Туристік іс-әрекет психологиясы

Презентация қосу

Туристік іс-әрекет
психологиясы
Дәрістер конспекті
1 дәріс. Кіріспе. Психологиялық
категориялар
• Психика
• Әрекет
• Сана
• Түлға
• Мінез-құлық
Сана психологиясы
• саналық элементтер психологиясы
(В.Вундт; Э.Титченер)
• саналық әрекеттер психологиясы
(Ф.Брентано)
• саналық ағым теориясы (У. Джемс)
• дербес құрылым психологиясы
(гештальтпсихология)
• суреттеме психологиясы (Дильтей)
Бихевиоризм
• ХХ ғ. екінші онжылдығында психологияның
жаңа бағыт өкілдері психологияның жаңа
пәнін жариялады: ол психика да емес, сана
да емес, ал сырттан бақыланатын адам
қозғалысының жиынтығы – әрекет-қылық
• Бихевиоризм теориясын қалаушы –
Э.Торндайк. Ал оның бағдарламасын жасап,
«бихевиоризм» терминін енгізген Дж.Уотсон.
Бихевиоризм кризисінің себебі – ол сана,
ойлау, ерік сияқты негізгі ұғымдарды
психологиядан шығарып тастап, психиканың
әлеуметтік жағын ескермеуінде
Психиканың қызметі
• қоршаған дүние заттары мен
құбылыстарының қасиеттерін,
байланыстарын бейнелеу
• осының негізінде адам қылығы мен
қызмет әрекетін реттестіру
Психологияның міндеті, мақсаты,
объектісі
• психология құбылысты тек суреттеп
баяндаумен шектеле алмайды, оның
міндеті түсіндіру
• мақсаты – процестер мен құбылыстар
бағынатын объективті заңдарды
белгілеу
• объектісі психологиялық деректермен
қатар психологиялық заңдар мен
заңдылықтар
Психология
• психика деректерін
• заңдылықтарын
• және қозғаушы механизмдерін
зерттейтін білімдер саласы
Психология салалары
• Еңбек психологиясы
• Педагогикалық психология
• Медициналық психология
• Заң психологиясы
• Әскери психология
• Жас сатыларының психологиясы
• Дамуы қалыптан шыққандар психологиясы немесе арнайы
психология: олигофренопсихология (ақыл-ойы кемдер),
сурдопсихология (кереңдер), тифлопсихология (зағиптер)
• Салыстырмалы психология
• Әлеуметтік психология
• Жалпы психология
2 дәріс. Психология қағидалары
• Детерминизм қағидасы
• Сана мен іс-әрекет бірлігі қағидасы
• Даму қағидасы
Психология әдістері
• Ұйымдастыру әдістері
• Эмпирикалық әдістер
• Деректерді өңдеу әдістері
• Реттеу-түзету әдістері
Адамның саналы әрекетінің үш
айрықша белгісі
• адамның саналы іс-әрекеті биологиялық себеп-
салдарымен байланысы жоқ. Кейде биологиялық
қажетке қарсы шығады, мысалы, ерлік жасау
• адамның саналы әрекеті жануарлардағыдай заттың
сыртқы көрінісімен ғана қанағаттанбастан, оны
тереңірек, жан-жақты тануға бағытталады
• жануар әрекет-қылықтары биологиялық байланыспен
бірге, туа беріліп отырса, адамның біліктері мен
ептіліктері қоғамдық-тарих желісінде топталған
адамзаттық тәжірибені игеру, үйрену негізінде
қалыптасып, олар оқу арқылы ұрпақтан ұрпаққа
жеткізіледі
Адамның саналы әрекетін
қалыптастыратын шарттар
• тіршіліктің әлеуметтік-тарихи сипаты
• өмірдің қоғамдық еңбекпен байланысы
• еңбек құралдарын жасап, пайдалана
білу
• тілдік қатынастың пайда болуы
Сана құрылымы
• сана қоршаған дүние жөніндегі білімдердің бірлігі,
оның құрылымына барша танымдық процестер
енеді: түйсік, қабылдау, ес, ойлау, қиял
• санада субъекті мен объектінің айырмашылығы
бекиді. Адам психика әрекетінің бағытын өзіне
бұруға қабілетті
• сана болжау әрекетін орындай алады. Сана
қызметі: мақсат қалыптастыру, себеп-салдарын
анықтау, еріктік шешім қабылдау, іс-әрекеттің
орындалу жолын айқындау т.б.
