Клиникалық микробиология

Презентация қосу

№1 сабақ
Тақырып:«Клиникалық микробиология.
Мақсаты мен себебі. Микробиологиялық
диагностиканың әдістері. Зерттеуге
арналған материал (алу, сақтау және
тасымалдау). Резидентті микрофлора.
Дисбактериоз. Рациональды химиялық
емдеу негіздері. Бактериялардың
антибиотиктерге тұрақтылығының пайда
болу механизмдері».
• Клиникалық микробиология –
қалыпты жағдайда,патологияда,
патологиялық процестың дамуында,
жүргізілген емді ескере отырып,
клиницист-дәрігердің констатациясымен
белгіленген клиникалық немесе толық
сауығуы кезінде макро- және
микроорганизмның ара қатнасын
зерттейтін ғылым.
Диагностикалық процесстің 4 сатысы

• Зерттеу мақсатың белгілеу және
микробиологиялық диагностикасының
зерттеу әдісін таңдау.
• Зерттейтін материалды таңдау, алу, сақтау
және тасмалдау.
• Зерттеу жургізу.
• Алынған нәтижелерді ќорытындылау.
Клиникалық микробиологияның
мақсаты:
1. Соматикалық аурулар клиникасында
микробты инфекцияның этиологиялық
диагностикасы.
2. Этиотропты ем беру және оның
коррекциясы.
3. Ауруханаішілік инфекцияларға
микробиологиялық бақылау.
4. Стерилизация мен залалсыздандыруға
микробиологиялық бақылау.
ЗЕРТТЕУГЕ АРНАЛҒАН МАТЕРИАЛ
Зертттелетін материал - адам аѓзасыныњ кез-келген биологиялыќ
суйыќтыѓы жєне ауру патогенезі мен ќоздырѓыштыњ ошаќтануына
байланысты биопсия немесе аутопсиялыќ материал болуы м
‰мкін.
Зерттеуге материал алудың негізгі ережелері:
• Зерттеуге материалды химиятерапия бастамай немесе
антибактериальді препаратты еңгізудің алдында алу қажет
• Асептика ережелерің cақтай отырып материал алу қажет.
• Зерттеуге материал жеткілікті болу керек.
Сақтау:
Зерттелетін материалды бөлме температурасында 2 сағат ғана
сақтауға болады, одан ұзақ уақыт (6 сағат) температурасы + 4-80С
тоназытқышта, ал 1 тәулік бойы – транспортты орта қолданып
сақтау керек.
Тасымалдау:
Зерттелетін материал арнайы бикстарда немесе контейнерлерде
тасмалдау керек. Кейбір жағдайларда тасмалданудың
температуралық режимі сақтану қажет.
МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ
ДИАГНОСТИКА ӘДІСТЕРІ
• Микроскопиялық
(бактериоскопиялық, вирусоскопиялық, микоскопиялық) әдіс.
• Дақылды
(бактериологиялық, вирусологиялық, микологиялық) әдіс.
• Биохимиялық
(микроорганизмдердің метаболизм өнімдерін анықтау).
• Иммунологиялық
а) серодиагностика;
б) аллергодиагностика;
• Генетикалық
(полимеразалы тізбелік реакциясы).
• Спецификалық емес клиникалық зерттеу әдістері
(ҚЖА, ЗЖА, трансаминазаларды анықтау және т.б.).
МИКРОБИОЛОГИЯЛЫЌ ЗЕРТТЕУДІЊ НЄТИЖЕСІ
БОЙЫНША ШАРТТЫ-ПАТОГЕНДІ
МИКРООРГАНИЗМДЕРДІЊ АДАМ ПАТОЛОГИЯСЫНДАЃЫ
РОЛІН БАЃАЛАУЫ.
• Ќалыпты жаѓдайда ќаннањ, ликвордан жєне басќа да стерильді
биологиялыќ суйыќтыќтардан микроорганизмдердіњ бµлінуі
диагностикалыќ мањызы бар деп саналады;
• Стерильді емес аймаќтан алынѓан материалдан аныќталѓан ШПМ саны
106 КОЕ/гр (мл) жоѓары болса диагностикалыќ мањызды деп саналады.
Candida сањырауќ±лаќтарыныњ критикалыќ саны - 103 КОЕ/г;
• ШПМ бір т‰рініњ ауру барысында сол бір материалдан ќайталанып
бµлінуі диагностикалыќ мањызы бар деп саналады;
• ШПМ бір т‰ріњ єр т‰рлі зерттелінген материалдан аныќталуы
диагностикалыќ мањызды болып саналады;
• Серологиялыќ зерттеулер кезінде бµлінген микроорганизмге антидене
титрініњ ќан сарысуында 4 есе µсуі диагностикалыќ мањызды болып
саналады;
• Клиникалыќ кµріністері ±ќсас науќастар тобы мен ±ќсас инфекция
ошаѓынан микроорганизмдердіњ бір т‰рініњ аныќталуы АІИ кезінде
диагностикалыќ мањызды болып саналады;
Резидентті микрофлора
(син. индигенді, автохтонды,
ќалыпты) адамныњ сыртќы
ортамен ќарым-ќатынаста
болатын аѓзалары мен
ќ±ыстарында орналасады.
Тері микрофлорасы: Тыныс жолдарының
102-104на 1см3 микрофлорасы :
• St. epidermalis
• St. saprophyticus
• St. saprophyticus
• Corynebacterium spp • Streptococcus spp
• Streptococcus spp
• Candida spp
• Candida spp
• Bacillus spp • Klebsiella
• Ps. aeruginosa
• Neisseria catarralis
Майда ұсақ бронхтар мен
альвеолаларда және өкпе
тініңде микрофлора жоқ
Урогенитальді трактының микрофлорасы
Әйелдер жыныс ағзалары (қынап және и
цервикальды түбіртектін сыртқы бөлігі) –
секреттің 1 мл 1010 кл, анаэробтар мен аэробтар
арақатынасы 10:1
• Lactobacillus spp
• Corynebacterium spp
• Peptococcus spp
• Candida spp
Ерлердің жыныс ағзалары(сыртқы жыныс
ағзалары)
• Mycobacterium smegmatis
• Corynebacterium spp
• St. epidermalis
Зәр шығару жолдарының микрофлорасы
Буйректе, зәр ағатын жолдарда және қуықта зәр
стерильді.
Уретраның төменгі бөлігінде (әйелдер мен
ерлерде):
• Peptostreptococcus spp
• Peptococcus spp
• Corynebacterium spp
• Mycobacterium hominis
• Stаph. Epidermalis

