Менеджмент туралы ғылымды қалыптастыру және дамыту

Қарастырылатын сұрақтар:

1. Менеджменттің негізгі мектептері

2. Дамыған елдерде менеджментке көзқарас

Менеджмент мектептері

Ғылыми менеджмент мектебі

Классикалық немесе әкімшілік мектебі

Адамгершілік қарым-қатынас мектебі немесе бихевиористік мінез-құлық мектебі

Басқару ғылымы немесе сандық ықпал мектебі

Ғылыми менеджмент мектебі 1856-1920

Фредерик Уйнслоу Тейлор,

Френк и Лилиан Гилберт,

Генри Гант,

Гарингтон Эмерсон,

Генри Форд

Ғылыми менеджмент мектебінің негізін қалағандар:

Фредерик Уинслоу Тейлор

1856-1915 жж.

АҚШ тұрғыны

Білімі - инженер-механик

Жай жұмысшыдан басқарушыға дейін көтерілген

Басқару кеңесші ретінде өз ісін ашқан

Американдық инженер-механик қоғамдастығының Президенті болған

1911 жылы Ғылыми менеджмент қоғамын ашқан

Notes: Родился 20 марта 1856 года в Филадельфии, штат Пенсильвания, США, в семье адвоката

В 1878 году начал работу в Мидвэльском сталелитейном заводе разнорабочим

с 1882 г. по 1883 г. - Тейлор начальник механических мастерских.

В 1884 г. Тейлор стал главным инженером

Параллельно, учась по вечерам, получил техническое образование (степень инженера-механика, Технологический институт Стивенса, 1883) .

С 1890 г. по 1893 г. Тейлор - главный управляющий Мануфактурной инвестиционной компании, Филадельфия, владелец бумажных прессов в Мэне и Висконсине, организовал собственное дело по управленческому консультированию, первое в истории менеджмента.

С 1898 г. по 1901 г. он - консультант Вифлеемской сталелитейной компании, шт. Пенсильвания.

В 1906 г. Тейлор становится президентом Американского общества инженеров-механиков.

В 1911 г. учреждает Общество содействия научному менеджменту (позднее оно получило название Общества Тейлора) .

Ф. Тейлор - ғылыми менеджмент атасы

Notes: На могиле Тейлора написано: «Отец научного менеджмента».

Тейлор пропагандировал идею о том, что необходимо использовать научные подходы к управлению производством. Интуитивное управление, не основанное на расчетах, данных о физиологии и психологии рабочих не приведет компанию к процветанию. Только научный подход обеспечит руководство нужной информацией и сделает принятые решения обоснованными.

Три основных задачи, которые Тейлор ставил при написании книги «Научный мененджмент»:

1. Показать на ряде простых примеров громадные убытки, которые вся страна терпит вследствие недостаточной производительности большинства актов повседневной деятельности людей.

2. Попытаться убедить читателя в том, что лекарство от этой производительности заключается в систематической организации труда, а не в поисках какой-либо необыкновенной или экстравагантной личности.

3. Доказать, что наилучшая организация труда представляет собой настоящую науку, опирающуюся на ясно определенные законы, правила и принципы, как на свой фундамент. И далее, для того, чтобы показать, что основные принципы научной организации являются равно приложимыми ко всем видам человеческой деятельности, начиная от наших простейших индивидуальных действий и вплоть до работы наших крупных общественных организаций, которая требует самого развитого сотрудничества.

Еңбек өнімділігінің аз мөлшерде болуының себептері

Notes: Три причины малой производительности труда:

во-первых, - заблуждение, с незапамятных времен почти универсально распространенное среди рабочих и заключающееся в опасении того, что реальное повышение выработки, приходящейся на каждого человека и на каждую машину в данной отрасли промышленности, приведет в конечном результате к лишению работы значительного числа занятых в ней рабочих;

во-вторых, - обычно применяемая ошибочная система организации управления предприятиями. Здесь Тейлор имел в виду, прежде всего, неэффективную оплату труда рабочих. Руководители заводов всегда исходят из своих представлений о том, сколько должен получать один рабочий в день. При повременной оплате работа идет по принципу: «Солдат спит - служба идет». Сдельная же отплата превращается в абсурд: как только рабочий в погоне «за длинным рублем» увеличивает интенсивность своего труда, ставку за единицу товара снижают, руководитель стремится сделать так, чтобы рабочий в среднем за день получал не больше определенной суммы.

в-третьих, - непроизводительные методы производства. Во времена Тейлора не существовало системы обучения рабочим специальностям. Каждый рабочий закреплялся за мастером и тот учил его тому, что сам умеет. Таким образом, рабочий использовал не оптимальный способ производства, а лишь единственный, который был ему известен. Этих способов существовало сотни, и никто не анализировал их и не отбирал лучшие для обучения молодых рабочих. То же самое было и с инструментами.

