Қарқынды егіншілікте туралы түсінік. Тыңайтқыш - ауыл шаруашылығы дақылдарының өнiмiн арттырудың басты факторы

Презентация қосу

Қарқынды егіншілікте туралы
түсінік. Тыңайтқыш - ауыл
шаруашылығы дақылдарының
өнiмiн арттырудың басты
факторы
• Жоспар:
• 1. Қарқынды егіншілікте тыңайтқыш
қолдану, оның мақсаты және
міндеттері.
• 2. Тыңайтқыш - ауыл шаруашылығы
дақылдарының өнiмiн арттырудың
басты факторы
• Қарқынды егіншілікте тыңайтқыш
қолдану пәнінің негізгі МАҚСАТЫ
минералдық және органикалық
тыңайтқыштарды ауыспалы
егістіктерде және жеке өсірілетін
қарқынды дақылдарға беру
агротехникасын (мерзімдері,
тәсілдері және мөлшерін) зерттеу.
• МІНДЕТТЕРІ:
• минералдық және органикалық
тыңайтқыштардың қасиеттерін және құрамын
білу;
• ауыл шаруашылық дақылдарға минералдық
және органикалық тыңайтқыштардың беру
мерзімдерін, тәсілдерін және мөлшерлерін білу;
• өсімдіктердің химиялық құрамын анықтау
• және ауыл шаруашылық дақылдардың
органикалық затарын жинау мөлшерін анықтау;
• ауыспалы егістерде минералдық және
органикалық тыңайтқыштардың қолданудың
экономикалық және биоэнергетикалық
тиімділігін анықтау.
• Бұл пәнді оқу үшін:
• өсімдік қоректену физиологиясының
негіздерін,
• ауыл шаруашылық дақылдарының негізгі
өсіп дамуының фазаларын,
• егіншілік негізі заңдарын,
• ғылыми-негізделген ауыспалы егістерді
жасау
• минералдық және органикалық
тыңайтқыштардың жіктелуін,
• қасиеттерін және құрамын білу керек.
• Егіншіліктің қарқынды жүйесі 18 ғасырдың басында
Англияда пайда болды.
• Бұл жүйе бойынша ауыспалы егістер қолданылды
және оған органикалық-минералды тыңайтқыштар
кеңінен қолданылды.
• Егіншіліктің қарқынды жүйесінде жерді неғұрлым
тиімді пайдалану үшін ғылымға негізделген
көптеген шаралар қолданылады, барлық жұмыс әр
гектардан мүмкіндігінше мол өнім алуға
бағытталады.
• Ол үшін танаптарға барлық қажетті тыңайтқыштар
беріледі, ауыл шаруашылық дақылдарын
аурулардан, зиянкестерден қорғау үшін әртүрлі
химиялық улы заттар қолданылады. Өнімді көбірек
алуға бағытталған әр гектарға жұмсалатын шығын
арта түседі.
• Егіншіліктің қарқынды жүйесінде пар
болмайды, ауыспалы егістің құрамында қант
қызылшасы, картоп сияқты тыңайтқыштарды
көп қажет ететін дақылдар болады.
• Мал шаруашылығының өркендеуі ауыспалы
егістегі танаптарға, бұршақ тұқымдас
дақылдарды және тамыр жемісті өсімдіктерді
егуді талап етті.
• Мал шаруашылығы өркендеген сайын
танаптарға берілетін органикалық
тыңайтқыштардың да мөлшері арта түседі.
• Жылда танапқа биологиялық жағынан
әртүрлі, өсіру технологиясы да бір-бірінен
өзгеше дақылдарды егу топырақтың
құнарлылығын арттырып, алынатын өнім
мөлшерін арттыра туседі.
• Сөйтіп егіншіліктің қарқынды жүйесіндегі
дақылдарды өсіру үшін жұмсалатын қаржы
көбейіп сонымен қатар алынатын өнім де
арта түседі.
• Егіншіліктін екі түрі бар:
• қарқынды
• экстенсивті
• Экстенсивті егіншілік – әрбір
өлшем (гектар) жерге қосымша
еңбек пен қаржы жұмсамай,
егістің көлемін өсурі арқылы
өндіретін өнімді көбейту.
• Қарқынды егіншілік – ауыл
шаруашылығынды пайдаланатын
жердің әр өлшемінен (гектарынан)
алынатын өнімнің мөлшерін
қосымша еңбек пен қаржы жұмсау
арқылы тұрақты түрде көбейтіп
отыру.
• Қарқынды егіншіліктін жүйелері:
• жоғары ғылыми-техникалық деңгеймен,
• тиімді ауыспалы егістерді кең қолданумен,
• мол өнімді дақылдар,
• дақылдардың сорттармен,
• топырақ өңдеудің,
• тыңайтқыш қолданудың,
• арамшөп күресу,
• өсімдік ауруларымен күресу,
• зиянкестерімен күресу,
• топырақты және қоршаған ортаны қорғаудың
• алдыңғы қатарлы әдістерімен қолданумен.
• Барлық дерлік өнделетін жерде дақылдар егіледі.
Топырақ құнарлылығын арттыруда өнеркәсіп
беретін заттардың маңызы зор болады.
• Экстенсивті егіншілік жүйесі –
өнделетін жердің жартысынан көбіне
әртүрлі дақылдар-астықты, көп жылдық
шөптер егілетін, таза парда әдеуір
жерді алып жататын, топырақ
құнарлылығын арттыру негізінен табиғи
процестерге байланысты болып келетін
егіншілік жүйесі (парлы, көп танапты –
шөпті егіншілік жүйелері).
2 Тыңайтқыш - ауыл шаруашылығы
дақылдарының өнiмiн арттырудың
басты факторы
Тыңайтқыштарға, құрамында өсімдікке қажетті
қоректік элементтері болатын және топырақ
қасиеті мен құнарлылығын жақсарту үшін
пайдаланылатын заттар жатады
Мамандардың есептеуі бойынша, өнімнің
өсуінің:
тыңайтқыштар - 41%,
гербицидтер - 13-20%,
Қолайлы ауа-райы жағдайлары - 15%,
гибридты тұқым - 8%,
ирригация - 5%,
басқа факторлар - 11-18%.
Неміс ғалымдары 50% өнімнің өсуінің
тыңайтқыштарға бөледі, ал француз
ғалымдары - 70% дейін.
Күздік бидай өнімділігіне азот тыңайтқыштарының
мерзімі мен енгізу тәсілдерінің әсері
Варианттар Өнім, ц/га Қосымша өнім
Тыңайтқышсыз 35,2 -
Р60 К40– фон 40,1 4,9
N60 себу алдында 44,6 9,4
N90 себу алдында 46,1 10,9
N120 себу алдында 45,6 10,4
N60 көктемде 43,2 8,0
N90 көктемде 44,6 9,4
N120 көктемде 44,0 8,8
Қара топырақтарда өсірілген қант қызылшасы
өнімділігіне тыңайтқыштардың әсері, ц/га
Ақмола облысы Қостанай облысы

