Қояндар жайлы

Презентация қосу

Жоспар:

1 Жануарлар систематикасы;

2 Құрылыс ерекшелігі;

3 Таралуы;

4 Көбеюі мен дамуы.

Company Logo
Қояндар
Систематикасы:

Қоян тәрізділер отряды Lagomorpha. (Шақылдақтар), қоян тәрізділер тұқымдасында 10
тұқымдас (45) бар. Оларды 3 негізге топқа қосуға болады. 1) нағыз қояндар, 20 түр
аралығында; 2) үй қояндары, 15 түр аралығында; 3) қатты жүнді немесе бұрынғы қояндар, 10
түр аралығында. Қоян тәрізділердің кемірушілерден ерекшелігі олардың жоғарғы жағындағы
жұп күрек тістерінің болуы.
Тұқымдас өзіне отрядтың ірі өкілдерін қосады, дене ұзындығы 30 - 69 см құрайды.
Кемірушілердің жоғарғы иегінде бір емес жұп күрек тістерінің бар болуымен ерекшеленеді.
Сонымен қатар, сол және он жақ тістер қатарының арасында жіңішке көпір тәріздес сүйегі
бар.
Қоян тәрізділерде жыртқыш тістері жоқ және күрек тістері өз тістерінен кең диастемамен
бөлінген. Құлақтары ұзын, бас сүйегіне жабысқан, бұлар көздерінен алшақ артқа
қайырылған, алдыңғы аяқтары қысқа болып келеді. Барлықтарымен жүреді ал артқы
аяқтары керісінше ұзын, табаны жерге тиеді. Аяғының табаны қалың түкпен қапталған, олар
ешқашан жалаңаш болмайды. Сау тістері ашық және әр уақытта өсуде болады. Жүні жұмсақ,
үлпілдек, терісі жұқа, мықты емес. Тұқымдасқа денесінің мөлшері орташа. Денесінің
ұзындығы 44 – 47 см. Жүні жұмсақ және қалың. Құлақтары ұзын бас сүйегіне жабысып,
артқа қарай қайырылған. Орманда жас қояндарды көбінесе балапан күйінде табады. Салмағы
90 -130 грамм болып туады. Олар өте тез өседі және 9-10 күн өткен соң шөп жей бастайды.
Ақ қоянның табиғи жағдайда өмір сүру ұзақтығы 8-9 жыл. Ақ қоянның саны жылда
өзгермелі болады.

Company Logo
Company Logo
Таралуы:
Антрактида мен Мадагаскардан басқа барлық жерде таралған. Жаңа
Зеландия, Австралияда, Онтүстик Американың онтүстик бөлігінде
және Мұхит аралдарында адам таратқан. Қазақстанның Шығыс
бөлігінде, Тарбағатай, Алтайда, және т.б. жерде таралған.
Мекен ету аймығы әр түрлі. Орманнан орман далаға дейін таралады.
Жазда және қыста қоян қалың бұта және құлап сынып түскен ағаш
бұтақтарының астында түнейді. Ақ қоянның қоректенуі жыл мезгіліне
байланысты әр түрлі. Жазда әртүрлі шөптесін өсімдіктерді, бұршақты,
саңырау құлақтарды қалайды. Қыста негізі азығы ретінде ұсақ
бұташаларды, жаңғақтарды және т.б. жеп қоректенеді.

Company Logo
Кемірушілерге қарағанда
қоян тәрізділердің қарны
2 бөлімнен тұрады:

Пилорикалық,
Фундальді,
мұнда азық
мұнда тек
пепсинмен
азықтың
қорытылады.
бактериялды
ашуы жүреді;

Company Logo
Көбеюі мен өсіп дамуы
Түрдің көп бөлігінің аналығы жылына бірнеше ұрпақ әкеледі.
Балаларының саны 2- ден 8 - ге дейін, тіпті 15 көжекке дейін құбылып
өзгереді. Інде тұратындарының балалары жалаңаш және соқыр, әлсіз
болып туады. Ал жақсы тұрағы жоқтары көреген, денесі түкті тіптен
туа сала қозғалысқа бейім болып туады. Буаз болу мерзімі 26 – 55
күнге дейін. Жыныстық жетілуі 10 аптадан 2 жасқа дейін.
Қояндардың жаулары көптеген жыртқыш құстар және сүт қоректілер.