• сана құрылымында әрекетке орай қатынастар
орнығады. Сана қоғамдық қатынастарды
бейнелейтін сезімдер жүйесін қамтиды
3 дәріс. Зейін түрлері
• Ырықсыз зейін
• Ырықты зейін
Зейіннің негізгі қасиеттері
• Зейіннің тұрақтылығы
• Зейіннің шоғырлануы
• Зейіннің бөлінуі
• Зейіннің ауысуы
• Зейіннің көлемі
• Зейіннің алаңдаушылығы
• Зейіннің шашыраңқылығы
Түйсік
Түйсіктің физиологиялық механизмі – арнайы
жүйке тетігі талдағыш қызметі
Әр талдағыш үш бөліктен тұрады:
• сыртқы энергияны жүйке үрдісіне қосушы
дененің шеткі бөліктерінде орналасқан
рецепторлар
• қозуды орталық жүйке бөлігіне жеткізуші
афференттік немесе сезімтал жүйкелер
• шеткі бөліктен жеткен жүйке импульстарын
өңдеуші талдағыштың (анализатор) ми
қабығындағы бөліктері
Қабылдаудың қасиеттері
• Қабылдаудың заттық тектілігі
• Қабылдаудың тұтастығы
• Қабылдау тұрақтылығы
(константтығы)
• Қабылдаудың мағыналылығы
• Апперцепция – қабылдау нәтижесінің
жеке адам психикалық өміріне, оның
тұлғалық ерекшеліктеріне тәуелділігі
Ес түрлері
• Қысқа мерзімді ес
• Ұзақ мерзімді ес
• Қозғалысты ес
• Сезімдік ес
• Бейнелі ес
• Сөз-логикалы (мағыналы) ес
• Нақты қызметтік ес
Ес теориялары
• Естің ассоциативтік теориясы
• Естің нейрондық теориясы
• Естің биохимиялық теориясы
Ес үрдістері
• Есте қалдыру
• Механикалық және мағыналық есте
қалдыру
• Түсінімді және берік есте қалдыру
• Есте сақтау
• Тану және қайта жаңғырту
• Ұмыту
• Естің бұзылысы
Ойлау әдістері
• Талдау (анализ)
• Біріктіру (синтез)
• Салыстыру
• Дерексіздендіру
• Нақтылау
• Қорыту
4 дәріс. Жеке адамның бағыт-
бағдарының формалары
• Құмарлық
• Ниет
• Ұмтылыс
• Қызығу
• Көзқарас
• Наным
Психологиялық қорғаныс
• Жоққа шығару
• Ығыстыру
• Көшіру
• Сәйкестендіру
• Жаңалау
• Ауыстыру
• Оқшаулау
Сезім түрлері
• Көңіл
• Кейіп
• Эмоция (сезім шарпуы)
• Қуаныш
• Таңдану
• Қасірет
• Қаһар
• Жиіркену
• Жек көру
• Қорқыныш
• Ұят
Жоғары деңгейдегі сезімдер
• Ақыл-ой сезімі – адамның оқып білім алуға,
өз қызметіне, шығармашылық пен өнерге
деген көңіл-күй қатынасы
• Эстетикалық сезім – объективтік шындықты
бейнелеп, оның әсемдігі мен сұлулығын,
жарасымдылығы мен сенімділігін қабылдап,
оған әсерленудегі көңіл-күй
• Адамгершілік-моральдық сезімдер қоғам
талабына орай адамның өз мінезінің лайық не
лайық еместігін сезінген көңіл-күйін білдіреді
Темперамент
• сангвиник (sanguis – қан)
• флегматик (phlegmа – шырыш, слизь)
• холерик (chole – өт, желчь)
• меланхолик (melanchole – запыран,
«черная желчь)
Жоғарғы жүйке қызметінің типі
(И.П.Павлов бойынша)
• күшті, қозу мен тежелу теңдей,
қозғалмалы – сангвиник
• күшті, қозу мен тежелу теңдей, сабырлы
– флегматик
• күшті, қозуы басым – холерик
• әлсіз тип – меланхолик
Мінез түрлері
• басқа адамдармен қатынасына қарай
шыншыл-өтірікші, әдепті-дөрекі т.б.
• орындалатын іс қызметіне орай
еңбеккер-еріншек т.б.
• өз басына болған қатынасына
байланысты сыншыл-өзімшіл,
альтруист-эгоист т.б.
