады:
Al3+,Na+,Ca2+;
4) Қышқыл қалдықтардың анионы әрқашан
теріс зарядталады: NO3-, SO42-, PO43-;
5) Бейметаллдардың тотығу-тотықсыздану
дәрежесі оң және теріс болуы мүмкін: N3-H4+,
HN5+O3.
ProPowerPoint.Ru
Сонымен қатар тотығу дәрежесін анықтау үшін келесі қағидалар
қолданылады.
1 ) жай заттардың элементінің тотығу дәрежесі 0-ге тең; Na0;
2) қосылыстарда сілтілік металдар (+1) тотығу дәрежесіне тең;
K+1OH; Na+1Cl;
3) қосылыстарда жер сілтілік металдар (+2) тотығу дәрежесіне
тең; Ca+2SO4;
4) қосылыстарда оттегі (-2) тотығу дәрежесіне ие; H2O-2; ;
ескерту: асқын тотықтарда (-1) ; ;OF2 қосылысында (+2) тотығу
дәрежесіне ие.
5) қосылыстарда сутегі (+1) тотығу дәрежесіне тең;
ескерту: металл гидридтерінде сутегі (-1) тотығу дәрежесіне ие,;
6) молекуланың құрамына кіретін барлык атомдардың тотығу
дәрежелерінің алгебралық қосындысы 0-ге тең

ProPowerPoint.Ru
Азот атомының қосылыстардағы
тотығу дәрежелерін анықтайық,
NH3, N2N4, NH2, N2O, NO,
HNO2,NO2, HNO3 қосылыстарында
тотығу дәрежесі: -3, -2,-1, +1,+2, +3,
+4, +5 сәйкес болады.

ProPowerPoint.Ru
Тотығу дәрежелерін есептеу:
а) H20, Cl20, Al0;
б) K2+Cr26+O72-, K+Mn7+O42-,
K2+ Mn6+O42, Cr23+(SO4)32-;
в) Ca2+F2-, C4-H4+, N3-H3+, (N3-
H+4)+N5+O2-3;
г) 0СH+30СO2-O2H+, C-H+3C-H+O2-.
ProPowerPoint.Ru
Тотығу-тотықсыздану реакциялар теориясы
(ТТР)
1. Тотығу дегеніміз –
тотықсыздандырғыштардың электрондарды
беру процесі: Al0 – 3e¯= Al3+.
2. Тотықсыздану дегеніміз – тотықтырғыштарға
электрондардың қосылу процесі: Mn7+
+5e¯= Mn2+.
3.Тотығу-тотықсыздану процесінде
тотықсыздандырғыш берген электрондардың
саны тотықтырғыш қосып алған электрондар
санына тең болуы шарт.

ProPowerPoint.Ru
Тотықтырғыш –электрон қосып
алушы бөлшек (бейтарап атом,
молекула, ион).
Тотықсыздандырғыш –электрон
беруші бөлшек (бейтарап атом,
молекула, ион).

ProPowerPoint.Ru
Тотықсыздандырғыштар (е Тотықтандырғыштар ( е қосып
беруші) алушы)
1. Аниондар Cl-, Br-, I-, F-, S2-, 1. Галогендер Cl2, Br2, I2, F2
N3-
2 Cl0+2e=2Cl‾
2Cl—2e=Cl20
2.Максималдық тотығу
2. Me - металдар дәрежелі элементтер:
Al0-3e=Al3+ H2S6+O4, KMn7+O4, K2Cr6+2O7,
3. минимальды тотығу Fe3+, Cu2+, Pb4+, Sn4+
дәрежелі элементтер: Fe3++1e=Fe2+
Fe2+, Cu+, Pb2+, Sn2+ 3. Электролиз кезіндегі Анод
Fe2++1e=Fe3+
4.Электролиз кезіндегі катод

ProPowerPoint.Ru
Маңызды тотықтырғыштар
1. Маңызды тотықтырғыштар типтік бейметалдар (F2,
CL2, Br2, I2, O2), галогендер (-1), оттегі (-2) тотығу
дәрежелеріне ие болады.
2. Құрамында оттегі болатын қышқылдар мен тұздар
арасында біршама маңызды тотықтырғыштар KМnO4,
K2CrO4, K2Cr2O7, концентрленген күкірт қышқылы,
азот қышқылы және нитраттар, галогендердің оттекті
қышқылдары. Mn+7 тотықтырғыш ретінде ортаның
қышқылдығына байланысты алуан түрлі өнімдерге
дейін тотықсыздана алады: қышқыл ортада – Mn2+ке
дейін, бейтарапта MnO2 –ге дейін сілтілікте MnO4-2 –
ке дейін
5K2SO3+2KMnO4+3H2SO4=6K2SO4+2MnSO4+3H2O
3K2SO3+2KMnO4+H2O =3K2SO4+2MnO2+2KOH
K SO +2KMnO +2KOН=К SO +2K MnO +H OProPowerPoint.Ru
Калий хроматы және дихроматы құрамында Cr+6 ионы
болуынан тотықтырғыш болып табылады, ол Cr+3 ионына
дейін қайта тотықсызданады.

K2 Cr2O7 +3H2S+4H2SO4=Cr2(SO4)3+3S+K2SO4+7H2O.