Табиғи зәр шығарған кезде микробтар зәрге
уретраның сыртқы жағынан түседі.
Микроб саны 103 БТБ/мл аспау керек
ІШЕК-АСҚАЗАН ТРАКТЫНЫҢ
МИКРОФЛОРАСЫ
• Ауыз-қуысының микрофлорасы
Ауыз ќ±ысы: сілекей - 108кл/мл; ќызыл иек ќалталарында – 100 есе
кµп;
• Гр (+)кокктар аэробтар Гр(-)кокктар анаэробтар -
а) стрептококки зеленящие а) Veilonella spp
Б) пептострептококки

• Гр(+)таяќшалар анаэробы Гр(-)таяќшалар анаэробтар
А) лактобактериялар а) бактериодтер (В. fragilis),
б)превотеллы, порфиромонады
• Фузобактериялар
• Спирохеттер
• Актиномицеттер жєне актинобациллалар
• Лептотрихиялар, пропионибактериялар, коринебактериялар,
микоплазмалар, ќарапайымдар, сањырауќ±лаќтар.
Тоқ ішек микрофлорасы – 1010кл/ гр

Анаэробтар: Аэробтар:
Bacteroides spp E. Coli және басқа
Bifidobacterium spp энтеробактериялар
Lactobacillus spp Str. faecalis
Bacillus spp
Clostridium spp
Veilonella spp
Тоқ ішек микрофлорасы бөлінеді:

