Ауыл шаруашылығындағы шарттық қатынастарды құқықтық реттеу

Презентация қосу

Ауыл шаруашылығындағы
шарттық қатынастарды
құқықтық реттеу
Ауыл шаруашылығындағы шарттық қатынастың
түсінігі, сипаттамасы, ерекшеліктері
Ауыл шаруашылығындағы шарттардың жекелеген
түрлері
Ауыл шаруашылығы өнімдерді сатып алу- сату
шарттары, мемлекеттік тапсырыс бойынша
ауылшаруашылық өнімдерін сатып алу- сату
шарты, контрактация шарты, ауыл шаруашылық
өнімдерін материалдық-техникалық жабдықтау
шарттары, лизинг шарты, ауыл шаруашылық
жерлермен мәміле жасау
Ауыл шаруашылығындағы шарттық
қатынастың түсінігі, сипаттамасы,
ерекшеліктері
ҚР АК 378-бап:
Екi немесе одан көп адамның азаматтық
құқықтар мен мiндеттердi белгiлеу, өзгерту
немесе тоқтату туралы келiсiмi шарт деп
танылады.
Екiден көп тараптармен жасалатын
шарттарға (көпжақты шарттар), егер бұл
осындай шарттардың көпжақтылық
сипатына қайшы келмесе, шарт туралы
жалпы ережелер қолданылады.
1. Тиiстi шарттың мазмұны, заңдармен жазылған
жағдайлардан басқасында, шарт ережелерi
тараптардың өз қалауы бойынша белгiленедi.
Шарттың ережесi заңдарға сәйкес қолданылатын
қалыппен көзделген реттерде, егер тараптардың
келiсiмiмен өзгеше (диспозитивтiк қалып)
белгiленбесе, тараптар өздерiнiң келiсiмдерiмен
қалыптың қолданылуын жоя алады немесе сол
қалыпта көзделгеннен өзгеше жағдайды белгiлей
алады.
2. Егер шарттың ережесiн тараптар немесе
диспозитивтiк қалып белгiлемеген болса, тиiстi
жағдайлар тараптардың қатынастарында
қолданылатын iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi
құқықтармен белгiленедi.
Шарттың елеулi ережелерi
1. Тараптар арасында шарттың барлық елеулi
ережелерi бойынша тиiстi жағдайларда талап
етiлетiн нысанда келiсiмге қол жеткен кезде шарт
жасалды деп есептеледi.
Шарттың мәнi туралы ережелер, заңдарда елеулi
деп танылған немесе шарттардың осы түрi үшiн
қажеттi ережелер, сондай-ақ бiр тараптың
мәлiмдеуi бойынша келiсiмге қол жеткiзуге тиiстi
барлық ережелер елеулi ережелер болып
табылады.
2. Егер шарт жасасу үшiн заң құжаттарына сәйкес
мүлiктi беру қажет болса, шарт тиiстi мүлiк
берiлген кезден бастап жасалды деп есептеледi.
Сонымен шарттар ауыл шаруашылық
өндірістің барлық сатысын қамтиды:

өнімдерді өндіру, ауыл шаруашылығы
қызметін көрсету, мүліктік, еңбек, жер және
ұйымдастырушылық-басқару қатынастарын
бекіту.
Шарттың қандай ауыл шаруашылық
экономикалық аяда қызмет етуіне байланысты
келесі функцияларды атқарады:
Серіктестер арасында қалыптасатын
экономикалық қатынастырады заңи бекітеді,
оларға заң күшімен қорғалатын орындауға
міндетті нысан береді.
Ауыл шаруашылық тауарларға нарықтағы нақты
қажеттелікті анықтау құралы ретінде.
Шарттық қатынас қатысушыларының мүдделерін
экономикалық қорғау тәсілі қарастырылады.