Company Logo
Халық шаруашылығындағы
маңызы
. Қоян жүні фетр өндірісінде (қоян жүнінің және мех қалдықтарынан
басылған мата дайындау өндірісі) шикі зат, сирек жүн тауары ретінде
қолданысқа ие.Қоян жүні 20 жылға жарайды.

Company Logo
Шошқа(Suidae)

Company Logo
Систематикасы:

Бас сүйегі сүйір, ұзын, төменгі жағында жер қопаратын
сүйек өсіндісі бар, тұмсығы тақыр. Аяқтарында жан
бармағы жақсы жетілген 4 бармақты. Жыртқыш тістері
үлкен, жоғарғы тістері бүгілген, азу тістері дөңестеу.
Қарны жай қарын, қосымша бөлімдері бар. Тұқымдаста 9
түр бар, олар 5 туысқа біріктірілген.

Company Logo
Шошқалар тұқымдасы:
Түрлері Атауы
Шошқалар тұқымдасы (Suidae)
Қабан (Sus)
Жабайы немесе доныз шошқа Sus scrofa
Сақалды шошқа Sus barbatus
Висай шошқа Sus cebifrons
Вьетнамдық сүйелді шошқа Sus bucculentus
Өзеншіктің шошқасы Potamochoerus porcus
Ергейжелі шошқа Sus salvanius
Явандық шошқа Sus verrucosus
Миндорлық шошқа Sus oliveri
Палаванның шошқасы Sus ahoenobarbus
Сулавессаның сүйелді шошқа Sus celebensis
Филипиндық сүйелді шошқа Sus philippensis
Мадагаскар сусиыры Hippopotamus lemerlei
Ергежейлі сусиыр Hexaprotodon liberiensis

Company Logo
Таралуы және көбеюі мен өсіп
дамуы:
Африкадан оңтүстік Сахараға дейін және Мадагаскар аралын
мекендейді.
Бұталы және орман даланы мекендейді. Буаз болу ұзақтығы 130
тәулік.
Орташа мөлшерде 4 ала жолақты торай әкеледі.

Халық шаруашылығындағы маңызы: жабайы және үй
жануарларына шабады.
Отармен жүреді, жорыққа түнде шығады және өте сақ.

Company Logo
Құндыздар тұқымдасы
(Castor)

Company Logo
Құндыздардың таралу аймақтары:

Табиғатта құндыздардың екі түрі кездеседі: кәдімгі (Castor fiber)
және канадалық құндыз (Castor canadensis). Бірінші түрі
Еуразияда, екіншісі Солтүстік Америкада өмір сүреді. Бұл аңдар
тиіндермен тығыз туыстық байланыста болады. Қазіргі жүйелеу
кәдімгі құндыздың сегіз түршесін ажыратады.

Company Logo
Сыртқы сипаты және көбеюі
* Құндыздар жұптасып немесе жалғыз өмір сүреді. Бұлар бір
некелілікті (моногамия). Ұйығу қаңтар-ақпан айларында басталады.
Жұптасу мұз астындағы суда өтеді. Жылына бір рет көбейеді.
Ұясында 1-6 ұрпағы, әдетте 3-5 болады. Екеуініңде сырт бейнесі
бір-біріне өте ұқсас, бірақ еуразиялық құндыз ірірек болады. Оның
басы үлкен және аз домаланған. Тұмсығы, айтуға әсем, қысқа.
Қылшық жүн түбінде өсетін түбіті қысқа, ал құйрығы канадтыққа
қарағанда жіңішке. Аяқтары қысқарақ, сондықтан еуразиялық
құндыз артқы аяқтарымен жүруге бейімделген. Кәдімгі
құндыздардың танау сүйектері ұзындау келеді. Танау тесіктерінің
пішіндері үшбұрышты, ол канадалық құндыздарда сопақша келеді.
Үлбірінің түстерімен де ерекшеленеді. Ол кәдімгі суырда қоңырдан
ашық қоңырға дейін құбылса, канадалық құндызда сарғылт реңді
болады. Буаздық мерзімі кәдімгі суырда 107 күн, канадалықта 128
күнге тең. Ұясында 2-6 ұрпақтан саналады.

Company Logo
Қазақстанда таралған құндыздар:

Қазақстанда өзен құндызы (Castor fiber Linnaeus) мекендейді де,
өсімдіктермен,
жапырақтармен қоректенеді. Жылына бір рет көбейеді, ұясында 1-5
ұрпақтан болады.
Ол Қазақстан Қызыл кітабына тіркелген.
Қазақстанда аргентина су тышқаныда (М.с.bonarеnsis) кездеседі,
ол жылына екі рет 1-6 ұрпақтан әкеледі.

