Шыңғысхан империясының тарих сахнасына шығуы

Презентация қосу

Шыңғысхан империясының
тарих сахнасына шығуы
Монғол мемлекетінің
құрылуы Онон аймағын
мекендеген монғол
ұлысының билеушісі
Есугей батырдың ла р
баласы Темужин есімімен а тар
т
тығыз байланысты.
ғ ол дар
Есугей (1164ж.) қайтыс моң
болғаннан кейін оның
ұлысы тарап кетеді.
Темужин ол кезде 9 жаста
болған .XII ғасырдан
монғол тайпалары
қазіргі кең-байтақ
монғол жерін мекендеді.
Жері Орталық Азиядан
Байқал көліне, Енисей
және Ертіс өзенінен
Гоби құмына
дейін созылып жатты.
Монғол жерінде монғол,
татар, керей, найман
және меркіт
тайпалары өмір
сүрген.
Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін өзінің төрт баласына бөліп берді.
Қазақстан жері оның үш баласының қол астына қарады.
Үлкен ұлы Жошыға Иртыштан батысқа дейінгі жер, Әмударияның төменгі ағысы,
яғни Хорезм жері және Сырдарияның төменгі ағысы тиді. Екінші ұлы Шағатайға,
Қашғар, Мауереннахр жері тиді, яғни Әмудария мен Сырдария аралығындағы
территория. Үшінші баласы Үгедейге Батыс Монғолия мен Тарбагатай жерін берді.
Кіші ұлі Төлеге монғол жері қарады.
XIII ғ. соңында мықты держава құлдырай бастады.
Монгол тайпалары XII ғ. мал
шаруашылығымен және аң аулаумен
айналысты ; киіз үй тігілген көшпелі
арбаларда өмір сүрді.
Хан

Ұлыс хандары

Бектер, әмірлер

Орхондар (жоғарғы әскери басшылар)

Монгол әскері (ондықтар)
монғол тайпалары
Монғолияның аумағы мен халқы 3 әскери әкімшілікке бөлінді:

Жоңғар Кул Барунгар
Сол қанат Орталық қанат Оң қанат

түменбасы 10 000 адам

мыңбасы 1 000 әскер

жүзбасы
100 әскер

10 әскер
онбасы

)
Хан болып сайланғаннан кейін Шыңғыс
хан ешкім қарсы тұра алмайтын ең күшті
монғол әскер жасағын құрды
Монгол армиясында найза, садақ, қорғанмен
қаруланған ауыр атты әскер, жеңіл атты
әскер және ауыр каваллерия болды.
Басып алынған территория тайпалармен
жасақтар толықтырылып отырылды.

Жоңғар әскерінің негізгі ерекшелігі әрбір әскербасының өзінің ұтымды
ұрыс стратегиясын қолдана білуінде, өте шиеленіскен шайқастардан жол
тауып шыға білуінде, әскерді өте қатаң тәртіппен ұстауында болды.
Темужиннің алғашқы Ван ханмен біріккен ірі шайқасы 1200 ж.
татарларға қарсы болды. 1202 ж. жорыққа Темужин өзі шығады.
Татарларды жеңіп ұлысын өсіреді. Келесі кезекте бұрынғы одақтасы кереит
ханы Ванмен шайқас тұрды.1203 ж.күзінде Ван хан әскері жеңіледі, жері
монғол иелігіне көшеді.
Шыңғысханның заңдар жинағы

Мемлекеттің бастыбасты заңы "Жасақ" (Яса) деп
аталды. Бұл екі бөлімнен тұрған. Бірінші бөлім
Шыңғызханның өзі айтқан нақыл сөздері мен ел
басқарудағы кейбір басты мәселелер жөніндегі
шешімдерден тұрды. Екінші бөлім әскери, азаматтық
істерді орындаудағы жалпы заңдар және оларды
орындамағандарды жазалаудың түрлі ережелерінен
құралды. "Жасақ" бойынша үкімет билігінің жоғарғы
органы құрылтай болды. Ол жылына бір рет, жаз
айында шақырылды. Онда басты мәселе - алдағы
болатын соғыстың жоспары талқыланды
Шыңғыс хан
қытайлықтармен соғыстан
кейін олардан соғыс
техникасы мен тактикасын
қабылдап алады. Соғыстың
алғашқы жылдары
қытайдың берік, мықты
қабырғаларын ала алмай
қиналады.Соңынан қоршауға
алу тактикасын
ойластырады.Оның негізгі
күші тас лақтырғыш, оқ
лақтырғыш құралы бар
үлкен, жылжымалы жасақ
болды.Олар жабық арбаларда
тасымалданды.

Требушет (Қытай 1211ж)
Басқыншылар
В 1236
1241 ж. монгол әскері
г. начался
күші Иранға
новый
екі топқа еніп, сол арқылы
завоевательный
бөлінеді: бірі, Жетісуға
поход
Бату наөтеді.
запад,
басшылығымен 1258 ж. была
куда
1237/38 . Қысқы мезгілінде олар Рязань, Коломна, Москва , Владимирді
Аббасид
Шыңғыс
направлена
Венгрияға
басып халифатының
ханның ұрпағымен
өмір сүруін
бетмногочисленная
алады. түзесе, екіншісі басқыншылық
тоқтатып
армия,
Польшаға Багдадты
соғыстар
состоявшая
басып кіреді.небасып
жалғасын
только
Польшаныалады.
тапты.
изтонап
1231
Монғолдардың
Бұл- соғыстан
1276 ж.кейін
монгольских
өртегенннен олармен
бұдан
войск, әрі
ұзақҚытайдың
но жылжуы
шығынданған, оңтүстік
1260
и из қажыған
войск
соғыстан ж. мысыр
және
покорённых
қажыған монғол
монғол батыс
(египет)әскерінің
бөлігі
пародов.
әскері
әскері жыл басыа алынды
Во главе
Еуропаға
жарымдай этой,
бойлай
және
қарсылығына
енбей1271
армии
демалады.был
кері ж. Шыңғыс
тап
ж. болуымен
поставлен
1239
қайтады. хан
соғыс немересі
тоқтатылады.
Вату, сын Құбылай
жалғасады. Джучи. астанасы
ДнепрПокорив
арқылы Ханбалық
кыпчаков
өтіп и (Пекин)
Киевті басып алып
Юань өртейді.
волжских
тонап династиясының құрылғанын
болгар, завоеватели мәлімдеді
зимой 1237 .г.1274 және 1281
двинулись жж. Монғол
против Руси
Каракорум