• Қорғаныс – анаэробтар (бифидо-,
лактофлора), аэробтар – E.coli
• Сапрофитті – стафилококктар,
энтерококктар, нейссериялар,
саңырауқұлақтар
• ШПМ – Гр(-) энтеробактериялар,
саңырауқұлақтар, St aureus,
Acinetobacter, Citrobacter
Тоқ ішектің қалыпты микрофлорасының қызметі
Қорғаныс
- патогенді микроорганизмдерге антагонизм
- ішектіњ шырышты ќабатыныњ µткізгіштігіњ белоктыњ ‰лкен молекулаларына тµмендете
- сыртќы жєне ішкі ±лар жєне ±лы метаболиттердіњ ±лылыѓыњ жояды
Иммунологиялық
- иммуноглобулдер синтезіњ жєне спецификалыќ емес ќорѓаныс факторларын стимуляция
жасайды
- ішектіњ лимфоидты аппаратыныњ жетілуін стимуляция жасайды
• Метаболикалық (зат алмасуға қатынас)
- витаминдер синтезі жєне олардыњ сінімділігіњ жаќсартады
- H2, CH4, NH3, CO2, H2S синтезі жєне ішек ќ±ыстарыныњ газ ќ±рамын реттейді
- µт ќышќылдар (деконъюгация) жєне стероидтер (холестерин) рециркуляциясына ќатысады
- биологиялыќ белсенді заттарды µнімдейді (±шќыш май ќышќылдары, бактериальды
модулиндер жєне липолисахаридтер, аминдер, гормондар, антибиотиктер)
Ас қорыту
- белокты , майларды, көмірсуларды және нуклеин қышқылдарды ыдыратады
- сіңіруді реттейді
- асқазан-ішек трактының моторикасын реттейді
Ішек дисбактериозы -
• (дисбиоз, ішек таяќшасыныњ шамадан тыс
кµп µсу синдромы, колонизациялыќ
резистенттілігініњ б±зылуы)
ќалыпты ішек микрофлорасыныњ
сандыќ жєне сапалыќ µзгеруі (ішек
биоценозыныњ) және оның тіршілік
ететін ортасы.
Дисбактериоз себептері
• Сыртќы себебтері • Ішкі себептері
Дєрілік Функциональды
Таѓамдыќ
Нутритивті
Операциядан кейін
Инфекциядан кейін Ќабыну процестерінде
Стресстік Иммунитет жетіспеу-
Радиациядан кейін шілігінде
Токсикалыќ Жасќа байланысты
Балаларды қоректендіру т‰ріне байланысты
ішек микрофлорасыныњ айырмашылыѓы
Ішек дисбактериозыныњ негізгі микробиологиялыќ дәрежелері
• бифидобактериялардыњ мµлшерініњ <108 КТБ/гр (колония т‰зуші бірлікке - КТБ-
КОЕ) дейін тµмендеуі (3 жасќа дейінгі балаларда 109 кем);
• лактобактериялар мµлшерініњ < 106 КТБ/гр тµмен болуы (3 жасќа деиінгі балаларда
107 кем);
• ќалыпты ферментативтік ќасиеті бар ішек таяќшасыныњ жалпы саны 106 КТБ/гр
тµмен болуы;
• жалпы ішек таяќшасыныњ ішінде 10% кµп мµлшерде ќасиетін µзгерткен ішек
таяќшасыныњ пайда болуы;
• энтерококтардыњ 106 КТБ/гр кµп мµлшерде табылуы (6 айѓа дейінгі балаларда 108
кµп);
• гемолитикалыќ микрофлораныњ пайда болуы (ішек таяќшасы, стафилококк);
• Klebsiella, Рroteus, Сitrobacter, Рseudomonas, Acinetobаcter т±ќымдастыѓына жататын
шартты патогенді Грам(-) таяќшалардыќ анықталуы;
• Candida т±ќымдастыѓына жататын саңырауќ±лаќтардыњ 103
КТБ/гр кµп мµлшерде болуы;
• алтын стафилококктыњ аныќталуы;
эпидермальді стафилококктардыњ 105 КТБ/гр кµп мµлшерде
табылуы
(3 жасќа дейінгі балаларда 106 кµп);
• клостридиялардыњ 105 БТБ/гр кµп мµлшерде болуы. (3 жасќа
дейінгі
• балаларда 103 кµп)
Результат бактериологического исследования фекалий
(при исследовании возможно определение более 140 типов микроорганизмов) № __