Агроөндірістік кешенде шарт байланысының жүйесі
3 топтан тұрады:
1. Жалпы азаматтық шарттар: сатып алу-сату,
тасымалдау, мердігер (құрылыс мердігері),
мүлікті жалға беру, банкілік несие т.б.
2. Экономиканың ауыл шаруашылық секторына
бейімделген арнайы шарттар:
ауыл шаруашылық өніміне контрактация шарты,
ауыл шаруашылық мақсатына арналған жерді
жалға беру, аграрлық өндіріс аясында
қолданылатын қызмет көрсету шарттары мен әр
түрлі мердігерлік шарттары.
3. Ауыл шаруашылық коммерциялық
ұйымдарда ішкі шаруашылық және еңбек
қатынастарын реттейтін шарттар
Егер тараптар белгiлi бiр нысанда шарт
жасасуға уағдаласса, заң бойынша
шарттардың осы түрi үшiн бұл нысан
талап етiлмесе де, шарт оған уағдаласқан
нысан берiлген кезден бастап жасалды
деп есептеледi.
ҚР АК 395-бап:
1. Шарт жасасу туралы бiр немесе бiрнеше нақты
жақтарға жасалған ұсыныс, егер ол жеткiлiктi
дәрежеде айқын болып, ұсыныс жасаған жақтың
ол қабылданған жағдайда (акцепт) өзiн сонымен
байланысты деп есептеу жөнiндегi ниетiн
көрсетсе, оферта деп танылады. Егер ұсыныста
шарттың елеулi ережелерi немесе оларды анықтау
тәртiбi көрсетiлсе, ол жеткiлiктi дәрежеде айқын
деп табылады.
2. Оферта оны жiберген жақ ол алушының қолына
тигеннен бастап байланысты етiп қояды.
Егер офертаны қайтарып алу туралы хабар
офертаның өзiнен бұрын немесе онымен қатар
келсе, оферта алынбаған болып есептеледi.
3. Егер офертаның өзiнде өзгеше айтылмаса не
ұсыныстың мәнiнен немесе ол жасалған
жағдайдан туындамаса, алушының қолына тиген
офертаны оның акцептi үшiн белгiленген мерзiм
iшiнде қайтарып алуға болмайды.
4. Жарнама және беймәлiм адамдар тобына
жiберiлген өзге де ұсыныстар, егер ұсыныста
тiкелей өзгеше көрсетiлмесе, оферта жасасуға
шақыру ретiнде қаралады.
5. Ұсыныс жасаушы жақтың кез келген
хабарлаушысымен ұсыныста көрсетiлген
жағдайларда шарт жасасу еркi көрiнетiн, шарттың
барлық елеулi ережелерi бар ұсыныс оферта
(жария оферта) деп танылады.
ҚР АК 396-бап:
1. Оферта жолданған жақтың оны қабылдағаны туралы
жауабы акцепт деп танылады.
Акцепт толық әрi бұлтарыссыз болуға тиiс.
2. Егер заң құжатынан, iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi
құқықтардан немесе тараптардың бұрынғы iскерлiк
қатынастарынан өзгеше туындамаса, жауап қайтармау
акцепт болып табылмайды.
3. Офертаны алған жақтың оның акцептi үшiн белгiленген
мерзiмде онда көрсетiлген шарт ережелерiн орындау
жөнiнде жасаған әрекеттерi (тауарлар тиеп жөнелту,
қызмет көрсету, жұмыс орындау, тиiстi соманы төлеу және
т.б.), егер заңдарда өзгеше көзделмесе немесе офертада
көрсетiлмесе, акцепт деп есептеледi.
4. Егер акцептi қайтарып алу туралы хабар оферта жiберген
жаққа акцептiң өзiнен бұрын немесе онымен қатар келсе,
акцепт алынбаған болып есептеледi.