сілтісізде кәдімгі сілтісізден кәдімгі
Тыңайтқыштар
нген қара қара ген қара қара
топырақ топырақ топырақ топырақ

Тыңайтқышсыз 265 292 201 244

N45Р60К45 343 370 258 282

N90Р120К90 377 390 313 305

N135Р180К135 395 404 330 299
Азот тыңайтқыштарының мөлшері мен
мерзімінің күздік бидайдың өнім мөлшеріне және
сапасына әсері
Шикі Ұн
Тыңайтқыштар Өнім, ц/га Әйнектілігі, % Шикі протеин, клейковина, қуаттылы
% % ғые.а.

Р40 К40 жер
жыртқанда – фон 29,1 63 12,3 23,4 272
N30 көктемде
31,9 69 13,3 25,2 311
N90 көктемде
34,1 74 13,8 26,8 326
N120 көктемде
33,7 65 13,8 26,8 318
N30 көктемде + N30
масақтануда 31,7 75 14,1 28,2 326
N90 көктемде + N30
масақтануда 34,2 79 15 29 345
N90 көктемде + N60
масақтануда 33,2 82 15,3 30 346
• Органикалық тыңайтқыштар топырақтың
агрономиялық қасиеттеріне жан-жақты әсер
етеді және дақылдардың өнімін арттыруда
маңызды рөл атқарады.
• Органикалық тыңайтқыштар құрамында
өсімдіктің қоректенуіне қажетті барлық
элементтер кездеседі.
• Органикалық тыңайтқыштарды ЕНГІЗУ-
ТОПЫРАҚ ҚҰНАРЛЫЛЫҒЫН
АРТТЫРУДЫҢ БАСТЫ
ТӘСІЛІ.
Жартылай шіріген көңнің және көң садырасының
жүгері дәнінің өнімділігіне әсері, ц/га
Жартылай шіріген көң Көң садырасы
мөлшері, т/га өнімділігі мөлшері, т/га өнімділігі

