Ұйқы физиологиясы

Тақырыбы:Ұйқы физиологиясы

Ұйқы

Адамдар мен жануарлар тіршілігінде ұйқы өте маңызды орын алады. Олардың ұйқысы мен сергектігі тәулікте оқтын-оқтын алмасып, қайталанып отырады. Мұндай ұйқы біркезді(монофазалық), ал кейбір жанкарларда ұйқы мен сергектіктің мұндай алмасуы бірнеше рет қайталанады. Оны көпкезді(полифазалы) деп атайды.

Организмнің ұйқы кезінде көптеген әрекеттері өзінің қарқынын өзгертеді. Мыс, тыныс алу, жүректің соғу жиілігі азаяды. Алайда ұйқы кейбір үрдістердің белсендігін күшейтеді. Гипоталамус пен ми бағанында қанайналым артады.

Ұйқыға мұқтаждық адамның жасына жәнежеке ерекшеліктеріне байланысты. Жас ұлғайған сайын тәуліктік ұйқының мерзімі қысқарады.

1) Жаңа туған перзент-21

2) 6 айлық және 1 жастағы бөбектер-14

3) 2-4 жастағы сәбилер-16

4) 4-8 жас-13-12

5) 8-12 жса аралығындағы естиярлар-10-11

6) 12-16 жастағы жеткіншектер-8-9 сағ.

7) Ересек адамдар үшін-7-8 сағат.

Қалыпты жағдайда дені сау адамды ұйықтатпаса (3-5 тәулік) жеңе алмайтын ұйқышылдық туады. Психикалық әсерленіс нашарлап, парасатты іс-әрекеті төмендейді. Ал өзіндік сезіну өте ауыр, жағымсыз болады. Тіпті дені сау адамдардың ұйқысы әртүрлі болып келеді, тәулігіне 1-2 сағаттан 12 сағатқа дейін созылады.

Ұйқы мен сергектіктің жаратылысы туралы бірнеше ұғымдар бар.

1) Қанайналымдық қағида бойынша ұйқы мен сернгектік ми тамырларындағы қан айналымына байланысты деп танылды.

2) Химиялық қағида ұйқы организмнің қажуы нәтижесінде қан мен тілдерде ыдырау өнімдерінің көбеюінен болады.

3) Гистологиялық қағида ұйқы басуды нейрондардығң өзгеруінен организм сыртқы ортадан серпіністер қабылдай алмаудың салдары деп түсіндіреді.

4) Гуморалды қағида.

5) Ми қыртыстық қағидасы.

6) Ұйқы орталығы қағидасы.

Ұйқы мен сергектік арасындағы өтпелі кезең

1) Теңдеулік кезең

2) Парадоксалды кезең

3) Ультрапарадоксалды кезең

4) Наркотик кезең

5) Тежегіш кезең

Электроэнцефалография

Ұйқы мен сергектіктің жаратылысын тексерудің келесі кезеңі электроэнцефалография әдісінің дамуымен байланысты. Ол ұйқы мен сергектітің мінездік көріністері мен олардың электрофизиологиялық бейнелеуінің өзара қатынасын ажыратты.

Баяу және жылдам ұйқы

Ұйқының баяу кезі ұйқыға кетуден терең ұйқыға дейін бірнеше мінездік және белгілермен сипатталады:

І(қалғу)

ІІ(сергек ұйқы)

ІІІ(терең ұйқы)

ІV(Жылдам ұйқы)

Түс көру.

Бұл адамның қоршаған ортамен қатысынан қалыптасатын күрделі психикалық құбылыс. Керең мылқаулар айтарлықтай толық түс көрмейді. Түс көрудің ең бір көп тараған түсініктерінің бірі-жүйелік іздер теориясы.

Түс көруге И. М. Сеченов, И. П. Павлов, К. Юнгтер пікірлер айтып кеткен.

Гипнопедия

Гипнопедия ұйқы кезінде емес шындығында сергектік күйде, не қалғу кезінде болады. Ал терең ұйқы жайында ештеңе үйрету мүмкін емес. Өйткені ұйқының негізгі бір мақсаты-сергектік жағдайда қабылданған мәліметті өңдеу. Түсінде оқыту кезінде ұйқы шала, сергек болғандықтан адам жиі оянады.

Ұйқы мен сергектікті ұйымдастыру.

Ұйқы мен сергектіктің алмасуы тарихи қалыптасқан құбылыс. Мұнда адамның ұйқысы түнгі кезеңнен және қараңғылықпен, ал сергектік күндіщзгі кезеңмен сәйкес келіп отрады. Ұйқының мінезі сапасы сергектік кездегі бастан өткізген оқиғалар мен әрекеттерден тікелей тәуелді. Сонымен бірге жағымды және жағымсыз сезімдердің сай келуі, болып жатқан оқиғаларға шаттана қарау-ұйқы үшін өте маңызды.

Гипноз және иландыру

Гипноз дегеніміз иландыру арқылы жасанды түрде туатын адамның ерекше рухани күйі. Оның мәнісі жағынан әдеттегі ұйқыдан өте көп айырмашылығы бар. Гипнозды 3 сатыға бөледі:

Сомноленция

Сомнамбулизм

Гипнотакция

Қазіргі кезде бұл парапсихологиялық құбылыстардың болуын теріске шығарушы зерттеушілер мен қатар жақтаушылар да көбейді. Алайда бұл құбылыстардың болатындығына қазіргі кезде күмәнсіз, қанағаттанарлықтай психологиялық және физиологиялық түсініктер жеткіліксіз.

Ұқсас жұмыстар

Аталық жыныс безі

Зерде және ұйқы физиологиясы

Жоғарғы дәрежелі жүйке әрекеті

ГОРМОНДАРЫ КІРІСПЕ

Ұйқы және түс көру физиологиясы

Асқорыту бездерінің гормондары

ЖЕДЕЛ ПАНКРЕАТИТТІҢ КЛИНИКАСЫ

Бауыр және ұйқы безі

Ұйқы безінің гормондары

Ас қорыту бездерінің физиологиясы

Пәндер