Ауыл шаруашылығындағы шарттардың
жекелеген түрлері
Сатып алу-сату шарты
Контрактация шарты
Тауар жеткізілімі шарты
Айырбастау шарты
ҚР АК 406-бап:
1. Сатып алу-сату шарты бойынша бiр
тарап (сатушы) мүлiктi (тауарды) екiншi
тараптың (сатып алушының) меншiгiне,
шаруашылық жүргiзуiне немесе жедел
басқаруына беруге мiндеттенедi, ал сатып
алушы бұл мүлiктi (тауарды) қабылдауға
және ол үшiн белгiлi бiр ақша сомасын
(бағасын) төлеуге мiндеттенедi.
Сатушының тауар беру
мiндетiн орындау кезі
Егер сатып алу-сату шартында өзгеше
көзделмесе, сатушының сатып
алушыға тауар беру мiндетi:
1) егер шартта тауарды жеткiзiп беру
бойынша сатушының мiндетi көзделсе,
сатып алушыға немесе ол атаған
адамға тауарды берген;
2) егер тауар сол тауар орналасқан
жерде сатып алушыға немесе ол
атаған адамға берiлуге тиiс болса,
сатып алушының билiгiне тауар берген
кезiнде орындалған болып есептеледi
Контрактация шарты бойынша ауыл
шаруашылық өнімін өндіруші өзімен
өндірілген өнімді қайта өңдеу немесе
сату үшін сатып алуды жүзеге асыратын
тұлғаға – өндірушіге беруге міндеттенеді.
ҚР АК бойынша 478-бап келiсiм-шарт
жасасу шарты деп көрсетілген.
1. Келiсiм-шарт жасасу шарты бойынша
ауыл шаруашылық өнiмiн өндiрушi өзi
өсiрген (өндiрген) ауыл шаруашылық
өнiмiн - ұқсату немесе сату үшiн осындай
өнiмдi сатып алуды жүзеге асыратын
дайындаушы-тұлғаға беруге
мiндеттенедi.
479-бап. Дайындаушының мiндеттерi
1. Егер келiсiм-шарт жасасу шартында өзгеше
көзделмесе, дайындаушы өндiрушiден ауыл
шаруашылық өнiмiн оның тұрған жерiнде
қабылдауға және тасып әкетудi қамтамасыз етуге
мiндеттi.
2. Ауыл шаруашылық өнiмiн қабылдау
дайындаушы орналасқан жерде немесе ол
көрсеткен өзге орында жүзеге асырылатын
жағдайда дайындаушының келiсiм-шарт жасасу
шартының талаптарына сәйкес келетiн және
дайындаушыға шартта келiсiлген мерзiмде
берiлген ауыл шаруашылық өнiмiн қабылдаудан
бас тартуға құқығы жоқ.
Дайындаушы өнiм сапасын стандарттарға сәйкес
дәл анықтауды қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Келiсiм-шарт жасасу шартында ауыл
шаруашылық өнiмiн ұқсатуды жүзеге
асыратын дайындаушының өндiрушiге
оның талап етуi бойынша ауыл
шаруашылық өнiмiн ұқсатудан қалған
қалдықтарды шартта белгiленген баға
бойынша ақы төлете отырып қайтару
мiндетi көзделуi мүмкiн.
480-бап.
Ауыл шаруашылық өнiмiн өндiрушi
дайындаушыға өсiрген (өндiрген) ауыл
шаруашылық өнiмiн мөлшерi, сапасы
мен түр-түрi келiсiм-шарт жасасу
шартында көзделгендей етiп беруге
мiндеттi.
481-бап. Ауыл шаруашылық
өнiмiн өндiрушiнiң жауапкершiлiгi
Мiндеттеменi орындамаған немесе
мiндеттеменi тиiстi түрде
орындамаған ауыл шаруашылық
өнiмiн өндiрушi өзiнiң кiнәсi
болған жағдайда жауапты болады.
