Жеміс-жидек дақылдарының биологиялық және өндірістік сипаттамалары

Презентация қосу

тақырыбы

Жеміс-жидек дақылдарының
биологиялық және өндірістік
сипаттамалары

Орындаған:Біржанова А ЛР-102
Тексерген:Мажитова Р.С
Жеміс-жидек дақылдары шығу тектеріне,жемісінің
құрылысына,биологиялық және өндірістік ерекшеліктеріне қарай 6
топқа бөлінеді.

1.Шекілдеуіктілер
2.Сүйектілер
3.Жидекті
4.Жаңғақ жемістілер

5.Субтропикалық

6.Тропикалық
Шекілдеуіктілер тобы
Бұл топқа жататын дақылдар алма,
алмұрт,беке,долана.Бұлар жалпы жеміс-
жидек өсімдіктерінің 70% құрайды.Кең
тарағандары алма мен алмұрт.
Алма
Қазақстанда өсімдіктер
арасында алма ең көп тараған
дақыл.Оның
жаздық,күздік,қыстық
сорттары болады.Себінді
телутішілерде 30-50жылға
дейін,ал клонды
телутішілерде 15-25жылға
дейін тіршілік етеді.өнімді
отырғызғаннан кейін 3-15
жылда өнім береді.биіктігі 2-
12м дейін өседі.Қаз-да 40тан
астам сорты тараған.Оңт.Қаз-
да,Жамбыл,Алматы,Қостанай,
Алтайда,Ақмола,Оралда
өседі.
АЛМҰРТ
Қаз-да кең тараған түрлері кәдімгі
және жидекжапырақты
алмұрт.Ағашы қысқа
төзімсіз,жылылықты көбірек
қажет етеді.Неғізгі тараған
аудандары-
Молдова,Оңт.Украина,Армения,Ә
зірбайжан.Қаз-да оңтүстік,оңт-
шығыс облыстарда
өсіріледі.Ағашы биік 12-15м,өмір
сүру кезеңі телітушіге,сортына
байланысты 30-100жыл,ал өнім
ьеру кезеңі 15-20жыл
аралығында.отырғызылғаннан
кейін 3-8 жылда өнім
береді.Дүние жүзінде 10мыңға
жуық,ал Қаз-да 10сорты тараған.
Сүйектілер тобы

Сүйекті дақылдарға
шие,алхоры,шабдалы,алша,өрік,шомырт
жатады.Орталық аймақта негізінен шие мен
алхоры,ал оңт аймақта өрік,шабдалы,өрік
өседі.Бұл дақылдарды біріктіретін негізгі белгі-
жемісінде сүйек-шырынды қабатының
болуы.Барлық сүйекті дақылдар раушан
гүлділер тұқымдасына жатады.Өнімді ертерек
береді,аздау өмір сүреді.Қазақстанда негізінен
шие,алхоры,өрік,шабдалы өседі.
шие
Шие өте кең таралған өсімдік,басқа сүйекті дақылдар ішінде суыққа ең төзімді дақыл.ТМД
елдерінде негізгі өндірістік өнім беретін аймақтар:Украина,Беларусия,Солтүстік
Казказ,орталық Азия,Ресей.Қазақстанда шие бардлық аймақтарда өсіріледі,бірақ өндірістік
түрлері аз таралған.Шие жыл сайын өнім беретін болғандықтан,көбірек қолданылады.Ол
жаңа піскен күінде де,қайта өңделген күйінде де өте бағалы.Қаз-да өндірістік шиенің 5-
10сорты өсіріледі.Бір жылдық тікпе көшеттермен отырғызылған бұта тектес шиелер
отырғызғаннан кейін 3-4жылда жеміс бере бастайды.15-20жыл тіршілік етеді.Ал ағаш тәріздес
шие жемісті 4-5жылда бере бастайды.Тіршілік етуі 20-30жыл.
АЛХОРЫ
Алхоры тегіне 30жуық түр
кіреді.Олардың ішінде
маңыздылары:кәдімгі
алхоры,шомырт,алша және Канада
алхорысы т.б.Алхорының өндірістік
аймақтары-
Молдова,Өзбекстан,солт.Кавказ,Украи
на,Беларусия,Грузия,Армения,Қазқстан
.Қазақстан бойынша 15тен астам
сорты аудандастырылған,көлемі
2580гектар.алхоры ағаштарының
биіктігі 6-12м,отырғызғаннан кейін 3-
5жылда жеміс бере бастайды.Әр
гектардан орташа 250-300ц өнім
алынады.Жемісті жыл сайын
салады.ағаштарының тіршілік енту
ұзақтығы 20-60жылға созылады.
өрік