Ф.И.О. ______________________ Возраст _________
Дата забора материала " _" ____ 200_ г. (первичный / повторный)

Микрофлора Норма Пациент

Патогенные микробы семейства кишечных —

Общее количество кишечной палочки 300-400 млн./г
Кишечная палочка со слабо выражен-ными
до 10 %
ферментативными свойствами
Лактозонегативные энтеробактерии до 5 %

Гемолизирующая кишечная палочка ( % ) —

Кокковые формы в общей сумме микробов до 25 %
% гемолизирующего стафилококка по
—
отношению ко всем кокковым формам
Бифидобактерии 10
Молочнокислые микробы 10

Микробы рода протея —

Грибы рода кандида —

Прочие микроорганизмы —

Чувствительность микрофлоры к бактериофагам:

Бактериофаг / Степень чувствительности*

ра стафилококковый коли-протейный пиобактериофаг

* – Устойчив ± Умеренно чувствителен + Чувствителен

Дата "____" ______ 199__ г. Подпись:____________
Н.М.Грачев бойынша дисбактериоздың жіктелуі.
1 Латентті, компенсирленген т‰рі. Микробиоценоздыњ аэробты бµліміндегі аз ѓана
дєреже (мєнсіз) µзгерістермен сипатталады (ішек таяќшалары мµлшерініњ кµбеюі немесе
азаюы). Бифидо- жєне лактофлора µзгеріссіз. Ішек-ќарын дисфункциялар тіркелмейді.

2 Субкомпенсирленген т‰рі. Бифидобактериялар ќ±рамының мєнсіз (аз ѓана) мµлшері
дєреже тµмендеуімен ќатар, ішек таяќшаларыныњ немесе басќа да ШПМ сандыќ пен сапалыќ
µзгерістері байќалады. Шекаралыќ жаѓдай. Зерттеуші ќаупі бар аурулар тобына
жатќызылуы м‰мкін. Клиникалыќ кµріністер болмаѓан жаѓдайда да бактериялыќ
дәрі-дәрмектерді белгілеу маќсатќа сай болып келеді. Егер де емдеу барысында
байќаланатын болса, онда ол микрофлорыныњ ќалыптасуыныњ (себебі) куєсі болып
табылады.

3 Бифидофлора дењгейініњ едєуір тµмендеуі (105-107 кл/гр). Сонымен ќатар
дєреже лактофлораныњ тµмендеуі жєне ішек таяќшаларыныњ аз мµлшереде болуы, ішек-
ќарын дисфункциясы байќалады. Тез арада бифидумбактерин, лактобактерин немесе
бификол дәрі-дәрмектерді белгіленуі ќажет.