Тауар жеткiзiлiмiнiң
шарты
ҚР АК 458-бабына сәйкес:
Кәсiпкер болып табылатын сатушы (тауар
берушi) сатып алушыға өзі өндіретін
немесе сатып алатын тауарларды
кәсіпкерлік қызметке немесе жеке
өзіне, отбасына, үй ішіне және сол
сияқты өзге де пайдалануға байланысты
емес өзге мақсаттарға пайдалану үшін
келісілген мерзімде немесе мерзімдерде
беруге міндеттенеді.
Тауар жеткiзілiмi шартын жасасу
кезiнде тараптар арасында шарттың
жекелеген талаптары бойынша
келіспеушіліктер пайда болған
жағдайда шарт жасасуды ұсынған және
басқа тараптан осы талаптарды келісу
туралы ұсыныс алған тарап осы
ұсынысты алған күннен бастап отыз күн
iшiнде, егер өзге мерзiм тараптармен
келiсiлмеген болса, шарттың тиiстi
талаптарын келiсу жөнiнде шаралар
қолдануға не басқа тарапты оны
жасасудан бас тарту туралы жазбаша
түрде хабарландыруға тиiс.
Тауар жеткiзiлiмi шарты бiр жылға,
бiр жылдан астам мерзiмге (ұзақ
мерзiмдi шарт) немесе тараптардың
келiсiмiнде көзделген өзге де
мерзiмге жасалуы мүмкiн.
Егер шартта оның қолданылу мерзiмi
белгiленбесе және ол мiндеттеменiң
мәнiнен туындамаса, шарт бiр жылға
жасалған деп танылады.
Тауар берушi тауарларды жеткiзiп
берудi оларды шартта көзделген көлiкке
тиеп және шартта белгiленген
жағдайларда жөнелту жолымен жүзеге
асырады.
Егер шартта тауарды жеткiзiп берудiң
қандай көлiк түрiмен немесе қандай
жағдайларда жүзеге асырылатындығы
белгiленбесе, көлiк түрiн таңдау немесе
тауарды жеткiзiп беру жағдайларын
белгiлеу құқығын заң актiлерiнен,
iскерлiк айналым дағдыларынан немесе
міндеттеменің мәнінен өзгеше
туындамайтындықтан тауар беруші
иеленеді.
Айырбас шарты
ҚР АК 501-бабына сәйкес:
1. Айырбас шарты бойынша тараптардың
әрқайсысы шаруашылық жүргiзудi, оралымды
басқаруды басқа тараптың меншiгiне бiр тауарды
екiншiсiне айырбасқа беруге мiндеттенедi.
2. Айырбас шартына тиiсiнше сатып алу-сату
шартының ережелерi қолданылады, өйткенi бұл
осы тараудың ережелерiне және айырбас мәнiне
қайшы келмейдi. Бұл орайда тараптардың
әрқайсысы тауарды беруге мiндеттенетiн сатушы
деп және айырбастап алуға мiндеттенетiн сатып
алушы деп танылады.
Ауыл шаруашылық өнімдерін
материалдық-техникалық жабдықтау
шарттары
Ауыл шаруашылығында
мердігерлік шарты;
Құрылыс мердігерлігі шарты;
Өтелмелі қызмет көрсету шарты;
Тасымалдау және көлік
экспедициясы шарты.
Ауыл шаруашылығында
мердігерлік шарты
ҚР АК 616-бапқа байланысты:
1. Мердiгерлiк шарты бойынша бiр тарап
(мердiгер) екiншi тараптың (тапсырысшының)
тапсырмасы бойынша белгiлi бiр жұмысты
атқаруға және белгiленген мерзiмде оның
нәтижесiн тапсырысшыға өткiзуге
мiндеттенедi, ал тапсырысшы жұмыс
нәтижесiн қабылдап алуға және оған ақы
төлеуге (жұмыстың бағасын төлеуге)
мiндеттенедi. Егер заң актiлерiнде немесе
шартта өзгеше көзделмесе, жұмыс
мердiгердiң тәуекелiмен орындалады .
