Адам тағамының химиялық құрамы

Презентация қосу

С.Ж.Асфендияров атындағы Казахский Национальный
Қазақ Ұлттық Медицина Медицинский Университет
Университеті им. С.Д.Асфендиярова
Кез-келген адам тамақтанбай өмір сүре алмайды.
Адамзат ғасырлар бойы тамақ табу үшін күресу-
мен келді. Балаларының денсаулығы мықты,жаны,
тәні күшті де қайратты болып өсуі,өздерінің жұ-
мыс қабілетін сақтай отырып, ұзақ жасау үшін
әрбір адам тиіімді тамақтану тәртіібін,тағамдардың
емдік қасиетін білуге тиіс.
Өкінішке орай, үйде де, оқу орындарында да, ең-
бек ұжымдарында да, емханаларда да адамдарды
дұрыс тамақтануға үйретпейді.
Тағамтану ғылымында әрбір
қоректік тағамның химиялық
құрамын зерттеу көзделеді,
өйткені бұл әдіс тәуліктік
мәзірдің тиімді үйлестірілуіне
мүмкіндік береді және тағам
сапасының нашарлауына
байланысты туындайтын
әртүрлі аурулардың алдын
алуға көмектеседі.
Тамақтану арқылы тірі ағзалар
өз тіршілігіне қажетті энергияны
толықтырып отырады. Ағзаға түс-
кен қоректік затар тотығып,жылу
мен энергияға айналады. Ақуыз-
дар,майлар,көмірсулар тыныс ал-
ғанда оғзаға түсетін оттегінің қа-
тысында тотығады.
Мысалы, 1 г белок немесе көмір-
су тотыққанда 4,1 ккал жылу,ал
1г май тоықса 9,3 ккал жылу өн-
діріледі.
Адамның тағамның құндылығына
қажеттілігі оның атқаратын
жұмысына байланысты.
Ақуыздар
Көмірсулар

Майлар Минералдар

Витаминдер
Ой Механикалы Механикалы
қ емес Ауыр жұмыста
еңбегінде қ еңбекте еңбекте

Ақуыздар 109 122 141 163
в том числе
животного
происхожден 67 72 82 94
ия
Майлар 106 116 134 153
в том числе
животного
происхожден 91 95 108 121
ия
Көмірсулар 433 491 558 631
Калорийност 3208 3592 4112 4678
ь
в том числе
за счет
продуктов 1211 1287 1449 1641
животного
происхожден
ия
Тамақтың химиялық құрамын анықтау тиімді тамақтану-
дың бірден-бір көрсеткіші. Ақуыз,май және көмірсудың
бір күндік мөлшері 1:1:4 қатынасындай болады.
Тәулік ішіндегі қоректік заттардың калориялығы:
Ақуыздыр- 14%
Майлар- 30%
Көмірсулар-56%
Организм үшін белоктардың құндылығы амин
қышқылдарының сапасына байланысты, айрықша
қажетті болып адам денесінде қорытылмайтын амин
қышқылымен қамтамасыз ететін мал тағамдары
саналады. Кестеде келтірілген амин
қышқылдарының арасынан лизин, метионин және
треониндерге айрықша маңыз беріледі, себебі тағам
тұтыну жағдайында халық арасында мал
өнімдерінің аз мөлшерде пайдаланылуына
байланысты олардың жетіспеушілігі жиі байқалады.
Бақылауда болған жанұялардың жиі пайдаланатын
тағам түрлеріне бесбармақ сорпасымен, құрт және
қазы, баурсақтар жатады. Осы жәйттерді ескеріп
есептегенде организмнің бұл амин қышқылдарымен
қамтамасыз етілуі тәуліктік қажетті мөлшердің 40-
60 пайызын құрайды. Демек, қазақ ұлттық
тағамдарының аминқышқылдық құндылығын
жоғары дәрежелі екендігін атау керек.
Тағам Алмаспайтын амин қышқылдары
түрлері Валин Изолей- Лей-цин Лизин Метио-нин Трео-нин Трип-тофан Фенил-
цин аланин

