Қояндар жайлы

Жоспар:

Company Logo

Қояндар

Систематикасы:

Company Logo

Қоян тәрізділер отряды Lagomorpha. (Шақылдақтар), қоян тәрізділер тұқымдасында 10 тұқымдас (45) бар. Оларды 3 негізге топқа қосуға болады. 1) нағыз қояндар, 20 түр аралығында; 2) үй қояндары, 15 түр аралығында; 3) қатты жүнді немесе бұрынғы қояндар, 10 түр аралығында. Қоян тәрізділердің кемірушілерден ерекшелігі олардың жоғарғы жағындағы жұп күрек тістерінің болуы.

Тұқымдас өзіне отрядтың ірі өкілдерін қосады, дене ұзындығы 30 - 69 см құрайды. Кемірушілердің жоғарғы иегінде бір емес жұп күрек тістерінің бар болуымен ерекшеленеді. Сонымен қатар, сол және он жақ тістер қатарының арасында жіңішке көпір тәріздес сүйегі бар.

Қоян тәрізділерде жыртқыш тістері жоқ және күрек тістері өз тістерінен кең диастемамен бөлінген. Құлақтары ұзын, бас сүйегіне жабысқан, бұлар көздерінен алшақ артқа қайырылған, алдыңғы аяқтары қысқа болып келеді. Барлықтарымен жүреді ал артқы аяқтары керісінше ұзын, табаны жерге тиеді. Аяғының табаны қалың түкпен қапталған, олар ешқашан жалаңаш болмайды. Сау тістері ашық және әр уақытта өсуде болады. Жүні жұмсақ, үлпілдек, терісі жұқа, мықты емес. Тұқымдасқа денесінің мөлшері орташа. Денесінің ұзындығы 44 - 47 см. Жүні жұмсақ және қалың. Құлақтары ұзын бас сүйегіне жабысып, артқа қарай қайырылған. Орманда жас қояндарды көбінесе балапан күйінде табады. Салмағы 90 -130 грамм болып туады. Олар өте тез өседі және 9-10 күн өткен соң шөп жей бастайды. Ақ қоянның табиғи жағдайда өмір сүру ұзақтығы 8-9 жыл. Ақ қоянның саны жылда өзгермелі болады.

Company Logo

Таралуы:

Антрактида мен Мадагаскардан басқа барлық жерде таралған. Жаңа Зеландия, Австралияда, Онтүстик Американың онтүстик бөлігінде және Мұхит аралдарында адам таратқан. Қазақстанның Шығыс бөлігінде, Тарбағатай, Алтайда, және т. б. жерде таралған.

Мекен ету аймығы әр түрлі. Орманнан орман далаға дейін таралады. Жазда және қыста қоян қалың бұта және құлап сынып түскен ағаш бұтақтарының астында түнейді. Ақ қоянның қоректенуі жыл мезгіліне байланысты әр түрлі. Жазда әртүрлі шөптесін өсімдіктерді, бұршақты, саңырау құлақтарды қалайды. Қыста негізі азығы ретінде ұсақ бұташаларды, жаңғақтарды және т. б. жеп қоректенеді.

Company Logo

Кемірушілерге қарағанда

қоян тәрізділердің қарны

2 бөлімнен тұрады:

Фундальді,

мұнда тек

азықтың

бактериялды

ашуы жүреді;

Пилорикалық,

мұнда азық

пепсинмен

қорытылады.

Көбеюі мен өсіп дамуы

Түрдің көп бөлігінің аналығы жылына бірнеше ұрпақ әкеледі. Балаларының саны 2- ден 8 - ге дейін, тіпті 15 көжекке дейін құбылып өзгереді. Інде тұратындарының балалары жалаңаш және соқыр, әлсіз болып туады. Ал жақсы тұрағы жоқтары көреген, денесі түкті тіптен туа сала қозғалысқа бейім болып туады. Буаз болу мерзімі 26 - 55 күнге дейін. Жыныстық жетілуі 10 аптадан 2 жасқа дейін. Қояндардың жаулары көптеген жыртқыш құстар және сүт қоректілер.