• заттарға қатынасынан ұқыпты-салақ,
сараң-жомарт т.б
Мінез типтері
• Үйлесімді мінез
• Іштей қарама-қарсылықты, бірақ
сырттай келісімді мінез
• Икемі кем, қарама-қарсылық мінез
• Тиянақсыз мінез
5 дәріс. Адамның психологиялық
қырларын зерттеу әдістері
Ұйымдастырушы әдістер:
Салыстырма әдісі
Лонгитюд әдісі
Комплекстік әдіс
Эмпирикалық әдістер:
эксперименталды
психодиагностика
Деректерді өңдеу әдістері:
сандық (статистикалық)
сапалық
Интерпретациялық әдістер:
Генетикалық әдіс
Құрылымдық әдіс
Клиент сенімін туғызу әдістері
• раппорт
• конгруэнттік
• пейсинг
• сенім туғызатын интонацияны қолдану
• отырыс-тұрысыңыз батыл, сенімді болу қажет
• оқтын-оқтын адамның көзіне қараңыз
• клиенттің сөз ырғағымен сөйлеңіз
• қолыңызды тықпаңыз
Клиент түрлері
• «аналитик» – белсенділігі мен
ықыластылығы жоқ
• «энтузиаст» – белсенді, ықыласы
жоғары
• «активист» – белсенді, ықылассыз
• «ақ пейіл (добряк)» – белсенді емес,
ықыласты
Клиенттің ішкі көңіл кейпі
• Интонация (дауыс ырғағы)
• Дауыс қаттылығы
• Сөз жылдамдығы
• Дауыстың жоғарылығы
• Дауыс реңкі
• Тыныс
Назар аударту әдістері
(Н.Рысев)
• «Клиент ерекшеліктері»
• «Туристік фирманың ерекшеліктері»
• «Беделді адамдарға сілтеме жасау»
• «Көз жетерлік фактілер»
• «Егер..., онда...»
• «Жаңашылықтар» (новинки)
Назар аударту әдістері
(И.Л.Добротворский)
• 1) Оқтын-оқтын «оятып тұру»:
• дене қалпын өзгерту;
• дауыс қаттылығы;
• қолмен қимыл жасау;
• сөз ырғағын өзгерту;
• әңгіме тақырыбын өзгерту
• 2) Клиент назарын оның ішкі кейпіне ауыстыру
• 3) Үрдіске қатыстыру
• 4) Әрекеттің аяқталмағандығының әсері
• 5) Үміт тудыру
• 6) Сезім үшін маңызды сөздерді қолдану
• 7) Назардың бағытын ауыстыру
Тыңдау әдістері
• Рефлексивсіз тыңдау
• Рефлексивтік тыңдау
• Эмпатиялық тыңдау
Мотивация (түрткілер)
факторлары (В.А.Квартальнов)
• Жас мөлшері
• Білім деңгейі
• Әлеуметтік фактор
• Менталитет
• Конфессия
• Табыс деңгейі
• Отбасы жағдайы
• Жұмыс орны
• Кезекті демалыс
• Денсаулық
• Туристік топ мүшелерінің саны
• География
• Маусымдық қасиеттер
• Белсенділік
Сұрақ қою стратегиясы
• Сұрақ-пікір
• Фактілер жөніндегі сұрақ
• Жетекші сұрақ
• Негізделген сұрақ (фактілер жөніндегі екінші сұрақ)
• Презентация жөніндегі сұрақ (тыңдауға келіскені жөніндегі
сұрақ)
• Келіскені жөніндегі сұрақ
• Сұрақ-түсіндірме
• Қорытындаушы сұрақ-пікір
• Көрсеткіштерді табу
• Арыз-сұрақ
• Астыртын себептер жөніндегі сұрақ
6 дәріс. Туристік өнім
презентациясы.
