Жаздық бидай сорттарының республика бойынша аудандастырылуы және таралуы

Презентация қосу

Семинарлық жұмыс

Орындаған: Суярбаева К
Тексерген: Мырзабаева Г.Ә
Тақырыбы: Жаздық бидай сорттарының
республика бойынша аудандастырылуы
және таралуы
Кіріспе
•
Жаздық бидай (Tritigum aestibum l.)-
маңыздылығы жағынан дәнді дақылдар
арасында бірінші орын алады және еліміздің
барлық аймақтарында егіледі.Дүние жүзіндегі
егіс көлемі 220млн.га шамасында. Ол өте құнды
тағамдық дақыл. Дәнінде 18-24% дейін ақуыз
болады. Ұнынан нан және басқа да түрлі нан
өнімдерін пісіреді. Бидай тазалағаннан кейінгі
қалдығы малға жем болады.
Сорттары

“Безенчукская - 98”;
“Саратовская - 29”;
“Иртышанка - 10”;
“Осмкая - 9”;
“Скала”;
“Целинная - 26”;
“Эритроспермум - 841”
“Акмолинская нива’’
‘’Волгоурал’’және т.б.
Жаңа сорттарға биологиялық шаруашылық сипаттама
қ\с Көрсеткіштер Әлем Қазақста Стандар Жеңіс Сатаро Стандарт Авиа Тюменская Станда
н 3 ы в 29 ты да 80 (ста) ртты
(станд) ауытқу (ста) ауытқуы ауытқу
ы ы
1 Оригинатордың 43,0 31,1 +9,9 37,4 29,6 +7,8 37,6 32,6 +5,0
Мәліметі б\ша өнім
түсімі (орт.1990-
2001)
2 Өсіп – өну кезеңі 82 80 +2 89 89 0 82 84 -2
(күн)
3 Түпте өнім беретін 2,5 1,6 +0,9 1,6 1,5 +0,1
өсімдіктер саны
4 Жатып қалмау 5 5 - 5 4,3 +0,7 4,5 3,5 -1,0
тұрақтылығы
5 Сабақтағы дән 44 41,5 2,5 43 40 +3 - - -
саны (дана)
6 Дән салуы (балл) 5 5 - 5 5 - - - -
7 Масақтың бөлінуі 5 5 - 5 5 - - - -
(балл)
8 Құрғақшылық 4,6 3,3 +1,3 5 5 - 5 4,2 -0,8
дәнежесі (балл)
9 1000 дән салмағы 38 39,9 -1,9 39 36,6 +2,5 39,3 40,2 -0,9
(г)
10 Шикі 25,9 32,3 -6,4 32,6 31,6 +0,8 29,3 31,3 -2,0
клейковинасы
Жаздық бидай сортының орташа өнімділігі
(2003 – 2007 ж.ж.)
«Акмолинская нива” сорты 1999
жылдан Ақмола облысы бойынша
аудандастырылған сорт болып
табылады.

“Волгоурал” сорты 2003жылдан
бастап Батыс Қазақстан облысына
аудандастырылған сорт болып табылады.
“Акмолинская нива”
А.И.Бараев атндағы астық шаруашылығы ғылыми – өндірістік орталығында
Лютесценс 410\85-4 х Лютесценс 160\87-1 будандық жеке түрін таңдап алу
әдісімен шығарылған.
Сорт авторлары: В.К.Мовчан, Ә.Т.Бабкенов, С.Т.Сары, Б.Н.Хаймолдин,
Г.О.Шек, Н.А.Быхалова.
“Акмолинская нива” сорты Lutescens (масағы ақ, қылтанақсыз, дәні қызыл),
орта мерзімде пісетін бидай қатарына жатады. Даму кезеңі 90-95 күн, бағалы
шаруашылық белгілері жиынтығына ие: ірі дәнді, мол өнімді, қуаңшылыққа
төзімді, ауруларға және зиянкестерге тұрақтылығы Ақмола 2 стандарт
деңгейінде. Өсімдіктің орташа биіктігі 95-100 см. Масағы селдір (ұзындығы
10см, сабақта 12-14буын).
Сорттың биологиялық ерекшеліктері: бұтақтану масақтану кезеңдерінің
жетілуі бәсең, ал діннің толысып жетілуі қарқынды.
Сорт сынау орталығында Акмола 2 стандартты сортынан 1,6ц\га артық өнім
берген. Сорт сынау орталығына 2005жылы берілген.
«Акмолинская нива» жаздық бидай сортының өнімділігі мен өсіп өну кезеңі.
(орташа 2003 – 2005 ж.ж.)