Өрік өндірістік дақыл ретінде орта Азияда,Арменияда,Молдавада,оңт.Кавказда және
Украинаның оңт аудандарында аудандастырылған.Қаз-да өрік оңтүстік Қазақстан облысында
кеңінен орын алған дақыл,басқа аймақтарда өндірістік жеміс ретіне өте аз пайдаланылады.
Өрік ағаштары биік 5-8м,өте биік 10-15 м болып өседі.Өнімді ерте,яғни отырғызылғаннан
кейін 4-7жылда бере бастайды.Өнім беру ұзақтығы20-30жыл.Жалпы 40-80жыл тіршілік
етеді.Орта есеппен әр гектардан 100-120ц өнім береді.Өрік жарық пен жылусүйгіш
өсімдік.және көктемде басқа жеміс ағаштарына қарағанда ерте гүлдейді.Қуаңшылыққа
төзімді.Қаз-да өріктің 6 сорты аудандастылылған.Оның 3-уі орта Азиялық.Жабайы өрік Қаз-
ның оңт-к,оңт-шығысында таулы аймақтарда көп өседі.
Жаңғақ жемістілер
Жаңғақ өсімдіктері негізінен бұта тектес немесе үлкен
ағаш түрінде өседі.Бұл дақылдардың басқа жеміс
жидек өсімдіктеріне айырмашылығы-жеуге дәні
пайдаланылады.Жаңғақтар май мен белокқа өте
бай.Олардың дәндерінде,тұқымдарында А,В,Е,Р
витаминдері сондай-ақ дәні піспеген жаңғақта С
витамині өте көп болады.Жаңғақ жемістілер ішінде
өндірістік маңызы барлары:грек,орман
жаңғағы,бадам.Бұл өсімдіктер негізінен оңтүстік
аймақтарда өсіріледі.Жыл сайын орта есеппен 50-
60мың т жиналады.Бірақ бұл өте аз,себебі жаңғаққа
деген қажеттілік 600-700мың т.
ГРЕК ЖАҢҒАҒЫ
Өте биік 25-30м өсетін
ағаш.Діңінің аумағы 1.5-2м
дейін,бөрік бастары аумақты
болып келеді.Тамырлары өте
тереңге 4м кетеді,аумағы 10-
15м.Оның мәдени сорттары
отырғызылғаннан кейін 4-
6жылда,ал жабайылары 8-
10жылда өнім бере бастайды.20-
30жылға дейін өте жақсы,мол
өнім алынады.Орта есеппен әр
ағаштан 100-150кг,ал кейбіруінен
300-500кг дейін өнім алуға
болады.Өнімді жыл сайын
береді.Жаңғақ ағаштары көп жыл
өмір сүреді,Кең тараған сорттары-
Бостандыкский,Идеал,Дисертный,
Юбилейный т.б.
Субтропикалық дақылдар
Бұл топқа әр түрлі ботаникалық тұқымдастарға жататын
өсімдіктер кіреді.Олар суыққа төзімсіз,жылусүйгіш және
даму кезеңі ұзақ 6-7 ай,Кең тарағандары-
лимон,апельсин,мандарин,грейпфрут т.б.Олар цитрус
тегіне,аңызды тұқымдасына жатады.Олар мәңгі жасыл
болып өсетін ағаш немесе бұта.
Цитрус жемістерінде лимон қышқылы,пектин,А,В,С және
басқада витаминдер,органикалық,минералдық заттар көп
болады.Цитрус жемістері көбіне жаз айларында
пайдаланады.Олардан компот,сукат,сироп даярлайды
және эфир майы,лимон қышқылы алынады.Цитрус
өсімдіктерінің отаны-
Қытай,Италия,Испания,Мексика,Бразилия және т.б көп
өсіріледі.
лимон
Ағашының биіктігі 3-4м,бөрік
басы кең,ашық,өркендері
тікенекті болып келеді.Жабайы
түрі белгісіз.жемісінде 5% дейін
лимон қышқылы бар,хош
иісті,орташа салмағы 40-
400гр.Қара теңіз жағалауында
ағаштары қысқа қарай жабылмай
өсіріледі.Ұластыру арқылы
өсірілген мәдени көшеттері
отырғызылғаннан кейін 3-
4жылда өнім бере
бастайды.Ағаштары суыққа
төзімсіз келеді,Қаз-
да,Өзбекстанда негізінен жасыл
қалемшелерімен көбейту тәсілоі
қолданылады.
мандарин
Субтропикалық
өсімдіктердің ішінде жеміс
өте ерте өсетін және өнімді
жыл сайын беретін
дақыл.Суыққа
төзімді.Ағаштары
отырғызылғаннан кейін 2-
3жылда өнім бере
бастайды.Орта есеппен
жемісінің салмағы 50-100гр
болады.Көне заманнан бері
Жапонияда,Индонезия,Бир
ма,Үндістан
мемлекеттерінде өсіріліп
келеді.
грейпфрут
Жабай түрде белгісіз.Ағаштары
биік 8-10м,бөрік басы өте
қалың.Ағаштары отырғызғаннан
кейін 3-4 жылда өнім бере
бастайды,жемісті мол
салады,дәмі
қышқылтым.Сондықтан оғагн
қант ұнтағын сеуіп
жейді.диеталық қасиеті
күшті.Суыққа төзімсіз,сол
себептен ТМДелдерінде негізінен
Қара теңіз жағалауында ғана
өсіріледі.
анар