Негізгі аргументтер (дәлелдеу)
• Қауіпсіздік
• Қаржыны үнемдеу
• Маршрут жаңашылығы мен бірегейлілігі
• Жайлылық
• Тур беделі
• Турдың көпшілікке мәлім болуы
• Әдет болып кеткен, үйренген демалыс
таңдау
Туристік өнім
презентациясының әдістері
• Салыстырмаларды қолдану
• Метафоралар (теңеу) мен эпитеттерді
қолдану
• Арнайы терминдерді қолдану
Саяхаттан қол тарту себептері
• туристік өнім бағасы
• уақыт жетіспеуі
• денсаулық шектеулері
• отбасының өмір циклы
• қызықпау
• алаңдау, қауіпсіздік мәселелері
Іс этикетінің жалпы қағидалары
• Дұрыс мағына
• Еркіндік
• Этика
• Жайлылық
• Мақсатқа бағытталу
• Үнемдеу
• Емін-еркіндік
• Консерватизм
• Универсализм (әмбебаптық)
• Тиімділік
7 дәріс. Туристік компанияның
имиджі
• Көзге түсетін имидж
• Көзге түспейтін имидж
• Ішкі имидж
• Сыртқы имидж
• Корпоративтік философия
• Кадр саясаты
• Қызметтерді бағыттау және жаттықтыру
• Қызметкерлерді марапаттау жүйесі
Туристік фирманың ішкі
имиджінің функциялары
• құндылықтарды қабылдаудың сезімдік,
эмоциялық қабылдау қалпын
туындатады
• корпоративтік философия нормалары
мен қағидаларын көрікті, түсінікті түрде
жеткізеді
• біртұтас, ынтымақ ұйымының мүшесі
ретінде сезіндіру
Корпоративтік философияның
функциялары
• мақсаттарды көздеу
• ресурстарды қолдануды ынталандыру
• қызметкерлердің өз-өзін жете тану
• қызметкерлер үшін құндылықтар
жүйесін қалыптастыру
Сыртқы имидж элементтері
• қызмет сапасы
• көзге түсетін имидж
• жарнамалық кампания (науқан)
• БАҚ – мен байланыс жасау
• қызметкерлердің бет-әлпеті
Киім кию ережелері
• стилі бірегей
• түстері көп болмау керек (үш түс ережесі)
• түстердің сәйкестілігі
• материал фактурасының сәйкестілігі
• киім элементтеріндегі суреттердің сәйкестілігі
• аксессуарлар (аяқ киім, сумка, белбеу,
әшекейлер т.б.) сапасының негізгі костюм
сапасына сәйкес болуы
9 дәріс. Қақтығыстар (конфликт)
Конфликт (дау-дамай, шиеленісу,
қақтығыс) дегеніміз – бір-бірімен
үйлеспейтін қарама-қарсы бағытталған
тенденциялардың түйісуі. Адам әртүрлі
келеді, кім болса да, өмірді өзгеше
қабылдап түсінеді, сондықтан
келіспеушілік туындайды да қақтығысқа
әкеліп соғады
Қақтығыстың оң қасиеттері
• нәтижесінде қарама-қарсылықты толығымен немесе жартылай түрде
шешуге болады
• ұжымның дамуы мен өзгеруіне үлес қосады
• кризис себебін тереңдетудің орнына айқындайды
• конформизм мен бағынушылықты азайтады
• топ ынтымақтастығын күшейтеді
• ұйым құрылымын дамытады
• шешілмеген сұрақтар мен кемшіліктерді айқындайды
• тұлға дамуына үлес қосады
• адам түрткілері мен құндылықтарын білуге мүмкіндік береді
• адамның жақсы-жаман жақтарын білуді жеңілдетеді
• қиын мәселелерді шешу тәжірибесін береді
• жеке іс-әрекет сапасын жақсартады
• стресске бейімделу
• кейде ұжымдағы беделін көтереді
• басқа конфликтер маңызын төмендетеді
Конфликттің теріс әсері
• ауру-сырқатқа әкеліп соғады
• психикаға теріс әсер келтіреді
• стресс немесе зорлық-зомбылыққа әкеліп соғады
• қарым-қатынасты бұзады
• «жау бейнесін» қалыптастырады, күні бұрын жаман
пікір туғызады
• жұмыс не оқу сапасын төмендетеді