Company Logo

Халық шаруашылығындағы маңызы

. Қоян жүні фетр өндірісінде (қоян жүнінің және мех қалдықтарынан басылған мата дайындау өндірісі) шикі зат, сирек жүн тауары ретінде қолданысқа ие. Қоян жүні 20 жылға жарайды.

Company Logo

Шошқа(Suidae)

Company Logo

Систематикасы:

Бас сүйегі сүйір, ұзын, төменгі жағында жер қопаратын сүйек өсіндісі бар, тұмсығы тақыр. Аяқтарында жан бармағы жақсы жетілген 4 бармақты. Жыртқыш тістері үлкен, жоғарғы тістері бүгілген, азу тістері дөңестеу. Қарны жай қарын, қосымша бөлімдері бар. Тұқымдаста 9 түр бар, олар 5 туысқа біріктірілген.

Company Logo

Шошқалар тұқымдасы:

Company Logo

Түрлері

Атауы

Шошқалар тұқымдасы (Suidae)

Қабан (Sus)

Жабайы немесе доныз шошқа

Sus scrofa

Сақалды шошқа

Sus barbatus

Висай шошқа

Sus cebifrons

Вьетнамдық сүйелді шошқа

Sus bucculentus

Өзеншіктің шошқасы

Potamochoerus porcus

Ергейжелі шошқа

Sus salvanius

Явандық шошқа

Sus verrucosus

Миндорлық шошқа

Sus oliveri

Палаванның шошқасы

Sus ahoenobarbus

Сулавессаның сүйелді шошқа

Sus celebensis

Филипиндық сүйелді шошқа

Sus philippensis

Мадагаскар сусиыры

Hippopotamus lemerlei

Ергежейлі сусиыр

Hexaprotodon liberiensis

Таралуы және көбеюі мен өсіп дамуы:

Company Logo

Африкадан оңтүстік Сахараға дейін және Мадагаскар аралын мекендейді.

Бұталы және орман даланы мекендейді. Буаз болу ұзақтығы 130 тәулік.

Орташа мөлшерде 4 ала жолақты торай әкеледі.

Халық шаруашылығындағы маңызы: жабайы және үй жануарларына шабады.

Отармен жүреді, жорыққа түнде шығады және өте сақ.

Құндыздар тұқымдасы (Castor)

Company Logo

Құндыздардың таралу аймақтары:

Company Logo

Табиғатта құндыздардың екі түрі кездеседі: кәдімгі (Castor fiber) және канадалық құндыз (Castor canadensis) . Бірінші түрі Еуразияда, екіншісі Солтүстік Америкада өмір сүреді. Бұл аңдар тиіндермен тығыз туыстық байланыста болады. Қазіргі жүйелеу кәдімгі құндыздың сегіз түршесін ажыратады.

Сыртқы сипаты және көбеюі

Company Logo

* Құндыздар жұптасып немесе жалғыз өмір сүреді. Бұлар бір некелілікті (моногамия) . Ұйығу қаңтар-ақпан айларында басталады. Жұптасу мұз астындағы суда өтеді. Жылына бір рет көбейеді. Ұясында 1-6 ұрпағы, әдетте 3-5 болады. Екеуініңде сырт бейнесі бір-біріне өте ұқсас, бірақ еуразиялық құндыз ірірек болады. Оның басы үлкен және аз домаланған. Тұмсығы, айтуға әсем, қысқа. Қылшық жүн түбінде өсетін түбіті қысқа, ал құйрығы канадтыққа қарағанда жіңішке. Аяқтары қысқарақ, сондықтан еуразиялық құндыз артқы аяқтарымен жүруге бейімделген. Кәдімгі құндыздардың танау сүйектері ұзындау келеді. Танау тесіктерінің пішіндері үшбұрышты, ол канадалық құндыздарда сопақша келеді. Үлбірінің түстерімен де ерекшеленеді. Ол кәдімгі суырда қоңырдан ашық қоңырға дейін құбылса, канадалық құндызда сарғылт реңді болады. Буаздық мерзімі кәдімгі суырда 107 күн, канадалықта 128 күнге тең. Ұясында 2-6 ұрпақтан саналады.