1211 ж. өте тиянақты
1218 әзірліктен кейін Шыңғыс хан Қытайға қарсы соғыс
1221ж.ж.монғол
1225 әскерінің
күзінде
монголдарШыңғыс шапқыншылығына
хан елінебасып
Азербайжанға Шығыс
оралады Түркістан,
жәнеодан
кіреді, өмірінің Жетісу
соңғы
Грузияны ұшырайды.
жарты
алады.
Осы1206
бастайды.- 1209
жылы жылға
1214
Шыңғыс-хан дейін
ж. Шыңғыс Шыңғыс
Хорезмхан, хан Солтүстік
жақсы
мемлекетінеқорғанған Азияда
Пекинді
басып кіреді. басқыншылық
ала
жылын
Шемахатаңғұттарға
қаласын алып, қарсы
оларжорыққа
Қрымғажұмсайды. Таңғұттар
дейін барады, жеңіледі: көбі
Судак қаласына кіреді.
соғыстарын
1220 .ақпанындажүргізді.
жарты Ол
жыл бурят, якут,
қорғаныстан қыргыз,
кейін таңғут,
Отырар ұйғурларды
алмайтынын түсініп, өзінің ордасына оралады. Бір жылдан соң 1215 ж., ұзақ
және Бұхар қалалары
шайқаста
Орыс
құлайды.және мерт
1220 ж.
болады.
половец Таңғұт
отрядтары
наурызында
қалалары
менмонғол
монголдар
тоналып өртеледі.
әскері шайқасы
Самарқандты алады.
Бұл ж.
1223
Бұдан
шайқас
соңна Калка
Шыңғыс-
бағындырды
та берік қоршауда ұстап Пекинді алады.
Шыңғыс
өзені
ханның ханныңболды.
жағасында
басқыншылық соңғы шайқасы
Шайқасты
соғыстары болды, 1227
монголдар
Афганистан ж.тамызында
жеңді. Енді
территориясы мен ол
олар қайтыс
Волгадан
Үндістанның
1218 жылы монголдар Кореяны өз иелігіне қосып алады.
болады.
Бұлғар княздігіне
солтүстік-батыс бет бұрды.
бөлігіне көшеді. Біра қәзірленіп отырған бұлғарлар, алдарынан
Қазақ халқына әсер тигізген зардаптар:

Егін шаруашылығының жүйесі бұзылды;
Халықтардың этникалық құрамы мүлде бұзылды;
Қазақ халқы қалыптасуының аяқталуы 200 жылға
кешеуілдеді;
Мәдениеттің дамуына кедергі болды;
Жетісу аймағында шапқыншылыққа дейін 200-ден
астам елді-мекендер болса, одан кейінгі ХІІІ-ХІV
ғасырларда 20-жуық елді-мекендер қалған;
Баласағұн қаласының орны мүлдем жоғалып кеткен;
3. Шапқыншылық соғыстар
Жылдар Оқиғалар
1207-1208 жж. Жошы-Енисей қырғыздары, Сібір халқы
1207-1209 жж. Шыңғысхан – Таңғұт, Тұрфан, Ұйғыр
1211-1215 жж. Қытай жері,
1216 ж. Жошы, Керей, Торғай даласы
1217 ж. Жебе Ноян –Жетісу –Күшілік хан
1218 ж. Отырарға керуен аттануы “Отырар опаты”
1219 ж. 150 мың әскер Ертіс, Сырдарияға аттануы
Үгедей, Шағатайдың Отырарды қоршауы
Жайық Жент, Янгикент, Шыңғысхан
Төле- Бұхара
1220 ж. Мауараннахр
1221 ж. Мерв, Хорасан, Кавказ, Иран
1223 ж. Калка өзен бойы Орыс- Қыпшақ
Монғолдардың Қазақ жерін жаулап алуы
1207-1208 ж Жошы Енисей қырғыздарын, Сібір халықтарын
басып алуы

1207-1209 ж Таңғұт, Турфан кінәздіктерін, ұйғырларды басып алуы
1211-1215 ж Қытай жерін бағындырылуы, соғыс техникасын
қабылдауы
1217 ж Күшлікке қарсы Жебе ноянды аттандыруы
1218 ж Отырарға керуен аттануы “Отырар опаты”
1219 ж 150 мың әскерді Ертіс, Сырдарияға аттандырып,
Отырарды қоршап алуы

1219-1220 ж Сыр бойындағы қалалардың толығымен монғолдарға
бағынуы

Ұқсас жұмыстар

Әбілхайыр хандығы

Қазақстан Республикасының мемлекет және құқығы тарихы

Тәуелсіздік шежіресі

Монғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы

Отырар - қаһарман қала

Ауыз әдебиеті - халықтың ғасырлар бойы ауызша шығарып, сақтап келген рухани асыл қазынасы

Дулат Бабатайұлының өлеңдерін қорытындылау

Кірме сөздер. Презентация

Ежелгі дәуір әдебиеті

Сабақтың қортындысы

Пәндер