Ф. Тейлордың негізгі қағидалары:

Практикасы қалыптасып дәстүрлі жұмыс тәсілдерінің орнына ғылыми ірге тасын құру. Әрбір элементті ғылыми тұрғыдан зерттеген;

Уақытты үнемді пайдалануды ғылыми тұрғыдан зерттеп оптималды әдісін жасау. Жұмыс уақытын «уақыт-бірлік» арқылы есептеу;

Өндірісте және басқаруда мамандану қызметі. Әрбір жұмысшы және басқарушы өзіне жүктелген міндеттерге жауап беру керек;

Жұмысшыларды білімдеріне қарай жұмыс орындарына жұмысқа алу, оқыту және іріктеу;

Жұмысты дайындау және жоспарлау;

Әрбір жұмысшыға жүктелген жұмысты орындау әдістері мен инструкцияларын құрастыру;

Еңбек нәтижесі бойынша еңбек ақы төлеу. Жоспардан артық жасалған нормаға қосымша ақы төлеу. Жұмысшыларды ынталандыру қозғалыс күш ретінде;

Еңбекті бір келкі бөлу және әкімшілік арасындағы жауапкершілік. Менеджерлер жоспарлау функциясын, ал жұмысшылар - орындау функциясын атқару керек;

Еңбекті ұйымдастырудың ғылыми ойластыру практикасын жүргізгенде әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы ынтымақтастық.

Тейлордың еңбек өнімділігін арттырудың жалпы тиімділігі

Notes: Уверенность рабочего, что повышение его выработки приведет к увольнению других рабочих, Тейлор называл одним из самых вредных предрассудков. Он доказывал, что увеличение производительности труда рабочего приведет к увеличению его заработка и одновременно к снижению цены на товар. И то и другое будет увеличивать спрос на товары. Последующее за этим увеличение предложения, создаст новые рабочие места

Ф. Тейлордың басқарудың ғылыми әдістерінің мысалы

Заң: 92 фунт (42 кг) шойын бұйымдарды тасудағы максималды тиімділікке келесідей жұмыс күнінің режимінде жетуге болады

57% жүксіз демалыста болуы керек

Жұмысшының 43% уақыты жүк тасумен

Бір жұмысшының күніне шойын бұйымдарды тасудағы еңбек өнімділігі 12, 5 тоннадан 47 тоннаға артты

Еңбек ақысы 1, 15$ -1, 85$ көтерілді

Notes: Устранением описанных недостатков и занялся Тейлор с 1882 года, когда он был назначен начальником механических мастерских. Он стремился создать способы стимулирования трудовой активности рабочих. Тейлор говорил, что человеку нужно объяснять вещи на понятном ему языке.

Например, наблюдая работу грузчиков, читая научные работы по физиологии человека, Тейлор пришел к следующему выводу. Максимальная эффективность при переноске чугунных болванок массой 92 фунта (примерно 42 кг) может быть достигнута при следующем режиме рабочего дня: 43% времени рабочий должен находиться под грузом, 57% времени он должен быть без груза. Именно такой режим работы позволяет человеку восстанавливать свои силы после нагрузки. Проведя серию экспериментов, Тейлор добился повышения с 12, 5 тонн перенесенного одним рабочим чугуна в день до 47 тонн. При этом заработок рабочего увеличился с 1, 15$ в день до 1, 85$ в день . При этом Тейлор подчеркивал важность организации труда грузчика - нужен человек, который обучит рабочего выполнять действия в определенном темпе и последовательности и будет стимулировать его придерживаться этих указаний.

Бригададағы 8 жұмысшының ісін

бір жұмысшы атқаратын болды

Қалған 7 қайта даярлау курсын оқып басқа жұмысқа ауыстырылды

Френк Гилбрет (1868-1924) и Лилиан Гилбрет (1878 -1972)

Notes: Ф. Гилбрет сдал вступительные экзамены в Массачусетский технологический институт, но

вместо этого решил заниматься подрядными работами. Начав с ученика каменщика, он вскоре

заинтересовался различными видами трудовых движений, которые использовались при обучении

каменщиков.

В 1904 г. Лилиан Мюллер и Френк Гилбрет поженились.

Лилиан имела хорошее образование в области менеджмента и

психологии, и супруги объединили свои способности с целью разработки новых методов труда.

Френк Гилбрет

Френк 1/2000 минутқа дейінгі интервалды есептейтін сағат ойлап тапты - микрохронометр. Белгілі бір операцияда қандай қозғалыстың және олардың әр қайсысы қаншама уақыт алатындығын дәл анықтау үшін пайдаланды.

Гилберттер стоп кадрлар арқылы қолдың негізгі 17 қимылын анықтап берді. Осы қозғалыстарды терблига деп атады.