Сорттар Көрсеткіштер I Танап II Танап III Танап

Акмола 2, st Өнімділігі, ц\га 20,1 20,8 31,2

Өсіп өну кезеңі, 91 88 94
күн

Акмолинская Өнімділігі, ц\га 21,2 19,1 34,5
нива
Өсіп өну кезеңі, 93 91 95
күн

ЕКЕ А05 1,1 1,0 3,1

Ескерту: I – сүр танабы; II – аңыз танабы; III - мол ылғалды танап.
“Акмолинская нива” сортының сапалық
көрсеткіштері (сүрі танабы, орта есеппен
2003 – 2005 ж.ж. )

Сортта Нақты Жылт 1000 Ақуыз, Ұнның Клейко Клейко Жалпы
р массас ыр- дән % күштілі вина, вина нан
ы, г\л лығы, салмағ гі е.а. % сапасы, пісіру
% ы Е. ИДК бағасы,
балл
Акмола 804 62 39,0 14,8 318 30,8 71 4,4
2, st

Акмоли- 799 86 39,3 14,3 339 30,1 76 4,3
нская
нива
“Волгоурал”
Орал ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының 1998 жылы
Самарадағы Н.М.Тулайков атындағы ғылыми зерттеу институтымен
бірлесе отырып жаздық жұмсақ бидайдың күшті сорты. Бұл сорт2003
жылдан бастап Батыс Қазақстан облысы бойынша аудандастырылған
сорт болып танылады.
Бұл сорт гибридтік будандастыру арқылы жеке таңдап алу жолымен
шығарылды. “Альбидум 653ж2 х Лютенсценс 29”, Ауреум түрі.
Масағы пирамидалық тығыз, ақ, ұзындығы орташа. Масақтың
қауызы орташа, пішіні ұзынша сопақтау.
Дәннің ойықтары анық көрінеді. Түсі ақ (сарғыштау). 1000 дән
салмағы 33,4г. Сорттың пісіп жетілуі орташа, өсіп өну кезеңі орташа
80 күн. Волгоурал сорты Орал өңірінің құрғақшылық жағдайына
қарағанда өзінің жоғары өнімділігімен және наубайханалық
сапасымен жаздық бидайларға қойылатын талаптарға сай келеді.
Сорт сынау тәжірибесінде соңғы 5 жылда орташа өнім гектарынан
13,2 ц болса, облыста аудандастырылған Саратов 42 сорты
гектарынан 10,2 ц өнім берді. Осы сорт 2007 жылдан бері 95000 га
жерге егілді.
“Волгоурал” сортының өнімділігі және оны
құрайтын құрылымдық элементтері (2007ж.)

Сорттар Өнімді – Өнімді Бидай Масақ 1000 дән Өсімдік Бидай
лігі, ц\га түптілігі, саны, биіктігі, салмағы, биіктігі, салмағы,
дана дана см г см г

Саратов 14,2 1,3 27,5 7,5 28,5 104 0,9
42, станд.

Волго 18,7 2,0 29,4 8,3 34,7 106 1,0
-урал
Волгоурал сортының сапалық
көрсеткіштері

Сорттар Нақты Жылтыр Ақуыз, Ұнның Клейков Клейков Жалпы
массасы, - % күштілігі ина, ина нан
г\л лығы, , е.а. % сапасы, пісіру
% Е. ИДК бағасы,
балл

Саратов 775 66,0 14,7 432 27,6 70 4,1
42, станд.

Волгоура 787 68,6 15,2 719 32,4 70 4,8
л
Қазақстанда аудандастырылған
сорттар
Волгоурал т.б.

Әлем, Саратовская 29, Жеңіс, Авида, т.б.

Эритосперум 35, т.б.

Целинный 3С, Целинное Юбилейное, Целинное
24, Эритосперум 35, Казахстанская 19, т.б.
Қорытынды
Дәнді дақылдардың халық шаруашылығындағы аса
жоғары маңызы олардың өнімінің жоғары құндылығы
мен жан-жақты пайдалану мүмкіндігімен анықталады.
Астық адамзатқа азық-түліктің негізгі көзі,ауыл
шаруашылық малдарына мал азығы,өнеркәсіпке
шикізат болып табылады. Көптеген түрлерінің,жаздық
және күздік түрі мен сорттарының болуы дәнді
дақылдарды әртүрлі топырақ-климат жағдайларында
өсіруге мүмкіндік береді. Сондықтан Қазақстанның
жыртынды жерлерінде астық дақылдарының үлесі
үлкен және бұл ерекшелік экономикалық
жағдайлармен де тікелей байланысты.

Ұқсас жұмыстар

Жұмсақ бидай сортының республика бойынша таралуы және аудандастырылуы

Өсімдіктердің қоршаған ортаның стресстеріне төзімділігіне пролиннің тигізетін әсерін зерттеу

Дәнді дақылдар

АРАЛ ӨҢІРІ АРҚЫЛЫ ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУ ИНСТИТУТЫ

Бидайдың тозаңды қара күйесі Ustilago tritici

Бидай трипсі

Өсімдік ауруларының жаппай дамуын айқындайтын жағдайлар

ШВЕД ШЫБЫНЫ

Жұмыстың өзектілігі

Жаздық бидайды өсіру, күтіп-баптау және жинау ерешеліктері

Пәндер