Адамның психикалық қызметтерінің ерекшеліктері. Зейін,ой,сана,сөз

Адамның психикалық қызметтерінің
ерекшеліктері.
/Зейін,ой,сана,сөз/
Жоспары:
• Адамның психикалық қызметі.
• Психикалық қызметті зерттеу әдістері.
• Зейін туралы түсінік және оның түрлері.
• Ойлау және оның түрлері.
• Сана және сөз туралы ұғым.
Психикалық әрекет жалпы психикалық
кұбылыстардан,күйлерден және кісілік
қасиеттерден тұрады. Бұлардың біртұтастығы
организмнің тіршіліктік іс-әрекетін қамтамасыз
етеді.

«Психикалық әрекетеің негізі – қоршаған ортамен
организмнің ақиқат арақатынасын сипаттайтын
жеке физиологиялық коріністер. Олар біртұтас
бірлестірілген өзіндік бейне құрайды».
А.А.Ухтомский
Психикалық әрекетті бірнеше әдістер арқылы
зерттейді.
• Физиологилық
• Психологилық
• Социологиялық
• Моделдеу
• Пікірлесу
• Бақылау
• Ауызша жауап
Зейін – коңілдің белгілі нәрселерге кажетті
мәлімет алу үшін бағытталып,оған қадалуы.

Зейін ерікті және еріксіз болып екі түрге
бөлінеді
• Ерікті зейін - адам психикасын мақсатты
жұмылдыратын және жанама түрде болатын
әлеуметтік дамудың жемісі.

• Еріксіз зейін – туа біткен жүйке тетіктері
арқылы жүзеге асырылатын құбылыс.
Зейіннің сапасы бірнеше
физиологиялықкөріністер арқылы сипатталады.
• Орнықтылығы – ықыластың белгілі
нысанға шоғырлануын айтады.
• Тереңдігі – колемі және таратылуы арқылы
анықталады.
• Қарқындылығы – жоғары не төмен түрінде
болады.
Ойлау – адамның жаңа
жағдайларғабейімделуі кезінде
мақсаттарды жаңаша шешуге арналған
ми қыртысының өте күрделі іс-әрекеті.

Ойлау жалпы тусінік пен ұғымнан және
пайымдаудан тұрады.
Ойдың физиологилық негізін – сигналдық
жүйелердің өзара әрекеттесуін жүзеге
асыратын үлкен ми сыңырларының
қызметі қурайды.

Ой іс-әрекеті ми қыртысы мен оның
маңдай аймағындағы анализ және
синтез,дерексіз ойлау және нақтылау
қубылыстарын бірлестіру арқылы
орындалады.
Сөз - бейнелеудің екінші сигналдық белгісі.
Тіл байланыстырушы,ұғындырушы,реттеуші
қызмет атқарады.

Байланыстырушы қызметі – адамға тән
арнайы қатынас құралы болуы. Ол өзара
байланысты айтылу және ұғыну түрлерінен
тұрады.
Ұғындырушы қызметі – дерексіз ойлаудың,
түсінүдің құралы. сөз арқылы сигналдық
жүйелердің өзара әрекеттесуін жүзеге
асыратын үлкен ми сыңарларының қызметі
құрайды.

Реттеуші қызметі - сөз арқылы организмнің
әртүрлі жүйелерін реттеуді жүзеге асырады.
Мұны К.М.Быковтың ми қыртысы – ағзалық
теориясы дәлелдейді.
Нәрселерді сөзбен белгілеудің бірнеше түрлері
кездеседі.

Акустикалық түрі – дыбыс сигналдары
ретінде болады. Сөз түйдектерін жіктеп
немесе құрап анық түйсінуге көмектеседі,
байланыстырушы әрекет атқарады.
Кинестезилық түрі – дыбыс шығырушы
артикуляциялық мүшелердің қимыл - әрекеті
арқылы іске асады.

Оптикалық түрі – жеке сөз тітіркендіргіштерін
талдау және бірлестіру тетіктерін, сөздің
символдық мәнін қамтамасыз етеді.
Сөздің физиологилық негізі үш күрделі үрдістен
тұрады.

сөздік сигналды түйсіну және танып - білу;

қабылданған хабардың мазмұнын түсіну;

сөзді айту әрекеттері
Сана – болмысты бейнелеудің ең жоғарғы
сатысы. Сана арқылы адамның қоршаған
әлеммен қарым-қатынасы мақсатты түрде
реттеледі.

Адам санасы әлеуметтік түрткілердің
ықпалынан – еңбек іс-әрекеті мен
қатынастан қалыптасады.
Саналы істер психиканың 10%-н құрайды.

Адамның көптеген 90% психикалық әсерленісі
оның санасына жетпей атқарылады.
Оларды П.В.Симонов екі топқа бөледі.
Шаласана – санадан тыс шығырылғын
автоматты қимыл – дағдылары,ішкі ағзалардың
қызметі мен реттелуі, эмоци мен сыртқы көрінісі,
мотивациялық келіспеушілік жатады.

Асқынсана – ол сана бақыламайтын
шығармашылық нұрлану, болжам,аңғару,
шамалау қасиеттерін қалыптастыратын
тетіктерден тұрады.
Психикалық әрекеттерге ми сыңарларының әр
түрлі меңгеру айырмашылықтары ықпалын
тигізеді.

Ми сыңарларының қарым-қатынасының екі
жақты сипаты психикалық іс-әрекетті тиімді
бағытта өзгертуге мүмкіндік туғызады.
Соңғы жылдары миды электр тоғымен
тітіркендіру арқылы психикалық
әсерленістердің негізгі тетіктері анықталады.

Қазіргі ұғымдарға байланысты белсенді
психикалық әсерленістердің құбылыстарын
өзін-өзі реттеуші күрделі «рефлекстік
шеңбер» түрінде қарайды.
Пайдаланылған әдебиеттер

Х.Қ. Сәтбаева, А.А Өтепбергенов, Ж.Б
Нілдібаева. Адам физиологисы. Алматы,2005ж
Аймауытов Ж. Психология. Алматы,Рауан,1995ж
Татімов М. Халық нама емес – Сан мен Сана.
Алматы,1992ж.

Ұқсас жұмыстар

Адамның психикалық қызметтерінің ерекшеліктері. (зейін, түйсік, ой,сана, сөз)

Ішкіні бейнелеу

Адамның психикалық іс-әрекеті

Адамның психикалық қызметтерінің ерекшеліктері. (зейін, түйсік, ой, сана, сөз) туралы

Есту қабілеті бұзылған балалардың зейін ерекшеліктері

Түйсік негізгі заңдылықтары

Зейін түрлері

ТАНЫМ ПРОЦЕСТЕРІНІҢ ПСИХОЛОГИЯСЫ

Адамға тән психикалық ерекшеліктері

Адамның сана – сезімі және ес қабілеттілігі

Пәндер