Егер шартта өзгеше көзделмесе,
жұмыс мердiгердiң қарамағында:
соның материалдарымен,
күштерiмен және қаражатымен
орындалады.
Мердiгер өзi берген материалдар
мен жабдықтардың сапасы лайықсыз
болғаны үшiн, сондай-ақ үшiншi
тұлғалардың құқықтары қосылған
материалдар мен құралдарды
бергенi үшiн жауапты болады.
Мердiгердiң жұмыс сапасының
тиiстi дәрежеде болмауы үшiн
жауапкершiлiгi
Егер жұмысты мердiгер шарттан
жұмысты нашарлататын
ауытқулармен немесе оны шартта
көзделген не шартта тиiстi ережелер
болмаған кезде - әдеттегi пайдалану
үшiн оларды жарамсыз ететiн өзге
де кемшiлiктермен орындаса, заң
актiлерiнде немесе шартта өзгеше
белгiленбегендiктен, тапсырысшы өз
таңдауы бойынша мердiгерден:
1) қисынды мерзiмде жұмыстың
кемшiлiктерiн өтемсiз жоюды;
2) жұмыс үшiн белгiленген бағаны
мөлшерлес азайтуды;
3) тапсырысшының кемшiлiктердi
жою құқығы шартта көзделсе,
өзiнiң оларды жоюға шыққан
шығыстарын өтеудi талап етуге
құқылы.
Құрылыс мердігерлігі
шарты
Құрылыс мердiгерлiгiнiң шарты бойынша
мердiгер тапсырысшының тапсырмасы
бойынша шартта белгiленген мерзiмде
белгiлi бiр объектiнi салуға не өзге де
құрылыс жұмысын орындауға
мiндеттенедi, ал тапсырысшы мердiгерге
жұмысты орындауы үшiн қажеттi
жағдайлар жасауға, оның нәтижесiн
қабылдап алуға және ол үшiн келiсiлген
бағаны төлеуге мiндеттенедi.
2. Құрылыс мердiгерлiгiнiң шарты
кәсiпорынды, үйдi (оның iшiнде
тұрғын үйдi), ғимаратты немесе өзге
де объектiнi салуға немесе қайта
жаңартуға, сондай-ақ монтаждау,
iске қосу-жөнге келтiру және
салынып жатқан объектiмен тығыз
байланысты өзге де жұмыстарды
орындауға жасалады. Егер шартта
өзгеше көзделмесе, осы параграфтың
ережелерi үйлер мен ғимараттарды
күрделi жөндеу кезiнде де
қолданылады.
Құрылысты толық аяқтау туралы
шарт жасасу кезiнде мердiгер өзiне
құрылыс және оны қамтамасыз ету
жөнiндегi барлық мiндеттеменi
алады және шарт ережелерiне
сәйкес тапсырысшыға пайдалануға
дайын объектiнi тапсыруға тиiс.
Аяқталмаған құрылыстың иесi оны
тапсырысшыға тапсырғанға дейiн
және оған төлем жасалғанға дейiн
мердігер болып табылады.
Жұмыс нәтижелерін
тапсыру және қабылдау
Құрылыс мердігерлігі шарты бойынша
орындалған жұмысты не, егер бұл шартта
көзделсе, жұмыстың бір кезеңін тапсыруға
дайын екендігі туралы мердігердің хабарын
алған тапсырысшы дереу оның нәтижелерін
қабылдауға кірісуге міндетті.
Егер шартта өзгеше көзделмесе, тапсырысшы
жұмыс нәтижелерін қабылдауды өз есебінен
ұйымдастырады және жүзеге асырады. Заң
актілерінде көзделген жағдайларда жұмыс
нәтижесін қабылдауға мемлекеттік органдардың
және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының
өкілдері қатысуға тиіс.
