Клиникалық микробиология

№1 сабақ

Тақырып:«Клиникалық микробиология. Мақсаты мен себебі. Микробиологиялық диагностиканың әдістері. Зерттеуге арналған материал (алу, сақтау және тасымалдау) . Резидентті микрофлора. Дисбактериоз. Рациональды химиялық емдеу негіздері. Бактериялардың антибиотиктерге тұрақтылығының пайда болу механизмдері».

Клиникалық микробиология -қалыпты жағдайда, патологияда, патологиялық процестың дамуында, жүргізілген емді ескере отырып, клиницист-дәрігердің констатациясымен белгіленген клиникалық немесе толық сауығуы кезінде макро- және микроорганизмның ара қатнасын зерттейтін ғылым.

Диагностикалық процесстің 4 сатысы

Зерттеу мақсатың белгілеу және микробиологиялық диагностикасының зерттеу әдісін таңдау.

Зерттейтін материалды таңдау, алу, сақтау және тасмалдау.

Зерттеу жургізу.

Алынған нәтижелерді ќорытындылау.

Клиникалық микробиологияның мақсаты: 1. Соматикалық аурулар клиникасында микробты инфекцияның этиологиялық диагностикасы. 2. Этиотропты ем беру және оның коррекциясы. 3. Ауруханаішілік инфекцияларға микробиологиялық бақылау. 4. Стерилизация мен залалсыздандыруға микробиологиялық бақылау.

ЗЕРТТЕУГЕ АРНАЛҒАН МАТЕРИАЛ

Зертттелетін материал - адам аѓзасыныњ кез-келген биологиялыќ суйыќтыѓы жєне ауру патогенезі мен ќоздырѓыштыњ ошаќтануына байланысты биопсия немесе аутопсиялыќ материал болуы м‰мкін.

Зерттеуге материал алудың негізгі ережелері:

Зерттеуге материалды химиятерапия бастамай немесе антибактериальді препаратты еңгізудің алдында алу қажет

Асептика ережелерің cақтай отырып материал алу қажет.

Зерттеуге материал жеткілікті болу керек.

Сақтау:

Зерттелетін материалды бөлме температурасында 2 сағат ғана сақтауға болады, одан ұзақ уақыт (6 сағат) температурасы + 4-80С тоназытқышта, ал 1 тәулік бойы - транспортты орта қолданып сақтау керек.

Тасымалдау:

Зерттелетін материал арнайы бикстарда немесе контейнерлерде тасмалдау керек. Кейбір жағдайларда тасмалданудың температуралық режимі сақтану қажет.

МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ ДИАГНОСТИКА ӘДІСТЕРІ

Микроскопиялық

(бактериоскопиялық, вирусоскопиялық, микоскопиялық) әдіс.

Дақылды

(бактериологиялық, вирусологиялық, микологиялық) әдіс.

Биохимиялық

(микроорганизмдердің метаболизм өнімдерін анықтау) .

Иммунологиялық

а) серодиагностика;

б) аллергодиагностика;

Генетикалық

(полимеразалы тізбелік реакциясы) .

Спецификалық емес клиникалық зерттеу әдістері

(ҚЖА, ЗЖА, трансаминазаларды анықтау және т. б. ) .

МИКРОБИОЛОГИЯЛЫЌ ЗЕРТТЕУДІЊ НЄТИЖЕСІ БОЙЫНША ШАРТТЫ-ПАТОГЕНДІ МИКРООРГАНИЗМДЕРДІЊ АДАМ ПАТОЛОГИЯСЫНДАЃЫ РОЛІН БАЃАЛАУЫ.