• әділеттілікке сенбеу туындырады
• сенімді жоқ қылады
• ынтымақтастықты жоқ қылады
• одан сайын қозып кету тенденциясы бар
Туризм саласындағы конфликт
• турист (потенциалды және болып
тұрған) пен туризм қызметкері (туристік
фирма менеджері, экскурсия
жүргізушісі, гид, қонақ үй қызметкерлері,
даяшы, көлік жүргізушісі т.б.) арасында
• туризм қызметкерлері арасында (фирма
ішінде, бәсекелестер, делдалдармен)
• туристер арасында болады
Конфликт түрлері
• реалистік
• реалистік емес
Немесе:
конструктивтік (функционалды)
деструктивтік (дисфункционалды)
Тұлғаның ішкі конфликті
• Даму кризистері
• Бір нәрседен айрылу кризисі
• Мақсаттан айрылу
• Қауіп
• Үміт үзу
• Күйреу, сәтсіздік
• Толық кризис – барлық қатерлердің бір
мезгілде болуы
Конфликт себептері
• Ресурстардың шектелу сипаты; сонымен қатар, әр
адамның өзіне осы ресурстардың ең жақсы және
үлкен көлемдегі бөлігіне ие болуға тырысуы
• Қажеттіліктердің, құмарлықтардың, мүдделердің,
мақсаттардың немесе құндылықтардың
қайшылықтары
• Міндеттердің өзара байланыстылығы
• Коммуникацияның (ақпарат алмасу) нашар сапасы
• Жұмыс орнының нашар эргономикасы
• Бақылаудың сәйкес еместігі
• Мінез-құлық пен өмір тәжірибесінің
айырмашылықтары
Тыныштық бұзушылардың бес
түрі (Р.Брамсон)
• агрессивтілердің (басып алуға
құмарлар) үш түрі кездеседі: танк,
мерген (снайпер), қопарғыш (взрывник)
• шағым арызшы
• жасқаншақтар
• жауапкерсіздер
• білгішсінгендер
Дау-дамай динамикасы
• Алғашқыда шектелген түрдегі қарсыластық
болады және осымен аяқталуы мүмкін
• Екінші кезеңінде дау-дамайға жаңа ресурстар
қосылады, өзара келісу, ымыра мүмкіндігі
жоққа шығады, осы қарсыластық қайда әкеліп
соғатыны белгісіз болып кетеді
• Үшінші кезеңі ең күшті, қарсыластыққа барлық
күш пен құрал жұмсалады, ал дау-дамайдың
басты мақсаты қарсыласқа максималды
шығын,зиян келтіру болады
Қақтығысты дұрыс тоқтату
факторлары
• дау-дамай туғызған өзіңнің де, қарсыластың
да қылықтарын, көзқарастарын, ниетін дұрыс
бағалау;
• қарым-қатынастардың ашық және тиімді
болуы, дау-дамайға қатысқандардың барлығы
ашық және шын түрде оқиғаларды өздері
қалай түсінетінін және осындай қиын
жағдайды қалай шешу керек екенін айтып
тұруы;
• өзара сенім мен ынтымақтастық
Дау-дамай жағдайын шешуге
кедергі болатын факторлар
• өз қабілеті мен мүмкіншіліктерін қате (артып немесе
төмендетіп) бағалау
• қалай да болса басым болуға тырысу
• көзқарастардың, ойлаудың, нанымдардың
консерватизмі, заманға сәйкес емес, уақыты өтіп
кеткен нанымдардан қайтпау
• шектен асып кеткен шындық, қағидалардан қайтпау,
қалай да болса шындықтан таймай тура айтуға
тырысу
• тұлғаның кейбір өзіндік сипаттары: агрессия,
алаңдаушылық, ашушаңдық, ерегіс, қыңырлық
10 дәріс. Конфликттерді алдын
алу
• Көнгіштік, жол бере алу. Мәселеге басқа
көзқараспен қарау әрекетін жасау, басқаның
ойын түсіну қажет
• Тілектестік қарым-қатынас
• Дистанция, арақашықтық ұстап сақтау
• Қолдағыны қадірле!
• Психология жағынан сауатты бол!
• Өзің мен басқаларды сыйла!
• Өз-өзіңді ұстай біл!
• Жұбата біл!
