Соматосенсорлық, ауырсыну талдағыштары

Презентация қосу

Тақырыбы:Соматосенсорлық,
ауырсыну талдағыштары.
т о в а М .
: М а м б е
н д ағ а н 1 0 4 топ
Оры ы қ с а қ т ау ,
д е нс а ул
ғ ам д ы қ қ у ж ы л ы
Қо 0 0 9 о
2008-2
Жоспары:
Тері талдағыштарының және оның бөлімдерінің сипат
тамасы.
Тері рецепторларының түрлері
Тері рецепциясының әртүрінің өткізгіш жолдары.
Ауырсыну,ауырсынудың биологиялық маңызы.Ноциц
епция.
Ауырсынудың орталық механизмдері.
Антиноцицепцияның жүйесі.
Сезімдік жүйелер
Организмнің өзін қоршаған ортамен
өзара әрекеттесуін жүзеге асыруда
маңызды орын алады.Сезімдік жүй
елер немесе талдағыштар белгілі
райлы ақпаратты қабылдауға және
тануға арнайы құралған құрылымда
рдан тұратын ж.ж.күрделі бөлігі.
Қабылдағыштар,қозу
Қабылдағыштар,қозутолқынын
толқынын
өткізетін
өткізетінжол
жолжәне
жәнемимиқыртысы
қыртысы
ның белгілі бір аймағы организ
ның белгілі бір аймағы организ
мнің
мніңтітіркендіруді
тітіркендірудіқабылдауын
қабылдауын
және
жәнеажырата
ажыратабілуін
білуінқамтамасы
қамтамасы
ззететін
ететінбіртұтас
біртұтасжүйе-талдағы
жүйе-талдағы
штарды түзеді.
штарды түзеді.
Талдағыштар
И.П.Павлов ашты.
Талдағыштың 3 бөлімнен тұратынын айтты:

Қабылдағыштық(шеткі бөлім)
Сезімдік нейрондар және өткізгіш жолдар(а
ралық бөлім)
Сезімдік сигналдадды қабылдайтын үлкен м
и сыңарларының қыртысы(орталық бөлім)
Талдағыштардың құрылымы мен
қызметі
Талдағыштар жүйесі көп қататты жүйке нейронда
рынан тұрады.Олар қабылдағыш құрылымдармен
және үлкен ми сыңары қыртысының ұласқан айма
қтарымен байланысты болады.
Талдағыштар көп жолды болады.
Шектес қабаттарында сезіну “алқымы”деп аталат
ын әртүрлі элементтер саны кездеседі.
Тура және көлденең бөлшектері болады.
Әрбір сезім жүйесі қосқапталдас өлшемдестік түр
інде құрастырылады.
Қабылдағыштардың жіктері
Экстерорецепторлар:Көру,дыбыс,иіс,дәм,терінің сезі
мдерін жеткізеді.
Интерорецепторлар:ішкі ағзалардың жағдайын иша
раттайтын висцерорецепторлар мен тірек қимыл жүйе
сінің кіреберістік және пропиорецепторлық(меншікті)
қабылдағыштары жатады.
Дистанциялық қаб-р-ақпаратты тітіркендіргіш көзіне
н әлдеқайда алыстан(көру,есту,иіс)
Контактты қаб-р-тікелей жанасқанда(тері,дәм сезім
дері)мәлімет алады.
Қабылдағыштар тітіркендіргіш
теріне қарай
Механорецепторлар-есту,тепе теңдік,тірек қи
мыл,сипап сезу,жүрек пен қантамырларының қ
ысым қабылдағыштары.
Хеморецепторлар-дәм,иіс,тіндердің химиялық
заттарды сезуі.
Фоторецепторлар-көру қабылдағыштары.
Терморецепторлар-терінің,ағзаның,ООЖ қызу
сергіштері.
Ноцицепторлар-ауырсынғанды сезу.
Вебер-Фехнер заңы

Тітіркендіргіштің қарқынын ажырату табалдырығ
Тітіркендіргіштің қарқынын ажырату табалдырығ
ыыбұрынғы
бұрынғыәсер
әсереткен
еткенкүшінен
күшіненбелгілі
белгілібір
бірмөлшер
мөлшер
дедежоғары
жоғарыболады.
болады.