Ќалыпты жаѓдайда ќаннањ, ликвордан жєне басќа да стерильді биологиялыќ суйыќтыќтардан микроорганизмдердіњ бµлінуі диагностикалыќ мањызы бар деп саналады;

Стерильді емес аймаќтан алынѓан материалдан аныќталѓан ШПМ саны 106 КОЕ/гр (мл) жоѓары болса диагностикалыќ мањызды деп саналады. Candida сањырауќ±лаќтарыныњ критикалыќ саны - 103 КОЕ/г;

ШПМ бір т‰рініњ ауру барысында сол бір материалдан ќайталанып бµлінуі диагностикалыќ мањызы бар деп саналады;

ШПМ бір т‰ріњ єр т‰рлі зерттелінген материалдан аныќталуы диагностикалыќ мањызды болып саналады;

Серологиялыќ зерттеулер кезінде бµлінген микроорганизмге антидене титрініњ ќан сарысуында 4 есе µсуі диагностикалыќ мањызды болып саналады;

Клиникалыќ кµріністері ±ќсас науќастар тобы мен ±ќсас инфекция ошаѓынан микроорганизмдердіњ бір т‰рініњ аныќталуы АІИ кезінде диагностикалыќ мањызды болып саналады;

Резидентті микрофлора

(син. индигенді, автохтонды, ќалыпты) адамныњ сыртќы ортамен ќарым-ќатынаста болатын аѓзалары мен ќ±ыстарында орналасады.

Тері микрофлорасы:

102-104на 1см3

St. epidermalis

St. saprophyticus

Corynebacterium spp

Streptococcus spp

Candida spp

Bacillus spp

Ps. aeruginosa

Тыныс жолдарының микрофлорасы :

St. saprophyticus

Streptococcus spp

Candida spp

Klebsiella

Neisseria catarralis

Майда ұсақ бронхтар мен альвеолаларда және өкпе тініңде микрофлора жоқ

Урогенитальді трактының микрофлорасы

Әйелдер жыныс ағзалары (қынап және и цервикальды түбіртектін сыртқы бөлігі) - секреттің 1 мл 1010 кл, анаэробтар мен аэробтар арақатынасы 10:1

Lactobacillus spp

Corynebacterium spp

Peptococcus spp

Candida spp

Ерлердің жыныс ағзалары(сыртқы жыныс ағзалары)

Mycobacterium smegmatis

Corynebacterium spp

St. epidermalis

Зәр шығару жолдарының микрофлорасы

Буйректе, зәр ағатын жолдарда және қуықта зәр стерильді.

Уретраның төменгі бөлігінде (әйелдер мен ерлерде) :

Peptostreptococcus spp

Peptococcus spp

Corynebacterium spp

Mycobacterium hominis

Stаph. Epidermalis

Табиғи зәр шығарған кезде микробтар зәрге

уретраның сыртқы жағынан түседі.

Микроб саны 103 БТБ/мл аспау керек

ІШЕК-АСҚАЗАН ТРАКТЫНЫҢ МИКРОФЛОРАСЫ

Ауыз-қуысының микрофлорасы

Ауыз ќ±ысы: сілекей - 108кл/мл; ќызыл иек ќалталарында - 100 есе кµп;

Гр (+) кокктар аэробтар Гр(-) кокктар анаэробтар -

а) стрептококки зеленящие а) Veilonella spp

Б) пептострептококки

Гр(+) таяќшалар анаэробы Гр(-) таяќшалар анаэробтар

А) лактобактериялар а) бактериодтер (В. fragilis),

б) превотеллы, порфиромонады

Фузобактериялар

Спирохеттер

Актиномицеттер жєне актинобациллалар

Лептотрихиялар, пропионибактериялар, коринебактериялар, микоплазмалар, ќарапайымдар, сањырауќ±лаќтар.

