Нуклеотидтер. Құрылысы. Маңызы

Орындаған: Смаилова С. Қ

Курс:ІІ

Топ: 203

Тексерген: Илиясова М. И

ҚР ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ

С. Д. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

МИНИСТЕРСТВО ЗДРАВООХРАНЕНИЯ РК

КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С. Д. АСФЕНДИЯРОВА

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

Нуклеотид туралы жалпы түсінік, номенклатурасы

Нуклеотидтер маңызы және гидролизі

Циклофосфаттар

Қорытынды

Нуклеотид

Азотты негіз, пентоза және фосфор қышқылы бір-бірімен өзара қосылысып нуклеотид құрайды.

Нуклеотид- ол ақуыз құрамындағы қайталанып отыратын амин қышқылы сияқты, нуклеин қышқылының қайталаушы бөлігі.

Көршілес нуклеотидтер бір нуклеотидтің фосфат тобы мен екіншісінің 3' жағдайымен байланыс түзеді.

Нуклеотидтердің номенклатурасы

Нуклеотидтер- нуклеозидке фосфот тобшасы байланысқан моноза бунағының көміртек атомының рет номері штрихпен көрсетіліп, фосфат түрінде аталады немесе нуклеозид атауындағы түбірге “ ил” жұрнағымен қышқыл сөзі қосылып айтылады.

Нуклеотидтер құрамына фосфор қышқылының қалдығы кіретін болғандықтан, оларды қышқылдар немесе фосфаттар деп аталады.

Нуклеотидтер - фосфор қышқылымен байланысқан нуклеозид бунағынан тұратын фосфаттар. Нуклеозидтегі пентозаның С-3’, С-5’ атомдарындағы спирттік гидроксил арқылы фосфор қышқылы эфирлік байланыс түзеді.

Нуклеотидтер нуклеотид санына байланысты бөлінеді:

Динуклеотид

Тринуклеотид

Олигонуклеотид

полинуклеотид

Нуклеотидтер құрамына фосфор қышқылының қалдығы кіретін болғандықтан, оларды қышқылдар немесе фосфаттар деп атайды.

Пентоза

табиғаты

Гетеро

сақина

Нуклеотид атадуы

Қысқаша

белгіленуі

+кышқылы

монофосфаты

Д рибоза

Аденин

2' - АДенил

Аденозин - 2' -

АМФ

- II -

Урацил

3' - Урацил

Уридин - 3' -

иР, УМФ

-II-

Гуанин

3' - Гуанил

Гуанозин - 3' -

Gp, ГМФ

-II-

Цитозин

3' - Цитидил

Цитидин - 3' -

Ср, ЦМФ

-II-

Гуания

Дезоксигуанил

Дезоксигуанозин-5'

pdG, д. ГМФ

-II-

Тимин

Тимидил

Тимидин-5'

pdT, д. ТМФ

Құрамында рибоза бар нуклеотидтер болса соларға сәйкес рибонуклеотид деп аталады.

Егер нуклеотид құрамында дезоксирибоза болса дезоксирибонуклеотид деп аталады.

Бос нуклеотидтер АТФ, цАМФ, АДФ құрамы олар жасуша ішілік үрдістерде ақпараттық және энегетикалық маңызды рол атқарады. Нуклеотидтер зат алмасуындағы аралық өнім ретінде анықталады. Бос күйіндегі аденозин - 5' - фосфат(АМФ, 5' -аденил қышқылы)

Аденозин-5’- фосфат (АТФ) және аденозин -5’- трифосфат (АТФ) :

Бос нуклеотидтерді ішектің фосфатаза ферменті ыдыратып, нуклеозидтерге жэне бейорганикалық фосфатқа айналдырады. Осындай ыдырауды аденозинмонофосфаттан көруге болады. .

АДФ пен фосфат- ионнан, АТФ құралғанда, Энергетикалық реакция жүріп, энергия жинақталады. Сондықтан да биохимиядағы Р-О-Р байланысы энергияға бай, ал аденозин трифосфатты (АТФ) энергияға бай қосылыс ретінде қарастырады. АТФ ыдыраған кезде жинақталған энергия қоры босайды да, оны ағза басқа энергиялық реакция үшін пайдаланылады

Нуклеотидтердің гидролизге ұшырауы

Нуклеотидтер гидролизге күшті бейорганикалық( HCI, HBr, H2SO4) және кейбір органикалық қышқылдар(CCI3COOH, HCOOH, CH3COOH) қатысында ұшырайды және N-гликозидтік байланыстар, фосфорлы эфирлік байланыста тұрақтылық пайда болады. Сол уақытта ферменттердің әсерінен 5' - нуклеозидтер күрделі эфирлік байланыс гидролизге ұшырайды, ал N-гликозидтік байланыс сақталынады.

Нуклеотидтер нуклеозидтерге қарағанда сілтілік ортада фосфор қышқылы мен нуклеозидтер түзіп, гидролизденеді.

Циклофосфаттар

Фосфор қышқылы бір мезгілде пентоза қалдығының екі гидроксил тобын эфирлейтін нуклеотидтер белгілі. Мұндай нуклеотидтер Циклофосфаттар тобына жатады. Барлық делік жасушаларда екі циклді нуклеотид сақиналы 3', 5' - аденил қышқылы (ЦАМФ) және сақиналы 3', 5' - гуанил (ЦГМФ) қышқылы кездеседі.

Сақиналы нуклеотидтер жасуша ішіндегі процестерді маңызды реттеуші міндетін атқарады. Мысалы ретінде ЦАМФ кейбір ақуыздарды ферменттерге айналдыру қабілетіне ие. Бұл ферменттердің әсерінен жүйке импульстарын тасымалдау сияқты процестердің негізінде жататын бір қатар биохимиялық реакциялар жүреді. Нуклеотидтер көптеген коферменттердің құрамына енеді. Мысалы ретінде сутекті тасымалдайтын (НАДФ+) байланысқан (НАД+) коферментін атауға болады.