Атмосфераның ластануы

Презентация қосу

* Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті

Атмосфераның
ластануы

Орындаған:Ермекбаев Даурен
* Атмосфера туралы жалпы түсінік.

* Атмосфера. Әуелде жер ғаламшарының газ қабығы, яғни газды қауырсыны болмаған.
Атмосфераның пайда болуы – жанартаулардың тынымсыз атқылап, жер кідігінен азот
пен көміртектің қос тотығы шығарылуы салдарынан жүрген геологиялық, геохимиялық
әрекеттесулер нәтижесі. Жер үстінде өмір іздері пайда болғанға дейінгі кезеңде
атмосфера метан мен аммиактан және су буынан тұрған. Шамамен 1,8 млрд. жыл бұрын
бактериялардың тіршілік әрекеттері, онан соң өсімдіктердің өсуі нәтижесінде атмосфера
құрамы өзгеріп, ондағы еркін күйдегі оттек мөлшері арта бастады. Оттек қорының артуы
әуе құрамының бірте-бірте азотты оттектікке ауысуына алып келді. Сөтіп тотығу
әрекеттері тән «екіншілік» атмосфера пайда болды.
* Жердің атмосфера қабығының салмағы астрономиялық санмен есептелінеді және ол
5,2*10,15 т. Әринежер қабығының аса мол көлемі және оның газдық құраушының табиғи
айналым арқасында үнемі теңгеріліп, орны толтырылып отыруы жайына байланысты
әуеде ешқашан таусылмайтын болып көрінуі мүмкін.
* Атмосфера химиялық қосылыс емес, өзін құраушы газдардың жай араласып жүрген
қоспасы болып табылады және оның теңіз деңгейіндегі орташа құрамы 78,08% азоттан,
20,95% оттектен, 0,03% көмірқышқыл газынан, барлығы бірігіп 0,94% құрайтын енжар
газдардан, озоннан, радонна, сутектің асқын тотығынан, аммиактан және йодтан тұрады.
Атмосфера үнемі қозғалыс үстінде болады және бұл
оның ең маңызды физикалық қасиеті болып табылады. Ол
жерге тік және қапталдас бағыттарда қозғалады. Бұл
қозғалыстардың бәрі де атмосфераның әр тұсындағы қызу
айналыстан туады. Ау адамның және бүкіл жер үстіндегі
жан-жануарлары мен өсімдіктерінің өмір сүру ортасын
құрайды. Олардың атмосферасыз тіршілік етуі мүмкін
болмас еді. Атмосфераның басым бөлігін құраушы азот –
жер үстінде тіршіліктің пайда болып, дамуының негізі болып
табылатынбасқада тіршілік туғзушы қосылыстар
құрамындағы басты элемент. Сондықтан азотты қазақша
өміртегі немесе тіршіліктегі деп атаса болады.
Табиғатта оттек пен азот тоқтаусыз айналымда болады
және сол арқылы атмосфера құрамының тұрақтылығы
сақталады. Барлық ағзалар, соның ішінде өсімдіктер де оттек
пен демалады.
* Атмосфераның ластануы
* Атмосфера құрамындағы қатты ермелерді шаң дейміз. Тау кен үйектік аймақтық
атмосфераларында шаң жаққа жақын да дала және құмды жерлер атмосферасында
ол өте көп болады.

* Әуенің адам әрекеті негізінде былғау көздеріне қатты, сұйық және газдық
отындарды пайдаланушы жылу электрлік орталықтардан, тұрмыстық отжағулардан,
темір көліктерден, темір өңдеуші және химиялық кәсіпорындардын бөлінетін
шаңдарды жатқызуға болады және бұлар тіршілік аясы былғануының басты
себепкерлері болып табылады.

* Айталық Алматы облысында 2005 жылы әуені былғауға қатысушы тұрғылық
тұтынушы көздерінің саны 4243 болса, қозғалысты ұшынды көздері, яғни облыс
аумағында тіркелген автокөлік саны 138 мыңға жетті және осы жыл ішінде әуге
тұрғылықты көздерден 69 мың тонна (2004 жылы 71 мың тонна) қозғалысты
көздерден 130,9 мың тонна ұшынды бөлініп шыққан. Келтірілген 4243 тұрғылықты
ұшынды көздері ішінде Қарасай, Іле аудандарындағы ,Алматы 2-ЖЭС, Қзмырыш
Текелі қуатты кешені, «Талдықорған жылу қызмет», Қарасай; Іле аудандары мен
Қарабұлақ, Балпық би аудандарындағы қант зауоттары әуеге бөлініп жатқан
ұшындының басым бөлігін шығаратындардың ең ірілері болып табылады. Мысалы: бір
ғана Текелі қуаттық кешені 2001ж 2077,8 тонна, яғни облыстағы барлық тұрғылықты
көздерден шыққан ұшындының 7/1-ін шығарған.