Тоқ ішек микрофлорасы - 1010кл/ гр

Анаэробтар:

Bacteroides spp

Bifidobacterium spp

Lactobacillus spp Bacillus spp

Clostridium spp

Veilonella spp

Аэробтар:

E. Coli және басқа

энтеробактериялар

Str. faecalis

Тоқ ішек микрофлорасы бөлінеді:

Қорғаныс - анаэробтар (бифидо-, лактофлора), аэробтар - E. coli

Сапрофитті - стафилококктар, энтерококктар, нейссериялар, саңырауқұлақтар

ШПМ - Гр(-) энтеробактериялар, саңырауқұлақтар, St aureus, Acinetobacter, Citrobacter

Тоқ ішектің қалыпты микрофлорасының қызметі

Қорғаныс

- патогенді микроорганизмдерге антагонизм

- ішектіњ шырышты ќабатыныњ µткізгіштігіњ белоктыњ ‰лкен молекулаларына тµмендете

сыртќы жєне ішкі ±лар жєне ±лы метаболиттердіњ ±лылыѓыњ жояды

Иммунологиялық

- иммуноглобулдер синтезіњ жєне спецификалыќ емес ќорѓаныс факторларын стимуляция жасайды

- ішектіњ лимфоидты аппаратыныњ жетілуін стимуляция жасайды

Метаболикалық (зат алмасуға қатынас)

- витаминдер синтезі жєне олардыњ сінімділігіњ жаќсартады

- H2, CH4, NH3, CO2, H2S синтезі жєне ішек ќ±ыстарыныњ газ ќ±рамын реттейді

- µт ќышќылдар (деконъюгация) жєне стероидтер (холестерин) рециркуляциясына ќатысады

- биологиялыќ белсенді заттарды µнімдейді (±шќыш май ќышќылдары, бактериальды модулиндер жєне липолисахаридтер, аминдер, гормондар, антибиотиктер)

Ас қорыту

- белокты, майларды, көмірсуларды және нуклеин қышқылдарды ыдыратады

- сіңіруді реттейді

- асқазан-ішек трактының моторикасын реттейді

Ішек дисбактериозы -

(дисбиоз, ішек таяќшасыныњ шамадан тыс кµп µсу синдромы, колонизациялыќ резистенттілігініњ б±зылуы)

ќалыпты ішек микрофлорасыныњ сандыќ жєне сапалыќ µзгеруі (ішек биоценозыныњ) және оның тіршілік ететін ортасы.

Дисбактериоз себептері

Сыртќы себебтері

Дєрілік

Таѓамдыќ

Операциядан кейін

Инфекциядан кейін

Стресстік

Радиациядан кейін

Токсикалыќ

Ішкі себептері

Функциональды

Нутритивті

Ќабыну процестерінде

Иммунитет жетіспеу- шілігінде

Жасќа байланысты

Балаларды қоректендіру т‰ріне байланысты ішек микрофлорасыныњ айырмашылыѓы

Ішек дисбактериозыныњ негізгі микробиологиялыќ дәрежелері

бифидобактериялардыњ мµлшерініњ <108 КТБ/гр (колония т‰зуші бірлікке - КТБ-КОЕ) дейін тµмендеуі (3 жасќа дейінгі балаларда 109 кем) ;

лактобактериялар мµлшерініњ < 106 КТБ/гр тµмен болуы (3 жасќа деиінгі балаларда 107 кем) ;

ќалыпты ферментативтік ќасиеті бар ішек таяќшасыныњ жалпы саны 106 КТБ/гр тµмен болуы;

жалпы ішек таяќшасыныњ ішінде 10% кµп мµлшерде ќасиетін µзгерткен ішек таяќшасыныњ пайда болуы;

энтерококтардыњ 106 КТБ/гр кµп мµлшерде табылуы (6 айѓа дейінгі балаларда 108 кµп) ;

гемолитикалыќ микрофлораныњ пайда болуы (ішек таяќшасы, стафилококк) ;

Klebsiella, Рroteus, Сitrobacter, Рseudomonas, Acinetobаcter т±ќымдастыѓына жататын шартты патогенді Грам(-) таяќшалардыќ анықталуы;

Candida т±ќымдастыѓына жататын саңырауќ±лаќтардыњ 103 КТБ/гр кµп мµлшерде болуы;

алтын стафилококктыњ аныќталуы;

эпидермальді стафилококктардыњ 105 КТБ/гр кµп мµлшерде табылуы

(3 жасќа дейінгі балаларда 106 кµп) ;

клостридиялардыњ 105 БТБ/гр кµп мµлшерде болуы. (3 жасќа дейінгі

балаларда 103 кµп)

Н. М. Грачев бойынша дисбактериоздың жіктелуі.