Стресс
• Стресс (ағылш. stress – қысым, кернеу)
дегеніміз – күшті әсерден (аштық, суық,
психикалық және дене зақымдарынан)
туындайтын өте жоғары деңгейдегі
физикалық және психикалық белсенділікпен
сипатталатын көңіл-күй кейпі
• Шектен асып кеткен стресс адам және
ұйым үшін өте қауіпті болады. Өте қатты
қуаныш та стресс туғызуы мүмкін
Стресс себептері
• жұмыстан, жақын адамнан айырылу
• әлеуметтік қатынастардың бұзылуы
• әртүрлі конфликттер
• Осындай жағдайда адам ағзасы
қорғаныс реакцияны – стрессті іске
қосады
• Стресс туғызатын тітіргендіргіш
стрессор деп аталады
Стресстің ұйымдық
факторлары
• Шектен асатын немесе жеткілікті
емес еңбек жүктемесі
• Рөлдер конфликті
• Рөлдің белгісіздігі
Қызықсыз жұмыс
• Басқа факторлар. Жұмыс орнының
нашар жағдайы, мысалы, шаң, ыстық
немесе суық, шу, өте жарық немесе
қараңғы т.б
Стресстің жеке даралық
факторлары
• Әр адам стрессор әсеріне өзінше жауап
береді. Жақсы, жайлы оқиғалар
эвстресс туғызады, ал жаман
оқиғалардан туған стресс жай ғана
стресс деп атала береді. Стресс
туғызатын кейбір оқиғаларды, мысалы,
отбасының өмірін, ағза өзгерістерін
болжауға болады. Басқа жағдайлар
күтпеген жерде, кенеттен туындайды
(табиғи апат, өлім т.б)
Стресске қарсы әрекеттер
• Ең алдымен осындай жағдайлардың пайда болу мүмкіншілігі
жөніндегі ақпарат қажет
• Қауіптерді алдын алу тәсілдерін ойластыру немесе қиын
жағдай салдарын жеңілдету әдісін іздеу керек
• Асығыс-үсігіс шешімдер мен әрекет жасамау керек
• Көптеген стресс тудыратын жағдайларды мамандар оған
кіріспей-ақ, өзіміз де шеше алатынымызды ұмытпау керек
• Қиын жағдайларды шешу үшін жеткілікті ерік пен қуат қажет
• Ұнамсыз, жаман оқиғалар мен жағдайлар өмірде міндетті
түрде болатынын түсіну қажет
• Релаксация әдістерін білетін адам стресс жағдайын
басқалардан оңай жеңеді
• Өмірдің белсенді түрде жүруі стресс жеңуді жеңіл қылады
Стресспен күресу және алдын
алу
• Физикалық факторларды қолданатын
әдістер – жаттығу, дене шынықтыру,
жүгіру т.б.
• Екінші топ – аутогендік жаттығу (АТ),
психотерапия, гипноз
• Үшінші топ – биологиялық белсенді
заттарды қолдану
Стрессті алдын алу және жеңу
әдістері
• Релаксация көмегімен физикалық және психикалық
кернеуден құтылуға болады
• Концентрация – нақты бір нәрседе көңілді
шоғырландыру. Бірнеше істі бірден жасаған кезде еш
нәрсеге дұрыс көңіл аудару қиын. Ұзақ уақыт осындай
жағдай болып тұрса, тұлғалық конфликт туындайды.
Психикалық әлсіздеу болмау үшін концентрацияға
арналған жаттығуларды жасайды
• Тынысты түзету. Дұрыс дем алу мен денсаулық бірі
бірімен байланысты
• Тұрмыс қалпы дұрыс ұйымдастырылу қажет
• Белсенділік – стрессті жеңу жолы: егер дым істемей
отыра берсең, стрессті жеңу мүмкін емес
11 дәріс. Экскурсия жүргізу
шеберлігінің сипаттамалары
• Кең өркениет, эрудиция, мәдениеттің
жоғары деңгейі
• Экскурсия саласындағы мықты біліктілік
• Экскурсия теориясын білу
• Интуиция
• Кәсіби дағдылар
12 дәріс. Есте сақтау әдістері
• Біріншіден, есте сақтау үшін материал туралы
көркемді әсер қалу керек: а) қадала көңіл аудару; б)
зер салып бақылау; в) мүмкіндікше бірнеше сезім
органдары арқылы әсер алу; г) ең алдымен көзбен
көру әсерін алуға тырыс, өйткені ол ең күшті болады
• Екіншіден, қайталау. Бірақ, а) есте сақталғанша
қайталай берме. Текстті бір-екі рет оқып кейінге
қалтыр. Біраз уақыт өткен соң тағы да оқып қайтала;
б) алғашқы сегіз сағат ішінде одан кейінгі отыз
күндегідей материалды ұмытамыз, сондықтан өз
жазуларыңды баяндамаға бірнеше минут қалғанда
қарасаң жеткілікті
• Үшінші заң – ассоциация
Есте сақтау реті (Тони Бьюзен)
• Синестезия. Есте сақтау қабілетін күшейту үшін көру, есту, иіскеу, сипай сезу
мен кинестезияны (кеңістікте бағдарлау) үнемі дамытып, жаттықтыру қажет
• Қимыл. Қозғалыстағы мнемоникалық объектіні басқа нәрсемен «байлау» және
есте сақтау оңай болады
• Ассоциациялар
• Жыныстық, сексуалдық қасиет. Осыған қатысты оқиғалар есте жақсы
сақталатынын пайдаланып, бұл тақырыпты экскурсия материалымен
ассоциация жасау үшін қолдануға болады
• Әзіл-оспақты түсіне білу (юмор). Күлкі туғызатын бейне есте жақсы сақталады
• Елестету
• Нумерация
• Символизм. Бір нәрсені басқа бейнеге немесе оның орнына символ қолдану
• Түс (реңк)
• Рет және /немесе тізбек
• Ұнамды бейнелер
• Асырып айту. Мысалы, көлемін, биіктігін, салмағын, формасын, дыбысын т.б.