Концентрленген күкірт қышқылындағы H2S+6O4 күкірт +6
тотығу дәрежелі
болғандықтан тотықтырғыш қасиет көрсетеді, ол тотықсы
зданып +4 (SO2), 0 (S), немесе –2
(H2S) дейін тотықсыздана алады (тотықсыздандырғыш кү
йі күшті болса, күкірттің тотықсыздануы терең жүреді).

Cu+2H2SO4=CuSO4+SO2+2H2O,

3Mg+4H2SO4=3MgSO4+S+4H2O,

4Zn+5H2SO4=4ZnSO4+H2S+4H2O
ProPowerPoint.Ru
Маңызды тотықсыздандырғыштар

1. Қарапайым заттар арасындағы маңызды тотықсыздандырғыштарға
белсенді металдар (сілтілік, жер сілтілік, мырыш, алюминий, темір және
т.б.), сондай-ақ, кейбір бейметалдар (сутегі, көміртегі, фосфор, кремний)
жатады. Мысалы: Көміртегі CO және CO2 –ге дейін тотығады.

C+O2=CO2

2. Оттексіз қышқылдар (HCI, HBr,HI,H2S) және олардың тұздары жай
заттарға дейін тотықсызданады.

3. Cілтілік және жер сілтілік металдар гидридтері.

CaH2+2H2O=Ca(OH)2+2H2

4. Тотығуд дәрежесі ең төмен металдар (Sn2+,Fe2+,Cu+2 иондары және т.б.)
тотыға отырып, өздерінің тотығу дәрежесін арттырады.

SnCI2+CI2=SnCI4

5FeCI2+KМnO4+8HCI=5FeCI3+MnCI2+KCI+4H2O.

ProPowerPoint.Ru
ТТР теңестіру. Электронды баланс
тәсілі.

↓ ↓
тотықсыздандырғыш тотықтырғыш

S2--2e=S0 |5 тотығу процесі
Mn7++5e=Mn2+ |2 тотықсыздану процесі

Мысалы, тотығу-тотықсыздану реакциялары теңдеуін анықтау керек:
Na0 + H+1CI+3O-22®Na+1CI+3O-22+CI20+H+12O-2
Шешуі.
1. тотығу дәрежелері өзгерген элементтерді анықтаймыз. Ол натрий
және хлор;
2. Тотығу-тотықсыздану процессін жазамыз.
2CI3++6e=CI20 тотықтырғыш тотықсызданады.
Na0-1e=Na+ тотықсыздандырғыш тотығады.
3. Электрондық баланстың теңдеуін жазамыз.
1½2CI3++6e= CI20
6½Na0-1e=Na+
4. Тотығу-тотықсыздану теңдеуін құрамыз
6Na+8HCIO2®6NaCIO2+CI2+4H2O. ProPowerPoint.Ru
ТТР-ның негізгі типтері

Барлық ТТР-ны 3 типке бөлуге болады:

1) Молекулааралық (атомаралық) реакциялар: әр түрлі
атомдардың, молекулалардың арасында электрон алмасуы
нәтижесінде жүріледі;

2) Диспропорциялану немесе өзіндік тотығу-
тотықсыздану реакциялары. Бір ғана атом түрінің
тотығып, әрі тотықсыздануынан шығады. Барлығы бір
молекула ішінде өтеді;

3) Молекула ішіндегі тотығу-тотықсыздану реакциялары.
Бір молекуладағы екі түрлі атомдар тотықсыздандырғыш
пен тотықтырғыш ролін атқарады.

ProPowerPoint.Ru
Пайдаланылған әдебиеттер
Б.А.Бірімжанов, Н.Н.Нұрахметов. Жалпы химия. Алматы.
Ана тілі. 1992.
К.А.Аханбаев. Химия негіздері. Алматы. Мектеп. 1987.
К.А.Аханбаев. Жалпы және анорганикалық химия. Алматы.
Санат. 1999.
Г.П.Хомченко. Химия (Жоғары оқу орындарына
түсушілерге арналған). Алматы. Рауан. 1990.
Т.Т.Омаров, М.Р.Танашева. Бейорганикалық химия.
Алматы. Дәуір. 2008.
Ә.Қ.Патсаев. Бейорганикалық және физколлоидтық
химия. Алматы. 2004.
Ә.Қ.Патсаев, С.А.Шитыбаев. Бейорганикалық және
физколлоидтық химияның тәжірибелі-зертханалық
сабақтарына қолданба. Шымкент. 2006.

ProPowerPoint.Ru

Ұқсас жұмыстар

Кешенді қосылыстардың аналитикалық химиядағы маңызы

Химиялық элементтердің атқаратын функциясына қарай бөлінуі

Қосылыстағы металл атомдарының тотығу дәрежесі

Гальваникалық элементтер

Гальваникалық элемент

Химиялық заттарды тазалаудың әдістері

Элементтерді жүйеге келтіру мәселесін орыстың ұлы

PIZA тапсырмалары кіріктірілген тотығу-тотықсыздану реакциялары. Презентация

Тотығу - тотықсыздану титрлеу әдісі

Өсімдіктің фотосинтездік аппараты

Пәндер