Эмерсон Гаррингтон 1853-1931

Эмерсон «Өнімділіктің 12 қағидасы»

Дәл тұжырымдама мақсат. Оған әрбір басшы және оның қоластындағылар ұмтылды.

2. Болашақ мақсатты ескере отырып әрбір жаңа процесті таңдауға шынайы дұрыс көңіл бөлу.

3. Білікті кеңес беру, өндіріске және басқаруға байланысты арналған білімнің қажеттілігі және барлық мәселелерде білікті кеңес бірлесіп ғана нәтижелі болды.

4. Барлық ұжым мүшелерінің белгіленген тәртіппен ережелерге бағыну.

5. Қызметкерлерге әділ төрелік.

6. Басшыны қажетті мәліметтерін қамтамасыз ететін жедел, сенімді, толық, дәл және тұрақты есеп.

7. Ұжым қызметін мұқият жедел басқаруды қамтамасыз ететін диспетчерлік жұмыс.

8. Ұйымдастырудың бүкіл кемшілікті дәл белгілеуге және одан келетін шығындарды азайтуға мүмкіндік беретін нормалар мен жұмыс кестелері.

9. Ең тиімді нәтижеге жетуде мүмкіндік беретін уақыт. Күш қуат және өзіндік құнның үлесін қамтамасыз ететін жағдайды қалыпқа келтіру.

10. Уақытты белгілеуді және әрбір операцияның кезегінен ұсынатын операцияның нормасы.

11. Орындаған жұмыс ережелерін нақты бекітуге мүмкіндік беретін жазбаша стандартты инструкциялар.

12. Әрбір жұмысшының еңбегін бағалаудағы өнімділікке сыйақы.

Классикалық немесе әкімшілік мектебі

(1920-1950)

Классикалық немесе әкімшілік мектебінің өкілдері:

Анри Файоль

Линдалл Урвик, Лютер Гьюлик

Джеймс Д. Муни, А. К. Рейли

Макс Вебер

Альфред П. Слоун

Мақсаты: басқарудың универсалды қағидаларын құрастыру.

Анри Файоль (Fayol) (1841-1925) - Менеджмент атасы

Ұйымның әкімшілігін зерттеп ұйымды басқарудың 6 түрін ұсынды - 2 бөлімнен тұратын әкімшілік теориясын құрастырды: 1) функциялар (басшы не істеуі керек) 2) қағидалар (басшы қалай істеуі керек)

Басқарудың 6 негізгі тобы:

Техникалық және технологиялық (өндіріс, шығару, өңдеу) ;

Коммерциялық (сатып алу, сату, айырбастау) ;

Қаржылық (капиталды тарту және оларды тиімді қолдану) ;

Күзету (меншікті және жеке тұлғаларды күзету) ;

Есептік (инвентаризация, баланстық ведомостер, өндіріс шығындары, статистика) ;

әкімшілік (жоспарлау, ұйымдастыру, басшылық ету, үйлестіру және бақылау) .

Файоль басқару функцияларын әртүрлі сферадағы қызмет түріне қарай жалпыға және өнеркәсіптік кәсіпорынды басқаруды арнайыға бөлді

Анри Файольдің 14 универсалды қағидалары:

Еңбекті бөлу

Өкілдік және міндет

Тәртіп

Бір басшылық

Бір бағыт

Жеке қызығушылығын жалпыға бағындыру

Персоналға сыйақы

Орталықтандыру

Иерархия

Ереже

Әділеттілік

Персоналдың жұмыс орнының тұрақтылығы

Бастама

Корпоративтік күш жігер

Басқарудың процестік бағыты

Басқару - бұл толассыз өзара байланысты қызметтер бағыты.

Ол қызметтер басқару функциялары деп аталады.

БАСҚАРУДЫҢ НЕГІЗГІ ФУНКЦИЯЛАРЫ

Жоспарлау

Ұйымдастыру

Бақылау

Ынталандыру

Байланыстырушы процестер:

коммуникация

шешім қабылдау

- Бюрократиялық жүйе тұжырымдамасын құрастырды - Әлеуметтану тұжырымдамасы - «заң билігінің үш таза түрі» түсінігін енгізді - мемлекеттік қызмет кадрларын басқарудың классикалық негізін құрастырды

Макс Вебер (1864-1920)

Тиімді ұйым - формалды қағидалар шегінде құралған жүйе. Дж. Муни және А. Рейли ұйымдағы басқару құрылымының тұжырымдамалары төрт қағидамен негізделген: 1. Келісімділік қағидасы 2. Иерархия қағидасы 3. Қызмет ету қағидасы 4. Сызықтық және штабтық персонал қағидасы

Джеймс Муни (1884-1957)