1 дєреже

Латентті, компенсирленген т‰рі. Микробиоценоздыњ аэробты бµліміндегі аз ѓана (мєнсіз) µзгерістермен сипатталады (ішек таяќшалары мµлшерініњ кµбеюі немесе азаюы) . Бифидо- жєне лактофлора µзгеріссіз. Ішек-ќарын дисфункциялар тіркелмейді.

2 дєреже

Субкомпенсирленген т‰рі. Бифидобактериялар ќ±рамының мєнсіз (аз ѓана) мµлшері тµмендеуімен ќатар, ішек таяќшаларыныњ немесе басќа да ШПМ сандыќ пен сапалыќ µзгерістері байќалады. Шекаралыќ жаѓдай. Зерттеуші ќаупі бар аурулар тобына жатќызылуы м‰мкін. Клиникалыќ кµріністер болмаѓан жаѓдайда да бактериялыќ дәрі-дәрмектерді белгілеу маќсатќа сай болып келеді. Егер де емдеу барысында байќаланатын болса, онда ол микрофлорыныњ ќалыптасуыныњ (себебі) куєсі болып табылады.

дєреже

Бифидофлора дењгейініњ едєуір тµмендеуі (105-107 кл/гр) . Сонымен ќатар лактофлораныњ тµмендеуі жєне ішек таяќшаларыныњ аз мµлшереде болуы, ішек-ќарын дисфункциясы байќалады. Тез арада бифидумбактерин, лактобактерин немесе бификол дәрі-дәрмектерді белгіленуі ќажет.

4 дєреже

Бифидофлораныњ болмауы, лактофлораныњ едєуір азаюы жєне ішек таяќшаларыныњ мµлшерініњ µзгеруі. Облигатты секілді, факультативті жєне сау адам ‰шін тєн емес шартты-патогенді бактериялардыњ да мµлшерініњ µсуі. Перфоративті ойық жаралы-некротикалыќ энтероколитке дейін айќын клиникалыќ кµріністердін болуы м‰мкін. Міндетті т‰рде бифидумбактеринді белгілеу ќажет.

РАЦИОНАЛЬДЫ ХИМИЯЛЫҚ ЕМДЕУ ПРИНЦИПТЕРІ:

Фармакологиялық

Микробиологиялық

Клиникалық

Эпидемиологиялық - белгілі бір аймақта, ауруханада және бөлімшеде болатын тұрақты микробтардың жағдайын есепке алу;

Фармацевтикалық принципі - дәрі-дәрмектердің пайдалану мерзімің, сақталу ережесің және бағасың есепке алу;

Антибактериальды агенттердің негізгі әсер ету нүктелері

Рибосомаға қарсы антибиотиктер

Этиотропты емдеуде дәрі-дәрмектерді таңдаудың үш негізгі алгоритм сатылары

Патологиялық жағдайдың қозу процессіне байланысты эмпириялық таңдаулар арқылы іске асады

Науқастан бөлінген микробтардың дәрілерге тұрақтылығы анықталған штаммның таңдау нәтижесі бойынша коррекция жасалынады.

Емдеу жургізудегі клиникалық негізгі белсенділіктің қорытындысын таңдау.

Антибактериальды емдеудің мақсаты :

Экзогенды микробты медиаторлар деңгейіндегі қабыну процесстің тежеуі -этиотропты бағыты болып табылады.

Осыған байланысты белсенді емес

антибактериальды емдеу өлім қаупін екі есе жоғарылатады.

Адекватты емес антибактериальды емдеудің фармако- экономикалық маңызы зор - дәрілік емдеудің бағасы 89%, ал ауруханалық емдеудің жалпы бағасы 30%-тен астам жоғарылайды.