Көп жылдық,биіктігі 5м дейін жететін
ағаш.Жабайы түрінде Иран,Ирак,орта
Азияда кездеседі.Олардың жемісін жеуге
болмайды.Жемісінде қант,түрлі
қышқылдар,С витамині болады.Жемісі
жас кезінде және тамақ өнеркәсібінде
пайдаланады.
Анар тұқымынан және қалемшесі
арқылы көбейеді.Отырғызылғаннан
кейін 3-4жылда жеміс бере бастайды.6-
7жылдан кейін мол өнім береді.орта
есеппен әр ағаштан 25-30кг өнім
алынады.Ағаштары 30-50жылға дейін
өнім береді.Кейбір анар сорттары
300жылға дейін тіршілік етеді.Каз-да
аудандастырылғандары Казаки,Ачикдана
сорттары.
Шыққан жері –Қытай.Кең тараған
құрма жерлері-оңтүстік және шығыс
Азия,Солт
Африка,Оңтүстік,Орталық
Америка.ТМД елдерінде
Грузия,Әзірбайжан,Орта Азия
елдері.Ағаштары биік 6-
12м,бөрік бастары сирек болып
келеді.Суыққа
төзімділеу.Ұластыру арқылы
өсірілген тікпе көшеттері
отырғызғаннан кейін 3-4жылда
өнім береді.Өнімді мол
салады.50-90жыл,кейбіреулері
100жылға дейін тіршілік етеді.
Жидекті дақылдар

Жеміс-жидек шаруашылығында жидектер
тобына көпжылдық бұта,үнемі көгеріп тұратын
өсімдіктер жатады.Олардың жемістері
шырынды,дәмі тәттә болып келеді.Жемістері
дәрі ретінде,жас кезінде жеуге және қайта
өңдеуге пайдаланылады.Олар суыққа
төзімді,сондықтан бұл дақылдардың көптеген
түрлері Қазақстанның орталық,батыс,солтүстік
аймақтарында өсіріледі.Олардың ішінде көп
өсірілетіндері:қарақат,бүлдірген,таңқурай,тұшал
а т.б.
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Жеміс жидектер өндірісі

Жеміс - жидек дақылдарының зиянкестеріне сипаттама

ЖИДЕК, ЖҮЗІМ АУРУЛАРЫ

Жеміс-жидек дақылдарының зиянкестерімен күресу

Көкөністер, жеміс – жидектер және бөлме өсімдіктерін көбейтіп, өсіру

Өсімдіктердің биологиясы және биотехнологиясы институты

Ботаникалық бақ туралы мәліметтер жинау

Жеміс жидек дақылдарының зиянкестері мен аурулары

ЖЕРДІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЛАРЫ

Тағамдық қоспалар өндірісінде биотехнологияның ролі

Пәндер