Сезу
Сезуәсерлесінің
әсерлесініңтітіркендіргіш
тітіркендіргішкүшінен
күшінентәуелділі
тәуелділі
гігі

Е=α*ℓоg
Е=α*ℓоgI+bI+b

Е-сезіну
Е-сезінушамасы
шамасы

І-тітіркендіргіш
І-тітіркендіргішкүші
күші

аа+b-тітіркендіргіш
+b-тітіркендіргіштүріне
түрінеқарай
қарайтұрақты
тұрақтышам шам
а.а.
Ақпаратты жеткізу
Табу
Ажырату
Өзгерту және жеткізу
Таңбалау
Анықтау түрінде атқарылады.
Сигналдарды тапқыштық (де
текция)
Тітіркендіргіштің белгілі би
ологиялық мәнін және жеке е
рекшеліктерін іріктеп анықта
удың арнайы түрі.
Ақпаратты талдау
Бейнелерді тану:талдағыштың ең соңғы және өте күр
делі қызметі.Бұрын кездескен нәрселерді топқа бөліп,б
ейнелерді жіктеу қабілеті.
Қозғыштық әрекеттестік:
А)әрбір нейронның аксоны жоғарыда жатқан қабатқа
жеткенде бір емес бірнеше нейрон түйіспелерімен жан
асып,көптеген талшықтарға бөлінеді.
В) “дендритті бұтақтар”,яғни нейронның кіреберіс
і алдыңғы қабаттың бірнеше аксондарымен түйіседі.
Тежеуші әрекеттестік:талдағыштарда қондырғы те
жеуші нейрондар арқылы жүзеге асырылады.Тежеу си
гналдарды уақыттық өңдеуде жетекші орын алады.
Ауырғанды сезіну(ноцицепция)
Ауырсыну сезімі(алгезия)тін зақымданғанд
а туады.
П.К.Анохиннің айтуынша,ауырсыну органи
змде нақтылы және әрекеттік ауытқулар туд
ыратын әсері күшті,зиянды тітіркендіргіште
рге қарсы п.б,адамның психофизиологиялы
қ күйі.Мұндай жағдай жануарларда сана арқ
лы айқындалмағандықтан,оны ауырғанды с
езу(ноцицепция)деп атайды.
Ауырсыну түрлері
Сырқы әсерлерден туатын ауырсыну:ол тері
де п.б.Қысқа мерзімді,орналасуы оңай анықтал
ады.
Ішкі үрдістер әсерінен туатын ауырсыну:мұ
ның орналасымын ажырату,ауырсыну көзін жо
ю науқастарға қиын соғады,жүйкесі зақымданб
айды.
Жүйке зақымданғанда туатын ауырсыну:Бұ
л ішкі ауырсынуға ұқсас,оның шеткі және орта
лық өткізгіш жолдары бұзылады.Олар жергілік
ті не жүйелік түрінде байқалады.
Ауырсыну теориялары
Арнамалы теориясы,оның арнайы қабылдағыштары,
өткізгіш жолдары,талдау жасалатын орталықтары бола
ды.Ауырсыну мәліметтері санаға дейін тек ауыртатын
тітіркендіргіштермен белсендірілетін жолдар арқылы
өтеді.
Қарқындылық теориясы,әрбір райлы тітіркенудің арт
ық күшінен туады.Өте күшті жарық,дыбыс не қысым а
уырсыну түйсігін тудырады.
“Кіріс қақпа”теориясы,сезімдік серпініс тасқындары
жұлынның “кіріс қақпасы”әкелетін құрылымның қонд
ырғы нейрондары арқылы шектеліп отырады.
Бейнелі ауырсыну
Клиницистер терінің кейбір аймақтарында н
ағыз ауырсыну байқалмаса да ауырады деп ш
ағым жасайды,өйткені ішкі ағзалардың көпте
ген ауруларында терінің белгілі бөліктеріне,б
ейнелі ауырсыну жобасы түседі.(Захарин-Гед
аймағы).
Терінің бетінде ішкі ағзалар мен мүшелерге
орталық және вегетативтік жүйке арқылы дәр
тті әсер ететін “активті нүктелер”кездеседі
.
Аналгезия жүйесі
А.жүйесі нейрондар тобынан тұрады.
Олар ауырсыну ақпаратын жеткізетін с
езу жүйелерінің әртүрлі деңгейінің іс-ә
рекетін тежейді не мүлдем жояды.
Серотонин,норадреналин,дофамин орт
алық ауырсыну жүйесңнде нейрондард
ы байланыстырушы ретінде әрекет жас
айды.
Аналгезия жүйесі
А.ж-нің өте белсенді заттары нейропептидтер таб
ылды.
Оларды з топқа бөлеміз:
Мидың апиын қабылдағыштарымен әрекеттесеті
н-энкефалин,эндорфин,динорфин.
Қан тамырлары мен ішкі ағзалардың бірыңғай са
лалы еттеріне анық әсер ететін нейропептидтержа
тады.
Гипоталамустың нейрогормондары -вазо-прессин
,окситоцин,соматостатин,нейротензиннен тұрады.
Бұл заттар қазір жүйке психика ауруларын емдеуде қолданылады.

Ұқсас жұмыстар

Тері анализаторы

Ауырсыну сезімталдығының өтуі

Жұлын, сопақша ми, вароли көпірі

Иіс талдағышы

Иіс буылтығының жіңішке кірпікшелері

Тілдің ұшы тәттіні

Иіс сезім жүйесінің қабылдағыштары

Иіс сезу талдағыштары

Дәм сезу механизмі

Шашыранды склероз

Пәндер