Кәсіпорын туралы түсінік және түрлері

Орындаған: Қасенова Әсел. Топ: ФН-305

Тексерген: Алимжанова А. М.

Кәсіпорын

Шаруашылық жүргізетін бірлік көлемінде бар еңбек құралдары көмегімен еңбек заттарын өңдеп тұтынушыларға қажет өнім шығарып пайда алу мақсатымен оны өткізетін кәсіби ұйымдасқан еңбек ұжымы. Әр кәсіпорын заңды тұлға ретінде қарастырылады және келісімшарт негізінде жұмыс істейді.

Кәсіпорынның міндеттері:

САПАЛЫ ӨНІМ ШЫҒАРУ;

ПАЙДА АЛУ;

ЖҰМЫСШЫЛАРҒА ҚОЛАЙЛЫ ЖАҒДАЙ ЖАСАУ;

ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ЛАСТАМАУ;

ӨЗ ҚЫЗМЕТІН ДАМЫТУ.

ІШКІ ОРТА ЭЛЕМЕНТТЕРІ:

Өндіріс қорлары

Адамдар

Ақпарат

Қаржы

Кәсіпорын қорлары

Экономикалық

Экономикалық емес

Материалдық қор

Материалдық емес қорлар

Еңбек қорлары

Өзіндік

Қарызды

Басқа түсімдер

Келтірілген

Қаржы

Материалдық қорлар

Капитал (негізгі және айналым)

Жер қорлары

Энергетикалық қорлар

Материалдық емес қорлар

Авторлық құқық

Сауда маркалары

Патент

Бағдарламалар, ноу-хау

Еңбек қорлары

Еңбек

Кәсіпкерлік қаабілет

Басқа кәсіпорындар

Тұтынушылар

Мемлекеттік органдар

Кәсіпорын маңында тұратын халық

Сыртқы орта элементтері:

ұйымдастырушылық-құқықтық формасына қарай

Кәсіпорынның жіктеу факторлары :

Қолданылатын қорларына байланысты

Орналасуына қарай

Кәсіпорын өлшеміне қарай

меншік формасына қарай

Салаға байланысты

еңбек сіңіргіштігі жоғары қор сіңіргіштігі жоғары материал сіңіргіштігі жоғары

кен өңдіру, өнеркәсіптік кәсіпорындар, ауыл шаруашылық, сауда, т. б.

Ірі

Орташа

Шағын

Жеке

Мемлекеттік

Ұжымды

Орналасуына қарай. Орналасу жерін таңдау белгілері:

а) материалдар шығындары (транспорттау шығындарын азайту)

б) еңбек шығындары (еңбек қорларының жеткіліктілігі, еңбек күші бағасы)

в) тауарларды сату шығындары және салықтар деңгейі

г) транспорттық құралдар жеткіліктілігі

д) энергия шығындары

е) қоршаған орта жағдайына қарай

ж) тұтынушылар жеткіліктілігіне

з) жергілікті жердің ерекшеліктеріне қарай (ландшафтысы, климаты және с. с. )

и) шетел әріптестерімен байланысуына қарай

Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне сәйкес кәсіпорынның ұйымдық-құқықтық формалары мынадай түрлері бар:

Шаруашылық серiктестiк;

Акционерлiк қоғам;

Өндiрiстiк кооператив;

Шаруа қожалықтары;

Унитарлы кәсіпорын

Шаруашылық серiктестiк

ТОЛЫҚ СЕРІКТЕСТІК

КОММАНДИТТІК СЕРІКТЕСТІК

ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІК

ҚОСЫМША ЖАУАПКЕРШІЛІГІ БАР СЕРІКТЕСТІК

Жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесiне (салымдарына) бөлiнген коммерциялық ұйым шаруашылық серiктестiк деп танылады. Құрылтайшылардың салымдары есебiнен құрылған, сондай-ақ шаруашылық серiктестiк өз қызметi үрдiсiнде өндiрген және алған мүлiк меншiк құқығы бойынша серiктестiкке тиесiлi болады.