4 Бифидофлораныњ болмауы, лактофлораныњ едєуір азаюы жєне ішек таяќшаларыныњ
дєреже мµлшерініњ µзгеруі. Облигатты секілді, факультативті жєне сау адам ‰шін тєн емес
шартты-патогенді бактериялардыњ да мµлшерініњ µсуі. Перфоративті ойық жаралы-
некротикалыќ энтероколитке дейін айќын клиникалыќ кµріністердін болуы м‰мкін.
Міндетті т‰рде бифидумбактеринді белгілеу ќажет.
РАЦИОНАЛЬДЫ ХИМИЯЛЫҚ ЕМДЕУ
ПРИНЦИПТЕРІ:
• Фармакологиялық
• Микробиологиялық
• Клиникалық
• Эпидемиологиялық – белгілі бір аймақта,
ауруханада және бөлімшеде болатын тұрақты
микробтардың жағдайын есепке алу;
• Фармацевтикалық принципі – дәрі-
дәрмектердің пайдалану мерзімің, сақталу
ережесің және бағасың есепке алу;
Антибактериальды агенттердің негізгі әсер ету
нүктелері
Рибосомаға қарсы антибиотиктер
Этиотропты емдеуде дәрі-дәрмектерді
таңдаудың үш негізгі алгоритм
сатылары
•Патологиялық жағдайдың қозу
процессіне байланысты эмпириялық
таңдаулар арқылы іске асады
•Науқастан бөлінген микробтардың
дәрілерге тұрақтылығы анықталған
штаммның таңдау нәтижесі бойынша
коррекция жасалынады.
•Емдеу жургізудегі клиникалық негізгі
белсенділіктің қорытындысын таңдау.
Антибактериальды емдеудің мақсаты :
Экзогенды микробты медиаторлар
деңгейіндегі қабыну процесстің тежеуі
-этиотропты бағыты болып табылады.
Осыған байланысты белсенді емес
антибактериальды емдеу өлім қаупін екі
есе жоғарылатады.
Адекватты емес антибактериальды
емдеудің фармако- экономикалық маңызы
зор - дәрілік емдеудің бағасы 89%, ал
ауруханалық емдеудің жалпы бағасы 30%-
тен астам жоғарылайды.
АНТИБИОТИКТІ қолдаңғанда қойылатын
негізгі сұрақтар:
1. Қандай антибиотик (химиялық құрылымы, табиғи
немесе синтетикалық)?
2. Қалай әсер етеді (нысана, әсер ету механизмі)?
3. Фармакодинамикасы жєне осыған байланысты
қолдану әсері (сіңірілуі, ағза тіндерінде таралуы,
метаболизмi және бөлінуі).
4. Оны қашан қолдану керек (белсенділік спектрі
және басты клиникалық ситуациялар)?
5. Болжамды жанама әсері (улылығы, микроб
тұрақтылығы)
6. Бағасы.
Антибактериальді әсердің механизмі
1.АБ бактериялардың белсенді өсуі және көбеюі
фазасында әсер етеді
Нәтиже шығару:
• АБ-тер жедел инфекцияларға қарағанда
созылмалы инфекцияларда нәтижесі төмен;
• Белгісіз және аз белгілі ауруды шақыратын
бактерия тасымалдаушылықта қолайлы ма,
өйткені осы бактериялардың репликациялық
белсенділігі қалыпты флоралардан
ерекшеленбейдi;
• Бактерицидтік әсер ететін АБ-ті бактерио-
статикалық АБ-термен бірге қолданудың
мағынасы жоқ;
Антимикробты нәтижесінің таралуының
жалпы принциптері :
• агент бактериялармен байланысу керек
және олардың қабығынан өту қажет;
• агент әсер ету орнына жеткізілуі керек;
• агент жасуша-ішілік нысаналармен
қарым-қатынасқа түсуі қажет;
• агент өзінің құрылымын өзгертпеу керек;
Егер де осы шарттардың біреуі
орындалмаса, антибиотиктерге
тұрақтылық дамуы мүмкін.
Тұрақтылық осы шарттардың әр
сатысында дамуы мүмкін.
АНТИБИОТИККЕ ТҰРАҚТЫЛЫҚ –
микроорганизмдердің химиялық дәрі-
дәрмектерге тұрақтылығы.
Егер макроорганизмге берілген дәрі-
дәрмектермен залалсыздандырылмаса онда
бактерияларды тұрақты деп есептеу керек.
Антибиотикке тұрақтылық:
• Табиғи (шынайы)
• Жүре пайда болған
Табиғи тұрақтылық
микроорганизмдердің тұрақты түрлік
белгісі болып табылады және оңай
болжамданады.
Микроорганизмдерде жоқ болуымен
сипатталады:
• антибиотиктер әсер ететін нысана болмауы
• біріншілік төмен өткізгіштiк нәтижесінде
нысананың жетіспеушілігі
•ферментативті инактивациясы
•Бактерияларда антибиотиктерге табиғи
тұрақтылық болса, ол клиникалық турғыда
нәтижесіз.
Жүре пайда болған тұрақтылық
жеке штаммдардың тұрақтылық
туғызатын қасиеттері
(яғни микроб популяциясының негiзгi
бөлiгiн басып, антибиотиктердің белгілі бір
концентрациясында өмір сүру қасиеті) .
Барлық жағдайларда тұрақтылықтың түзілуі
гендік деңгейде жүреді:
•жаңа генетикалық ақпаратқа ие болуымен
•өз гендерінің экспрессия деңгейінің өзгеруімен.
Генетикалық тұрақтылық дамуының
хромосомдық және плазмидтік
механизмдермен негізделген.
БАКТЕРИЯЛАРДЫҢ АНТИБИОТИКТЕРГЕ
ТҰРАҚТЫЛЫҒЫНЫҢ БИОХИМИЯЛЫҚ
МЕХАНИЗМДЕРІ:
•Антибиотик молекуласының бұзылуы.
•Антибиотик молекуласы құрылымының
модификациясы.
•Антибиотик әсеріне сезімтал нысана
құрылымының өзгеруі
•Метаболикалық "шунттың" түзілуі.
•Антибиотиктердің микроб жасушадан
белсенді шығарылуы (эффлюкс).
Тұрақтылық

