ҚИЯЛ ТУРАЛЫ

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті

Тақырыбы: ҚИЯЛ

Орындағандар: 1 курс, ТПРП,
2 жылдық
Өтебаева Гүлнара Абайқызы
Қалиева Айгуль Арыстанқызы
Қиял дегеніміз — сыртқы дүние заттары

ҚИЯЛ мен қүбылыстарының субъективтік
образдарын қайтадан жаңартып, өндеп,
бейнелеуде көрінетін, тек адамға ғана
тән психикалық процесс: «...барлық жан
қуаттарын (рухани күштерді) тек қиял
ғана өзіндік сақталатын сезімдік
заттарды модельдендіре алады» (әл
Фараби). Адамда қиял пайда болған
кезде ми қабығында бұрын жасалған
уақытша байланыстар түрлі
комбинацияларға туседі де, жаңа
нәрселердің бейнесі туып отырады.
Уақытша байланыстарды қайта жасап,
өндеу процесінде екінші сигнал жүйесі
шешуші рөл атқарады.
Қиял процесінің
физологиялық
механизімдері.

Қиял физологиялық механизімдері өте күрделі және
олар былайша сипатталады . Үлкен ми сыңарлары
қыртысының негізгі қызметі-өткен тәжірбиелер
жинақталатын уақытша байланыстар жүйесін құру. Бұл
тәжірибе адамның дүние туралы елестері мен
білімдерінің жиынтығынан тұрады. Уақытша
байланыстар жүйесі құбылмалы- ол өзгереді ,
толықтырылады және қайта құрылады .
Қиял беинелерін қалыптастыру міндітті түрде
миқыртысының сөз функциясының қатысуы арқылы
өтеді. Қиял бейнесінің бәрі сөз арқылы қалыптасады
және айқындыққа , мазмұнға ие болады.
Қиялдың маңызы

Қиял басқа психикалық процестері мен табиғи байланыста .
С.Л.Рубинштейннің ойынша, дүниені өзгетуге қандайда болса қатысы
бар ой, әр сезім, кез келген еріктік әрекетте қиялдың элементтері бар.
Қиялтипті беинелендірудің адамның қабылдауы түріндегі формасына
да енеді.Қиял ой тасқынына қосылып, оған секзімдік бейнелер әкеп
енгізеді . Ойдың мазмұны мен байлынысты елестер болмаса, адам ой
қиындығына ұшырайды.Қиялдың тек танымдық және практикалық
қызметте ғана емес, сонымен бірге адамның бүкіл рухани өмірі
жүйесінде оның объективті өмірді бейнелендіруінің барлық түріндегі
ролі зор. Ол ол ма, адамның өмір жолы, жеке басының дамуы, оның
индивидуалдығы жеке адамның іс-әрекетінің құрлысында және оның
өмір салтына қиялдың қандай дәрежеде орын алатындығына елеулі
түрде тәуеді.
Адамдардың қиялына тән кейбір ерекшеліктерді
төмендегіше топтастыруға болады:

Қиял адамның өскен ортасына, этностық
ерекшелігіне, табиғат, жер-су қоршауына
байланысты да көрініп отырады. «Жаратылыстың
қүшағында,—деп жазады М. Жүмабаев, — меруерт
себілген көк шатырдың астында, хош иісті жасыл
кілем үстінде, күнмен бірге күліп, түнмен бірге
түнеп, желмен бірге жүгіріп, алдындағы малымен
бірге өріп, сары сайран далада түрып өсетін қазақ
баласының қиялы жүйрік, өткір, терең болуға
тиісті».
Адамдардың қиялына тән кейбір ерекшеліктерді
төмендегіше топтастыруға болады:

Қиял адамның барлық психикалық құбылыстарымен ұштасып
жататын процесс. Мәселен, алға қойған мақсатты жоспарлап,
жүзеге асырудың жолдарын іздестіру қиялсыз мүмкін емес. Бұл -
қиялдың ерікпен байланысына жақсы мысал. Қиялдың ойлау
процесінде алатын орны ерекше. Өйткені ойлау белсенділігі
адамды шығармашылық әрекетке жетелейді. Ал ондай әрекет
қиялдың өте күшті дамуын қажет етеді. Ойлау мен қиял бір-
бірімен тығыз байланысты. Жан қуаттарының осы екеуі де
мәселені шешуге, сұраққа жауап беруге қатысады. Бірақ қиялда
мәселені шешудің өзіндік ерекшелігі болады. Қиял — мәселені
суреттеу, жанды көрініс арқылы шешсе, ойлау оны тірі суретсіз
жалпылай, ұғым, пікір, тұжырым түрінде шешеді;
Адамдардың қиялына тән кейбір ерекшеліктерді
төмендегіше топтастыруға болады:

Адам қиялы еңбек процесінде, іс-әрекет үстінде жарыққа шығып,
дамып отырады. Мұндағы негізгі шарт: саналы мақсаттың болуы,
болашақты болжай алу, істейтін еңбектің нәтижесін күні бүрын көре
білу, яғни оны өңдеп, өзгертіп, елестете алу — адам қиялына тән негізгі
белгілер. Қиялда адамның дүние жөніндегі әр түрлі таным-түсінігі
әртүрлі формада қиюласып, жаңа сапаға ие болады. Қиял бейнелері
адам қажеттігінен тәуелді бола түрып, оны белсенді кызметке
итермелейді,творчестволық ісіне күш-жігер қосады. Қиял тек
теориялық және практикалық қызметте ғана емес ол адамның бүткіл
рухани өмір жүйесінде елеулі орын алады. Кісінің өмір жолы, жеке
басының ойдағыдай дамуы, даралық қасиеттері, іс-әрекетінің
қүрылымы, өмір салтының қалыптасуы мүнсыз мүмкін емес. Адам
санасының жануар психикасынан басты айырмашылығы адамда
ойлаумен қатар қиял әрекетінің олғандығында.
Адамдардың қиялына тән кейбір ерекшеліктерді
төмендегіше топтастыруға болады:

Әр адамның қиял
ерекшеліктері оның жеке Қиялдың мазмүны мен
қызығулары мен қасиетгеріне, формасы адамның жас және
алдына қойған мақсатына дара ерекшеліктеріне де,
байланысты болып келеді. Бүл білім тәжірибесіне де
арада суды аңсап шөлдеген байланысты. Мәселен, көргені
жолаушының қиялы мен екі- де, түйгені де көп, өмір
үш күннен кейін емтихан тәжірибесі мол, әр тарапты
тапсыратын студенттің білімі бар ересек адамның
машинасының тетігін қиялы мен енді ғана өмірге
жетілдіруді ойлап жүрген аяқ басайын деп түрған
инженердің қиялын жеткіншектің қиялын бір
салыстырып көруге болады; өлшемге салуға болмайды;
Қиял түрлері

АКТИВ ПАССИВ
ПАССИВ АКТИВ

Қиялдық бүтіндей
пассивтік түрінің
шегі - түс көру. Түс
көрудің Актив қиялдың
физиологиялығын ерекше бір түрі
жан-жақты — арман.
түсіндіріп берген
И. П. Павлов болды.
НАЗАР САЛЫП
ТЫҢДАҒАНДАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ

Ұқсас жұмыстар

Шығармашылық Арман жасау

Қиялдың жалпы сипаттамасы және олардың психикалық ісәрекеттегі рөлі

Қиял туралы жалпы ұғым

Арманның әрекетке қатысы

ОЙЛАУ ЖӘНЕ ҚИЯЛ

ҚИЯЛ - ҒАЖАЙЫП ЕРТЕГІЛЕР АЛҒАШҚЫ

Танымдық психикалық процесстер: Елес, Қиял

Шығармашылық қиял

Сабақ мақсаттары

ЖАЛПЫ ПСИХОЛОГИЯ ПӘНІ

Пәндер