үлкейту
13 дәріс. Қонақжайлық
қағидалары
• қонақты сыйлау
• қонақтың барлық қажеттіліктерін
қанағаттандыру
• ішкі өндірістік жұмысын көрсетпей
қызмет ету
Комфорттың халықаралық
параметрлері
• ақпараттық
• экономикалық
• тұрмыстық
• эстетикалық
• психологиялық
«Қиын клиенттер» «рольдері»
• Конкурент
• Доминатор
• Миссионер
• Антагонист
• Анықтаушы
• «Ойын-күлкі сүйгіш»
Қонақжайлық индустриясындағы
ойын-сауықтар
• Дискотека
• Варьете
• Мюзик-холл
• Концерт
• Тақырыптық кеш
• Музыкалық бағдарламаларда
10 дәріс. Коммуникациялық
мәдениет. Ақпарат алмасу
кедергілері
• түсініспеу
• фонетикалық кедергі
• стилистикалық кедергі
• логикалық
Қатынастар сипаттары
• Коммуникативтік сипаты –
қатынастағы адамдардың нақты қылық-
әрекетімен сәйкестелген ақпарат
алмасу
• Интерактивтік сипаты – әрекет алмасу
• Перцептивтік сипаты – адамдардың
бірін-бірі қабылдау үрдісі және осының
негізінде өзара түсінісуді орнату
Вербалдық қатынас. Сөзбен
әсер ету қағидалары:
• Қол ашықтық
• Ассоциациялық қағида
• Экспрессия
• Сенсорлық қағида
• Қарқындылық
Коммуникациялық эффекттер
• Визуалдық имидж: болашақтағы қатынастарда
адамның сыртқы келбеті туралы болған алғашқы
көзқарастың маңызы зор
• Алғашқы сөздер эффекті. Ең бірінші айтылған
сөздер алғашқы әсерді бекітуі немесе түзеуі мүмкін
• Дәлелдеу: ақпарат дәлелді, логикалы және сенімді
болуы қажет
• Ақпаратты бөлшектеп, оқтын-оқтын беру
• Релаксация эффекті эмоциялық қысылу мен
кернеуді жояды
Вербалдық емес құралдар
• Вербалдық емес дегеніміз – сөзден тыс
белгілер жүйесі арқылы қатынас жасау.
Вербалдық емес коммуникацияға
визуалды, акустикалық, тактильдық
және ольфакторлық жүйелер кіреді
Визуалдық жүйе
• мимика, жест, ым-ишара, адам тұрысы
• терінің реакциялары (терлеу, қызару
т.б.)
• кеңістік пен уақытта орналасу
• көз контакты т.б.
Акустикалық жүйе
• паралингвистикалық (дыбыс күші,
ырғағы, реңкі, жіңішке не жуан болуы)
• экстралингвистикалық (паузалар, күлкі,
жөтел, жылау)
Тактильдік жүйе
• тию, қол беріп амандасу, қоштасу
• сипау, қағып қою
• құшақтасу, сүйісу
Ольфакторлық жүйе
• қоршаған ортаның жаман және хош
иістері
• адамның табиғи (денелік) және
жасанды (косметика) иістері
Вербалдық емес тіл факторлары
• ұлты
• денсаулық қалпы (сырқатты адамның көз қарауы, дауысы, қимылдары
әлсіз немесе өте қызу)
• мамандығы
• мәдениет деңгейі ым-ишара құрылымына, этикет, дұрыс тәрбие
туралы көзқарасына әсер етеді
• лауазымы (статус): дәрежесі жоғары болса ым-ишара; жестті көп
қолданбайды, көбіне сөзбен ойын жеткізеді; жесттер талғағыш, сәнді
болады
• белгілі топқа жату
• актерлік қабілеті
• жас мөлшері
• вербалдық емес белгілердің жиынтығы: әдетте көңіл-кейпі, ойы
пантомимиканың бір емес, бірнеше элементтері арқылы жеткізіледі
• вербалдық емес құралдарды көрсету және қабылдау мүмкіншілігі
(адамдар арасындағы физикалық кедергі олардың толыққанды
қатынасын тежейді, мысалы, телефонмен сөйлескенде)
13 дәріс. Қонақ үй қызметкеріне
қойылатын талаптар