Біріншілік Жүре пайда
болған

Нысына болмауы R- гендерді тасымалдауы
Мутациялар
Жасуша кабырғасы (транспозондар,плазмидалар)
өткізгіштігінің
бузылуы.

Хромосомалар, R- плазмидалар
плазмидалар хромосомалар

АБ
Нысана модификациясы
инактивациясы

Рибосома Тасымалдаушы
Жасуша қабырғасы ЦПМ белоктары белоктар
Антибактериальді емдеудің әсері
болмауының себептері :
I. Антибиотиктер ќоздырѓышќа єсер
етпейді.
II. Инфекция ошаѓында жєне
микроорганизмдердіњ
диссеминациясы жерлерінде
дәрі-дәрмектердің биологилық
мүмкінділігінің жетіспеушілігі
III. Антимикробты заттарды
ќолдануда дамитын жанама
єсерлері, токсикалыќ
эффектівтілігініњ дамуы.
БАКТЕРИЯЛАРДЫҢ АНТИБИОТИККЕ
СЕЗІМТАЛДЫҒЫН АНЫҚТАУ
ӘДІСТЕРІ in vitro

•Диффузионды әдістер (стандартты
дисктер әдісі, эпсилометрия немесе
Е-тест)
•Сериялық ерітіңділер әдісі
•Шекаралық көрсеткіштер әдісі
АНТИБИОТИКОГРАММА
НӘТИЖЕСІН БАҒАЛАУ

МИК (минимальді ингибирлеуші
концентрациясына) байланысты
микроорганизмдер 3 категорияға бөлінеді:

• Сезімтал
• Орташа тұрақты (аралас)
• Тұрақты

Ұқсас жұмыстар

Микробиологияның шығу тегі

Медицинаның дамуында микробиологиялық медицинаның ролі

Медициналық микробиологияның медицина прогресіне маңызы. Микробиология, вирусология, иммуноголияның мақсаттары мен міндеттері

Баяу дамитын вирустық инфекциялар және прионды аурулар

Листериялар. Морфологиясы, физиологиясы, антигендері Экологиясы. Балалар патологиясында алатын орны. Иммунитеті. Лабораторлық диагностикасы. Профилактикасы мен емі

Гуморальдық иммунитеттің жетіспеушілігі

Трансмиссивті инфекция қоздырғыштары

Прионды инфекция

Жасуша дақылдарында

Антигендік құрылымы

Пәндер