Толық серiктестiк

Толық серiктестiктiң мүлкi жеткiлiксiз болған жағдайда қатысушылары серiктестiктiң мiндеттемелерi бойынша өзiне тиесiлi барлық мүлкiмен ортақ жауапкершiлiкте болатын серiктестiк толық серiктестiк деп танылады. Азамат бiр ғана толық серiктестiктiң қатысушысы бола алады. Толық серiктестiктiң жарғылық капиталының мөлшерiн оның құрылтайшылары белгiлейдi, бiрақ ол заң құжаттарында белгiленген ең төменгi мөлшерден кем болмауы керек. Толық серiктестiктiң ең жоғары органы қатысушылардың жалпы жиналысы болып табылады.

Сенiм (коммандиттiк) серiктестiгi

Серiктестiктiң мiндеттемелерi бойынша өзiнiң бүкiл мүлкiмен (толық серiктерiмен) қосымша жауап беретiн бiр немесе одан да көп қатысушылармен қатар, серiктестiктiң (салымшылардың) мүлкiне өздерi салған салымдардың жиынтығымен шектелетiн бiр немесе одан көп қатысушыларды да енгiзетiн және серiктестiктiң кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыруға қатыспайтын серiктестiк сенiм серiктестiгi деп танылады. Сенiм серiктестiгiне қатысатын толық серiктердiң құқықтық ережесi және олардың серiктестiк мiндеттемелерi бойынша жауапкершiлiгi толық серiктестiктiң қатысушылары туралы ережемен белгiленедi. Азамат тек бiр ғана сенiм серiктестiгiнiң толық серiктесi бола алады. Сенiм серiктестiгiнiң салымшысы алғашқы салымын және қосымша жарналарын (салымдарын) құрылтай құжаттарында көзделген мөлшерде, әдiс пен тәртiп бойынша салуға мiндеттi.

Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк

Бiр немесе бiрнеше адам құрған, жарғылық капиталы құрылтай құжаттарымен белгiленген мөлшерде үлеске бөлiнген серiктестiк жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк деп танылады; жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiкке қатысушылар оның мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi және серiктестiктiң қызметiне байланысты залалдарға өздерiнiң қосқан салымдарының құны шегiнде тәуекел етедi. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң салымдарды толық қоспаған қатысушылары оның мiндеттемелерi бойынша әрбiр қатысушының салым салмаған бөлiгiнiң құны шегiнде ортақ жауапты болады.

Қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiк

Қатысушылары серiктестiк мiндеттемелерi бойынша өздерiнiң жарғылық капиталға салымдарымен жауап беретiн, ал бұл сомалар жеткiлiксiз болған жағдайда өздерiне тиесiлi мүлiкпен оған өздерi еселенген мөлшерде енгiзген салымдар арқылы жауап беретiн серiктестiк қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiк деп танылады. Қатысушылар жауапкершiлiгiнiң шектi мөлшерi жарғыда көзделедi. Қатысушылардың бiрi банкрот болған жағдайда оның серiктестiк мiндеттемелерi жөнiндегi жауапкершiлiгi, егер құрылтай құжаттарында жауапкершiлiктi бөлудiң өзгеше тәртiбi көзделмесе, қалған қатысушылар арасында олардың салымдарына қарай бөлiнедi.

АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ

Өзiнiң қызметiн жүзеге асыру үшiн қаражат тарту мақсатында акциялар шығаратын заңды тұлға акционерлiк қоғам болып танылады. Акционерлiк қоғамның акционерлерi осы заң актiлерiнде көзделгеннен басқа жағдайларда оның мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi және өзiне тиесiлi акциялар құнының шегiнде қоғамның қызметiне байланысты шығындар тәуекелiн көтередi. Акционерлiк қоғамның өз қатысушыларының мүлкiнен оқшауланған мүлкi болады, өз мiндеттемелерi бойынша өз мүлкi шегiнде жауапты болады және өз қатысушыларының мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi

Еншiлес ұйым

Жарғылық капиталының басым бөлiгiн басқа заңды тұлға қалыптастырған не олардың арасында жасалған шартқа сәйкес (не өзгедей түрде) негiзгi ұйым осы ұйымның қабылдайтын шешiмдерiн айқындай алатын заңды тұлға еншiлес ұйым болып табылады

Тәуелдi акционерлiк қоғам

Егер акционерлiк қоғамның дауыс берушi акцияларының жиырма проценттен астамы, басқа (қатысушы, басымырақ) заңды тұлғанiкi болса, ол тәуелдi қоғам деп танылады.