Құрт 1.287 1.300 2.405 1.885 0.624 1.040 0.234 1.209
Жент 0.368 0.417 0.975 0.250 0.184 0.342 0.141 0.475
Саумал 0.187 0.151 0.305 0.326 0.081 0.183 0.058 0.291
Боза 0.212 0.211 0.360 0.291 0.096 0.170 0.055 0.189
Бесбармақ 0.874 0.803 1.194 1.318 0.380 0.735 0.207 0.646
Сорпа 0.162 0.149 0.221 0.244 0.070 0.136 0.039 0.121
Қазы 0.732 0.587 1.098 1.279 0.348 0.679 0.207 0.630
Қарта 0.362 0.290 0.543 0.632 0.172 0.335 0.102 0.311
Жая 1.314 1.054 1.972 2.295 0.624 1.218 0.372 1.131
Шұжық 1.494 1.198 2.241 2.608 0.709 1.384 0.423 1.285
Наурыз көже 0.262 0.283 0.521 0.324 0.131 0.245 0.075 0.263
Майсөк 0.345 0.364 0.673 0.415 0.178 0.312 0.101 0.343
Қуырдақ 0.910 0.837 1.238 1.371 0.395 0.764 0.220 0.678
Әсіп 0.289 0.305 0.563 0.348 0.149 0.261 0.085 0.288
Баурсақ 0.339 0.308 0.569 0.202 0.117 0.231 0.075 0.354
Жал 1.046 0.839 1.569 1.826 0.497 0.969 0.296 0.900
Уыз 0.841 0.698 1.285 1.010 0.387 0.651 0.216 0.765
Ірімшік 1.927 1.587 2.948 2.318 0.885 1.495 0.489 1.753
Тәуліктік 3.0-4.0 3.0-4.0 5.0-8.0 3.0-4.0 2.5-3.0 2.0-3.0 1.0 2.5-3.0
тағаммен
қабылданаты
н
физиология-
лық мөлшер,
г
Құнарл
ы
тамақ

Құнарлы
белок

Алмастырылмай-
тын 8 амин
қышқ-
лы
Құнарлы тамақ дегеніміз- құрамында 8
алмасты
рылмайтын амин қышқылдарының бәрі
кездесе-
тін , яғни құнды белоктардан тұратын
тағам.
Біздің организмімізде белоктар маңызды роль
атқар
ды. Организмде белоктар қор ретінде
жиналмайды.
Қалыпты тіршілік әрекеті үшін организмге
жүйелі
түрде белоктар түсір отыру керек. Белоктардың
адам
ағзасына қажеттілігі оның
жасына,физиологиялық күйіне және орта
жағдайының өзгеруіне тәуелді.Ересек
адамға өзінің салмағына қарай 0,8-1,5г белок
жүйелі
түрде түсіп тұруы қажет.
Белоктарға деген қажеттілік жас-
Тағамдағы белок-
тың құндылығы бір-
келкі болмайды. Ол
оның құрамындағы
АҚ анықталады.
Құнды белоктар ет,
жұмыртқа және сүт-
тің құрамында кезде
седі.
Құнды белоктың
құрамында алмас-
тырылмайтын АҚ-ң
мөлшері 31,4 %-дан
төмен болмауы керек
Көмірсулар-белоктар мен липидтер
сияқты
тағам құрамында кездесетін,негізгі
химия-
лық қосылыстар. Тірі организмде
энергия
көзі ретінде маңызды рол атқарады.
Қажет энергияның 55% береді.
Олар өзара моносахарид ,дисахарид
және
полисахарид болып бөлінеді.
Көмірсулар-организмді
күш-қуатпен жабдық-
тайтын негізгі заттар.
Олар нуклеин қышқы-
лын синтездеуге қа-
тысады. Ол жеткілікті
мөлшерде түскенде
белоктар мен майлар-
дың жұмсалуы азая-
ды.
Көмірсулар ұн тағам-
дарында, тәтті заттар-
да көп кездеседі.
Тәулігіне пайдаланы-
латын көмірсудың
мөлшері- 400-500г
Майлар-
органикалық
күрделі
құрылымдар.
Оның негізін
глицерин
мен май
қышқылдары
құрайды.Энергия
көзі
болып табылады.
Майлар ең алдымен
энергия көзі. Оның
әрбір грамы тотық-
қанда энергия бас-
қа органикалық зат-
тарға қарағангда 2
есе көп түзіледі.
Өсімдік тектес
майлар мен жануар
тектес майлардың
құрамында айыр-
машылық бар.
Витаминдер- биология-
лық жоғарғы активті
органикалық заттар.
Олардың әсері азда-
ған мөлшерде біліне-
ді. Витаминдердің
түрі өте көп. Олар
түрлі реакцияларға
қатысып, реттеп оты-
рады.
Витаминдер фермент-
тердің құрамына
кіреді.

Ұқсас жұмыстар

Тағамдық заттардың қызметі

Тағамның құрамы

Адам тағамының құрамы

Ағзаның ауыстырылмайтын заттары

Сүтті пастеризациялау

Гексоздардың пираноза түрінің конформациясы. О- және N-гликозидтер. Гликозидтердің гидролизі. Аминді қанттарды ацилдеу

Сүттің қасиеті

Сүттің құрамы мен қасиеті

Глюкозаға тән қасиеті

Өсімдік тектес улы заттардың токсикологиясы

Пәндер