0 38,6 0 37,6
10 45,5 20 44,6
20 48,4 40 46,4
40 51,2 60 48,3
60 49,9
80 50,1
Дүниежүзінің кейбір мемлекеттерінде бір гектар
егістікке қолданылған минералды тыңайтқыш мөлшері
мен дақылдан алынған өнім
Бір гектардан алынған өнім,ц.
Бір гектарға
берілген астық
Мемлекеттер дәндік
тыңайтқыш, кг дақылда бидай картоп
(әсерлі зат) жүгері
ры

Дүние жүзі 87,1 25,7 23,1 36,3 151,5
бойынша
Нидерланды 798,5 - 81,2 - 429,6
Германия 428,0 53,1 63,1 67,3 364,4
Жапония 428,4 59,3 37,1 - -
Франция 302,7 52,5 54,8 57,6 324,4
Ұлыбритания 359,9 60,6 69,5 - 391,4
ТМД 118,1 18,0 17,4 29,5 116,9
ҚР минералды тыңайтқыштарды қолдану жағдайы
1986-2008 жж., мың. т
Тыңайтқыш
Жылдар
түрлері 1986 1995 2000 2005 2006 2007 2008
Минералды 1040 36,2 11,4 37,5 41,4 58,9 30,9
Органикалық 33196,0 1141,0 17,5 7,8 13,7 7,8 7,4
1 га еңгізілген 29,0 1,5
минералды
тыңайтқыштардың 9,7 0,7 2,0 2,3 3,1
мөлшері, кг NPK
1 га еңгізілген
органикалық
тыңайтқыштардың 0,94 0,41 1,1 0,4 0,7 0,4 0,4
мөлшері, кг NPK
Тыңайтылған көлемнің
салыстырмалы 47 1,5 0,5 3,5 3,6 4,8 4,9
салмагы, %
Жыртылатын жер, мың.
га
35500 28679 15400 18400 18400 18954 20119
Облыстар бойынша еңгізілген минералды
тыңайтқыштардың мөлшері
1998 1999 2000 2001 2002 2003

Қазақстан республикасы 198,4 107,3 114,9 140,6 236,4 337,3

Ақмола - 2,1 1,2 1,1 24,0 34,9
Ақтөбе 1,4 - - - - 6,2
Алматы 22,6 18,1 22,8 31,2 45,4 66,5
Атырау 0,4 0,3 1,5 0,2 0,2 0,64
Шығыс-Қазақстан - - 0,4 - - -
Жамбыл 1,3 0,6 0,4 0,4 1,4 4,0
Батыс-Қазақстан - - - - - 0,06
Қарағанды 1,1 2,2 - 0,7 4,0 6,3
Қостанай - - - 8,0 29,7 24,1
Қызылорда 122,5 49,8 46,3 51,2 86,3 155,7
Маңғыстау - - 0,1 0,0 0,1 -
Павлодар - - 0,0 - - 1,9
Солтүстік-Қазақстан - - 6,8 19,5 25,2 24,5
Оңтүстік-Қазақстан 49,1 34,1 35,2 28,1 20,1 22,9
• Әдебиеттер:
• 1 Агрохимия (под ред.Б.А.Ягодина) – М.,
1989
• 2 Агрохимия (под ред. Минеева В.Г.) - М.,
2001
• 3 Елешев Р.Е., Бекмағанбетов А. Агрохимия.
– Алматы, 1989
• 4 Елешев Р. Е., Смағұлов Т.С., Балғабаев
Ә.М. Агрохимия және тыңайтқыш қолдану
жүйесі. – Алматы, 2000 ж
• 5 Прянишников Д.Н. Избранные сочинения.
Т.1, 2, 3 - Москва, 1967
• 6 Минеев В.Г. История развития агрохимии в
России и за рубежом. – М., 2005

Ұқсас жұмыстар

Агрохимия ғылымының міндеттері мен зерттеу әдістері

Ноқат дақылы

Тыңайтқыштар - құрамында қоректік элементтер болатын заттар

Тыңайтқыштардың химиялық құрамы

Органикалық тыңайтқыштар

АГРОХИМИЯ ТАРИХЫ АГРОХИМИЯНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ

Өсімдіктің химиялық құрамы

ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫ МАҚТАРАЛ АУДАНЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ

Егіс тәжірибе жүргізу әдісі және оларды орындау техникасы

Өсімдіктердің минералды қоректенуі

Пәндер