• Өзін-өзі шектеу, ұстау
• Өнегелік (такт)
• Қарапайымдылық
• Дәлділік, пунктуалдылық
• Кішіпейілділік, тілекті екі айтқызбай
орындау
Қонақ үй қызметкерлерінің
өзіндік тұлғалық қасиеттері
• эмпатия – басқалардың сезімдері мен
ойларын толық түсіне білу
• тілектестік
• аутентизм - өз қасиеттерін адамдармен
қатынасқанда сақтап қалу
• нақтылық
• ынта – қатынас жасауға, сыртта қалмауға,
іске кірісуге дайын болу
• адалдық
• ашықтық
• өзін өзі білуге тырысу
14 дәріс. Басшының мінез
қасиеттері
• өз-өзіне сенушілік
• ерлік
• батылдық
• төзімділік
• ынта
• құатты мінез
• дұрыс мағына
• әділеттілік
• адалдық
• өнегелік
• альтруизм
Лидер әрекетінің ерекшеліктері
• қиындықтан қорықпайды; тәуекел мен экспериментті
жақсы көреді; белсенділік көрсетеді
• ерлікке шақырады: адамдардың алдында мақсат
қояды, оған жету үшін оларды біріктіреді
• жалғыз өзі ештеңе істемейді,; басқаларды әрекетке
итермелейді; өзара әрекеттесуді ұйымдастырады
• жолды жоспарлайды, үлгі береді, өткен жол
кезеңдерін көрсетіп тұрады
• ерлерді мақтайды; әркімнің үлесін бағалайды; ортақ
жеткен жеңісті мерекелейді
Менеджердің өз билігін көрсету
әдістері
• еріксіз көндіру – адамның ерігіне қарамастан оны істеткізу; адам
жазалаудан қорыққаннан істейді. Жаза түрлері – сөгіс, ескерту,
айып немесе жұмыстан шығару
• ықпал – билігі бар адамдармен (басқарушылармен) жақын
қатынаста болу арқылы жанама билікке ие болу
• компетенция (өкілділік), қандай да болса мәселелер жөнінде
сарапшы мен «төреші» ретінде болуға құқығы
• ақпарат – ақпарат алуға рұқсат беруге қақысының болуы
• лауазым – жоғарылаған сайын ықпалы да өседі
• беделділік – билік өкілділігін көрсетпей-ақ ықпал ету қасиеті
• марапаттау мен жазалау құқығы
Басқарушының ықпал жасау
әдістері
• Эмоциялық
• Саналық ықпал
• Дегеніне көндіру
• Сендіру
• Өтініш
• Жазамен қорқыту
• «Сатып алу»
• Бұйрық
• Алдын ала мақтау
Басқару стильдері
• Авторитарлық (автократиялық) стиль
• Демократиялық стиль
• Либералдық стиль
• Тиянақсыз (логикасыз) стиль
15 дәріс. Жарнама түрлері
• Баспа жарнамасы
• БАҚ-дағы жарнама (пресса, радио,
теледидар)
• Сыртқы жарнама
• Көліктегі жарнама
• Әдеттен тыс жарнама құралдары
Теледидардағы жарнаманың оң
және теріс қасиеттері
• Оң қасиеттері: үлкен ауқым, кең
аудитория, арнайы аудиторияны таңдау
мүмкіндігі, көркем қасиеттері; сөз,
дыбыс, әуен, сурет, қимылды бір
уақытта қолдануы; қайталану
• Теріс қасиеттері: жалықтыру, жоғары
баға

Ұқсас жұмыстар

Туризмдегі экономикалық басқару жүйесі

Туризм және қонақжайлылық индустриясындағы басқару психологиясы

Басқару психологисы тарихы, пәні

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЖАС

Заң психологиясына кіріспе

Жас ерекшелік кезеңнің тарихи қалыптасуының мәселелері

ТУРИСТІК ФИРМАНЫҢ БИЗНЕС ЖОСПАРЫ

Еңбектің психологиялық қатынасындағы оқыту аспектерін, еңбек әрекеті процесінің бір қыры

Арнайы психология

Жоғары мектеп психологиясының пәні, міндеттері және құрылымы

Пәндер