Company Logo
Соқыр тышқандар
(Spalacidae)

Company Logo
Түрлері Атауы

Құмды соқыр тышқан Spalax arenarius

Алып соқыр тышқан Spalax giganteus

Кәдімгі соқыр тышқан Spalax microphthalmus

Кіші соқыр тышқан Nannospalax leucodon

Бамбук егеуқұйрыктар тұқымдасы ( (Rhizomys)

Кытайлық бамбукты егеуқұйрык Rhizomys sinensis

Ақсұр бамбукты егеуқұйрыктар Rhizomys pruinosus

Үлкен бамбукты егеуқұйрық Rhizomys sumatrensis

Бұраубасы тұқымдасы (Myospalacinae)

Маньчжур бұраубасы Myospalax aspalax

Уссуриялық бұраубасы Myospalax epsilanus

Алтай бұраубасы Myospalax

Дауыр бұраубасы Myospalax psilurus

Қытайлық бұраубасы Myospalax fontanierii

Company Logo
Соқыр тышқан жер астында мекендеуге
бейімделген сүтқоректілер

Соқыр тышқандар

Бамбук егеуқұйрықтар

Бұраубасы

Company Logo
Түрлері

Кәдімгі соқыр тышқан (Spalax microphthalmus) дене ұзындығы 29 см, салмағы 300 г,
құйрығы табанынан біраз ұзынырақ. Жүні қысқа, қалың, түктері әлсіз дамыған. Жүнінің түсі сұр
және қоңыр түсті болады, тұтас денесімен біртекті. Кәдімгі соқыр тышқан - Оңтүстік-Шығыс
Еуропаның Дон және Волга аралығында жоталы далаларда және ормандарда мекендеуші
жануар. Буаздық мерзімі бір ай, 2-4 ұрпақ әкеледі.
Алып соқыр тышқан (Spalax giganteus) тұқымдастың ең ірі өкілі, дене ұзындығы 35 см.
Кәдімгі соқыр тышқанға қарағанда ашық түстес. Бұл соқыр тышқан Шығыс Прикаспийде
(Калмыкия, Ставрополь өңірінде), Қазақстанның батысында (Орал мен Ембі аралығында)
таралған. Жеңіл құмды жерлерде мекендейді. Жылына бір рет көбейеді, 1-3 ұрпақ әкеледі. Аса
ірі соқыр тышқан РФ және Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген.
Алтай бұраубасы (Myospalax) дене ұзындығы 27 см, құйрығы денесінің төрттен бір
бөлігіне тен. Басы үлкен, көздері кішкентай, ал құлақ қалқанының орнына тек кішігірім есту тесігі
ғана қалыптасқан. Тұмсығының алдыңғы жағы қалың қатты терімен қапталған. Бұраубастың жүні
қысқа, жібек тәрізді. Осыған байланысты кеміргіш інде алдыға да, артқа да оңай қозғала алады.
Жүнінің түсі қоңыр құм түсті. Алтай бұраубасы Батыс Сібірдің оңтүстігі мен Алтайдың таулы
аудандарында мекендейді. Бұраубастың бүкіл тіршілігі жер астында өтеді, кейде ол сабақтың
шырынды бөлігін жеу үшін ғана шығады да қайтадан жер астына кіріп кетеді. 3-5 ұрпақтан
әкеледі. Жыныстық жетілуі кеш өтеді, 6-7 айлық жасында жетіледі.

Company Logo
Назарларыңызға рахмет!

Дайындаған: Қалиасқарова Т
Тексерген: Тугамбаева С М

Ұқсас жұмыстар

Тышқан мен мысық

Қоян және терісі бағалы аңдар

Британ аралдары

Қояндарды ұстау

Қояндардың ұстау жүйелері

Оқушыларға логикалық есептерді теңдеудің көмегімен шешу алгоритімін үйрету

Қоянның іні

ҚОЯН ГИГИЕНАСЫ

4 санын қосу және азайту

ОКСИУРАТОЗДАР. ЖЫЛҚЫ ОКСИУРОЗЫ. ҮЙ ҚОЯНДАРЫ ПАССАЛУРОЗЫ. ТАУЫҚ ГЕТЕРАКИДОЗЫ

Пәндер