Қазақстан өңірінде жабайы түрінде кездесетін таңқурай мен қара қарақаттың in vitro жағдайындағы өсу ерекшеліктері

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ

УНИВЕРСИТЕТІ

БИОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

ӨСІМДІКТЕР БИОТЕХНОЛОГИЯСЫ, ФИЗИОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ БИОХИМИЯСЫ КАФЕДРАСЫ

Қазақстан өңірінде жабайы түрінде кездесетін таңқурай мен қара қарақаттың in vitro жағдайындағы өсу ерекшеліктері

Орындаған

4 курс студенті:

Калиева А. А.

Ғылыми жетекшісі:

Ережепов Ә. Е.

Мұхитдинова З. Р.

Елімізде аса бағалы жеміс-жидек өсімдіктерінен аурулардан сауыққан экологиялық таза көшеттер алып өндіріске қажет шикізат қорын кеңейту өзекті мәселенің бірі болып саналады. Соңғы кездері, Қазақстанда жабайы түрінде кездесетін қара қарақат пен таңқурайдың түрлері антропогендік әсерлерден жойылып барады. Сол себепті, қара қарақат пен таңқурайдың көптеген вирустық және микоплазмалық ауруларға шалдығатыны белгілі. Аурулардан сауықтыруға қара қарақт пен таңқурайдың аса бағалы сорттарын in vitro жағдайында меристема арқылы көбейтіп, генетикалық біркелкі таза өсімдіктер алып Қазақстанның ұлттық гермоплазма банкін толықтыруға мүмкіндік туады.

Қазақстанда ұлттық гермоплазма банкін толықтыру үшін бүлдіргеннің өнімділігі мол, бағалы сорттарын (таңқурайдың Rubus ideas L. және қара қарақаттың түрлері Ribes nigrum L., R. meyeri Maxim. R. hispidulum (Janc. ) Pojark. ) in vitro жағдайына енгізіп, жаппай көбейтіп өсірудің технологиясын жақсарту болды.

Зерттеу жұмысына таңқурайдың Қазақстан аймақтарында жабайы өсетін түрі Rubus ideas L. және қара қарақаттың түрлері Ribes nigrum L., R. meyeri Maxim. R. hispidulum (Janc. ) Pojark. қолданылды. Таңқурай (Rubus ideas L. ) мен қара қарақаттың (Ribes nigrum L., Ribes hispidulum (Janc. ) Pojark. ) жабайы өсетін түрлерінің үлгілері Іле Алатауына (Үлкен-Ақсу) және Алтай тауларына (Солтүстік-Батыс етегі, Иванов шатқалы, Серый луг, Риддер, Алтай ботаника бағы) шыққан экспедиция кезінде әкелінсе, Ribes meyeri Maxim. Ботаника және фитоинтродукция коллекциясынан алынды.

Қоректік ортаны дайындау үшін Ф. Л. Калинин, В. В. Сарнацская, В. Е. Полищук әдістерін қолданып дайындадық. Асептикалық жағдайға енгізілген өсімдіктерді ары қарай дамытып өсіруге өсуді реттеуші гормондардың: бензиламинопуриннің (БАП), индолилмай қышқылының (ИМК), гиберелл қышқылының (ГК) әртүрлі деңгейдегі концентрациясы қосылған Мурасиге және Скуг (МС) ортасы қолданылды.

Өсімдік ұлпаларын бактериялық және саңырауқұлақ инфекцияларынан арылтып залалсыздандыру үшін құрамында хлоры бар заттар (деохлор, «АСЕ», «Доместос»), сулеманың (HgCl2) 0, 1% ерітіндісі және 3% сутек асқын тотығы (Н2О2) қолданылды. Қоректік ортаны дайындау және экспланттарды өсіру үшін Ф. Л. Калинин, Г. П. Кушнир, В. В. Сарнацская әдістері қолданылды.