НЕЙРОН ҚЫЗМЕТІ. СИНАПСТАРДАН ҚОЗУДЫҢ ӨТУІ

Презентация қосу

Тақырыбы: НЕЙРОН ҚЫЗМЕТІ. СИНАПСТАРДАН
ҚОЗУДЫҢ ӨТУІ.
ЖОСПАР:

1. Нейрон – ОЖЖ құрамындағы
морфофункционалдық бірлігі.
2. Нейроглия, оның қызметі.
3. Гематоэнцефалдық кедергі, қызметі.
4. Синапс, құрылысы.
5. Синапстардан қозудың өту механизмдері.
6. Химиялық және электрлік синапстар.
ОЖЖ құрылысы.

ОЖЖ - жүйке клеткалардың
немесе нейрондардың
жиынтығы.

Нейрон. Мөлшері 3 - 130 мкм.
Нейрондардың құрылысы:
1. Денесі (сома).
2. Өсінділері:

Аксон , дендриттер

Нейрон денелерінің жиынтығы
сұр зат құрайды, өсінділердің
жиынтығы- ақ зат.
Жасуша әр бөлімінің қызметі:
Нейрон денесінде орналасқан әртүрлі органеллалар
осы жасушаның іс-әрекетін қамтамасыз етеді.
Нейрон мембранасының бетінде көптеген синапстар
ораналасады. Солар арқылы басқа нейрондардан
келген серпіністер қабылданады.
Аксон (ұзын өсіндісі) – жүйке серпіністерін(қозуды)
нейрон денесінен перифериямен басқа нейрондарға
өткізеді.
Дендриттер (қысқа, көп тармақты) – жүйке серпіністерін
нейрон денесіне өткізеді. Дендрит ұштарында
тітіркендіргіштерді қабылдайтын құрылымдар –
рецепторлар орналасады.
НЕЙРОН ТҮРЛЕРІ

1. Тармақтардың санына қарай :
- униполярлы – бір өсінді(аксон)
- биполярлы – бір аксон және бір дендрит
- мультиполярлы – бірнеше дентриттер мен бір аксон
2. Атқаратын қызметіне қарай:
- афференттік немесе рецепторлық - (рецепторларда пайда болған
қозуларды орталыққа (ОЖЖ) жеткізеді.
- аралық нейрондар – афференттік және эфференттік нейрондарды
байланыстырады.
- эфференттік – серпіністерді орталықтан шеткі ағзаларға жеткізеді.
ВЖЖ нейрондары мен мотонейрондарға бөлінеді.
- қоздырушы
- тежеуші
Нейроглия
Нейроглия нейрондар аралығын
толтыратын тін. Жасушаларын
глиондар деп атайды. Глиондардың
түрлері:
1.Астроциттер:
• гематоэнцефальдық кедергі жасауға
қатысады
• медиаторлардың резорбциясы
• иммундық реакция
2. Олигодендроциттер:
• Миелинді қабатты жасауға қатысады
• Фагоцитоз
3. Микроглиальды клеткалар:
• Фагоцитоз
• РЭЖ бөлігі
4. Эпендималды глия
• Ликвор (ОЖЖ цероброспиналды
сұйықтық) түзуіне қатысады
• Гематоэнцефальдық кедергі
Гематоэнцефалдық кедергіні
құрады:
1.Гистогематикалық кедергі.
• Капиллярлар қабырғасы
• Қан тамырлардың эндотелийі
• Базальды мембранасы
• Эндоплазмалық тор
• Ядролық мембрана
• Эритроциттер
2.Нейроглия
3. Ликвор кеңістіктер жүйесі
Гематоэнцефалды кедергінің
қызметі
1. Биологиялық белсенді заттарды (ББЗ)
қаннан, ликвордан миға өтуін реттейді
2. Улы заттардың, токсиндердің миға
өтуіне кедергі жасайды.
Синапс

Синапс – бұл қозуды
(немесе серпіністі) жүйке
талшықтарынан бұлшық
етке немесе жүйке
жасушасына өткізетін
құрылымдық ұласу.