* Соңғы жылдары жүргізілген әлемдегі шаң шығарушы басты салалар әрекетін
бақылау нәтижесінде ауқымы 20мкм төмен тозаңдардың бір жыл ішінде әуеге
көтерілетін мөлшері 1-ден 6 млн. т. дейін жететінін көрсетті.
* Атмосфера тазалығын сақтау
* Атмосфераның зиянды өнеркәсіп ұшындыларымен
былғануымен алдын-алу жолындағы әрекеттер
бірнеше бағытта жүргізіледі. Бұған өндіріске
қалдықсыз технологияларды енгізу, технологиялық
процестерді өз ортасында тұмшаландыра жүргізу,
зиянды қалдықтарды іске жарата білу жолдары т.б.
жатады. Технологиялық тұрғыда газ тазалау, шаң
тұтыну құралдарын орнату, зиянды заттарды биік
моржалар арқылы тропосферадан жоғары шығарып
шашырату, зиянды заттарды зиянсызға алмастыру,
шикізатты ылғалдандыра өндеу тәсілдерін қолдану
сияқты амалдар бар. Битум өндірісінің ұшындылары
700-750 С-та толық жағылып жіберілсе, тыңайтқыш
өндірісінде ол газдарды қайта пайдалану
технологиясы енгізілген. Бояу өндірісінде хлорланған
көмірсутектерді хлорға айналдырады.
Жалпы тау кен кәсіпорындарынан шығатын зиянды
ұшындылар салдарын экономика – экологиялық тұрғыдан
бағалағанда:
1)Олардың қоршаған ортаға тікелей тигізітін
зиянды әсерлері
2)Ол жерден туатын экономикалық зиянды
3) Қоршаған ортаны жақсартуға, қалпына
кететіруге кететін шығын мөлшерін
4) Қалдықтарды ұтымды пайдалану,
іскежарату
технологияларын жасауға кететін
шығын
мөлшерін есептеу керек болады.
Яғни бұл ретте болатын шығындар, ластанған атмосфера
ортасының тіршілік иелеріне зиянды әсерін жоюға жұмсалған
және осы әсерден туатын шығындарға бөлінеді. Мұның
біріншісінде тіршілік иелерін былғаныш әуе ортасынан көшіру,
тазалық қорғаныш аймағын көгалдандыру, тұрған үйлерге
берілетін атмосфераны тазалау жүйесін салу және пайдалану
істері жатады. Екінші топқа қатысты шығындарға былғаныш
атмосфера салдарынан ауруға ұшыраған адамдарға емдік
қызмет көрсету, олардың кейбіреулеріне еңбекке
*Табиғат пен адам
арасындағы байланыс
* Адам табиғаттың сан-алуан кен байлықтарын пайдалана,
өңдей отырып, оларды түрлі қалдықтар түрінде кері қайтарады.
Яғни, адам мен табиғат арасында белгілі бір алмасу орнайды.
Осы қатынас барысында заттардың табиғатта таралуы мен
шоғырлануы елеулі өзгеріске ұшырайды. Әрине, ол заттардың
үнемі қозғалыста болып, бір орыннан екінші орынға жылжып
отыруы табиғи жайт. Алайда адам қатысында бұл қозғалыс
шапшаң түрде өтетін болады. Аз уақыт ішінде заттар мен
атомдар бір жерде азайып, екінші жерде күрт көбейе түседі.
Заттардың бірі тарыдай шашылып кетіп, екіншісі шоғырлана
бастайды. Мысалы: адам кеніштердегі миллиондаған жылдар
бойы қалыптасқан қандайда қазбаны аз жылдың ішінде-ақ әлде
бір затқа айналдырып, жер жүзіне таратып жібереді. Немесе
ол кенді өңдеп, пайдаға жаратамын деп жүріп сол өңдеген
жердің маңайына атмосферасын, суын, табиғатында екінші бір
заттардың шоғырлануын туғызады. Бұған қоса адам өте көп
мөлшерде түрлі жанғыш заттар бөлінетін күш-қуаттарын
пайдаланады.
Қорыта келсек нәтижеде адамзаттың үлесінен күрт
нашарлаған биологиялық жүйелер тиіп, жекелеген жануарлар
мен өсімдіктердің популяцияларының кемуі мен жойылуы,
адамзат қоғамы үшін болжанбаған теріс құбылыстарға әкелктін
биосферадағы қайтымзыз өзгерістердің қауіпі туып отыр.
Табиғатымызды мәңгілік таза, көркем, бай қалпындасақтап
қалу үшін экология мен табиғат қорғау мәселесін біріктіре отырып
оқып, үйреніп, іске асыру, адам тағдыры мен тұтас байланыста екенін
ұғыну керек. Біз дүниеге эколог көзқарасымен қарап, ең бірінші адам
денсаулығын ойлауымыз керек. Терезе алдында өсіп тұрған
зәулім ағаш терезеге күн түсірмей, үйдегі атмосферадағы микроб
өлмейді, одан адам тұмау тағы басқа жұқпалы аурулармен ауырады.
Ал ағаш шаңды, улы заттарды бойына көп жинайды.ол желмен
терезеден үйге кіреді десек, табиғат қорғау көзқарасымен оның
бірден кесіліп отырғызылуы керек. Сонда тез жеміс береді, оқушы
жемісінің балбырап піскенің, оның қандай екенін көруі тиіс. Енді
біріміз «жоқ, ол әсемдік үшін аулаға отырғызылады, оны сұлулық,
көркемділікті сақтау үшін біркелкі әдемі қылып кесіп, қырқып
отыруымыз керек, екпе көшетке агротехникалық шаралар жасалу
керек» дейміз.

Ұқсас жұмыстар

Ластаушы заттарды атмосфераға тастауды бақылау

Жоғарғы атмосфераның антропогендік ластануы

АТМОСФЕРА ҚҰРАМЫ

Тамаққа қосатын заттар

Агроклиматтық ресурстар

Факторлардың экогенетикалық әсері

Пәндер