Синапс құрылысы:
1. Пресинапстық мембрана;
2. Синапстық саңылау;
3. Постсинапстық мембрана.
Рецепторлар: холинорецепторлар
(М және Н холинорецепторлар),
адренорецепторлар –( альфа,
бета)
СИНАПСТАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ:
1. Орналасуына байланысты:
- аксо-аксонды
- аксо-дендритті
- дендро-дендритті
- аксо-сомалық
- ет жүйкелік

2. Әсер ету механизміне байланысты:
қоздырушы
тежеуші.

3. Ақпаратты өткізу түріне байланысты:
- электрлік
- химиялық
- аралас
Медиаторлар
Медиатор-қозу үрдісін жеткізетін химиялық зат.
Ацетилхолин, норадреналин, гамма-аминомай қышқылы (ГАМҚ),
глицин, гистамин, серотонин, дофамин.
Ацетилхолин қозуды жүйке клеткалардан ОЖЖ-ға өткізеді,
симпатикалық жүйке жүйесінің преганглийлік талшықтарынан
қозуды гангийлерге өткізеді.Парасимпатикалық жүйке жүйесімен
қозуды эффекторға өткізеді, қозғалтқыш жүйкелерден
эффекторлық нейрондарға өткізеді.

Норадреналин қозуды симпатикалық жүйке талшықтардың
постганглийлерінен эффекторға өткізеді.

Медиаторлардың қызметіне байланысты екі түрі болады:

Қоздырғыш медиаторлар-ацетилхолин, адреналин, серотонин,
дофамин.
Тежегіш медиаторлар-ГАМҚ, глицин, аланин.
Химиялық синапстардағы қозуды өткізу
механизмі

Қоздырушы синапста:

Қозу серпінісі → жүйкенің ұшы (жүйке бұршағы)
→ пресинапстық мембрананың деполяризациясы
(Са++ кіруі және медиатордың шығуы) →
медиатордың синапстық саңылауға өтуі →
постсинапстық мембранада медиатордың
рецептормен байланысуы → ҚПСП → ӘП
генерациясы.
Тежегіш синапстарда :

пресинапстық мембрананың
деполяризациясы → тежегіш медиатор
бөлінеді → постсинапстық мембрана
гиперполяризацияланады ( К+ иондардың
қатысуымен) → ТПСП.
ХИМИЯЛЫҚ СИНАПСТАРДЫҢ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ :

1. Қозу химиялық синапстарда медиатор арқылы өтеді.
2. Қозу бір жақты өтеді.
3. Тез шаршайды (медиатордың азаюынан).
4. Лабильдігі төмен 100-125 имп./сек.
5. Қозудың жинақталуы
6. Із салу
7. Синапстық кідіру (0,2-0,5 м/с).
8. Фармакологиялық заттарға іріктеп сезімталдығы .
9. Температуралық өзгерістерге сезімталдығы.
10.Іздік деполяризациясының болуы.
Электрлік синапстардың (эффапс)
физиологиялық қасиеттері .

1. Қозуды электр тоғы арқылы өткізеді
2. Қозуды екі жаққа өткізеді
3. Лабильдігі жоғары
4. Синапстық кідіру жоқ (саңылау тар)
5. Тек қозуды өткізеді .

Ұқсас жұмыстар

Нейрондардың жіктелуі

Ауырсыну сезімталдығының өтуі

Орталық жүйке жүйесінің физиологиясы

Жұлын жүйкесі

Ионды каналдар

Нерв тіні

Нерв импульсінің физикасы

ЖҰЛЫН ЖҮЙКЕЛЕРІ

Балалар бас миының анатомиясы

Жүйке талшықтарының құрылымы

Пәндер