Жұмыстың жекелеген кезеңдерін алдын-ала
қабылдаған тапсырысшы оның мердігердің
кінәсінсіз жойылу немесе бүліну қаупін мойнына
алады, бұған оның ішінде шартта жұмысты
мердігердің тәуекелімен орындау көзделген
жағдайлар да кіреді.
Мердігердің жұмыс нәтижелерін тапсыруы және
тапсырысшының оны қабылдауы екі тарап, ал заң
актілерінде көзделген жағдайларда мемлекеттік
органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару
органдарының өкілдері де қол қойған актімен
ресімделеді. Тараптардың бірі актіге қол қоюдан бас
тартқан жағдайда бұл туралы белгі қойылып, актіге
екінші тарап қол қояды. Жұмыс нәтижелерін бір
жақты тапсыру немесе қабылдау актісін актіге қол
қоюдан бас тарту себептерін сот негізсіз деп
таныған жағдайда ғана сот жарамды деп тануы
мүмкін.
Бұл заң актілерінде немесе шартта
көзделген не құрылыс мердігерлігі
шарты бойынша орындалатын
жұмыстың сипатынан туындаған
жағдайда, оның нәтижелерін
қабылдауға алдын ала сынақ
жұмыстары жүргізілуге тиіс. Мұндай
жағдайларда жұмыс нәтижелерін
қабылдау алдын ала жасалған
сынақтың нәтижелері оң болған
кезде ғана жүзеге асырылуы мүмкін.
Тапсырысшы шартта көрсетілген
мақсат үшін жұмыс нәтижелерін
пайдалану мүмкін болмайтын
кемшіліктер анықталған жағдайда
және оларды мердігер,
тапсырысшы немесе үшінші тұлға
жоя алмайтын болса, жұмыс
нәтижелерін қабылдаудан бас
тартуға құқылы.
Өтелмелі қызмет көрсету
шарты
Өтелмелi қызмет көрсету шарты
бойынша орындаушы
тапсырысшының тапсырмасы
бойынша қызмет көрсетуге
(белгiлi бiр iс-әрекет жасауға
немесе белгiлi бiр қызметтi жүзеге
асыруға) мiндеттенедi, ал
тапсырысшы бұл қызмет көрсетуге
ақы төлеуге мiндеттенедi.
Тасымалдау шарты
Жүктердi, жолаушыларды және
теңдеме жүктi тасу тасымалдау
шартының негiзiнде жүргiзiледi.
Тасымалдаудың жалпы талаптары
көлiк туралы заң актiлерiмен, өзге
де заң актiлерiмен және оларға
сәйкес шығарылған ережелермен
белгiленедi
Көлiк экспедициясы
шарты
Көлiк экспедициясы шарты бойынша бiр
тарап (экспедитор) сыйақы үшiн және
басқа тараптың (клиенттiң - жүк
жөнелтушiнiң немесе алушының)
есебiнен жүктi тасымалдауға
байланысты экспедиция шартында
белгiленген қызмет көрсетулердi
орындауға немесе орындауды
ұйымдастыруға, оның iшiнде клиенттiң
атынан немесе өз атынан жүктi
тасымалдау шартын (шарттарын)
жасасуға мiндеттенедi.
Көлік экспедициясы шарты
жазбаша түрде жасалады.
Жүк жөнелтушi (алушы)
экспедиторға, егер ол оның
мiндеттерiн атқаруға қажет болса,
сенiмхат беруге тиіс.
Лизинг шарты

Лизинг шарты бойынша лизинг берушi
лизинг алушы көрсеткен мүлiктi
сатушыдан меншiгiне сатып алуға және
лизинг алушыға осы мүлiктi ақы төлеп
уақытша иеленуге және кәсiпкерлiк
мақсатта пайдалануға беруге мiндеттенедi.
Лизинг шартында сатушыны және сатып
алынатын мүлiктi таңдап алуды лизинг
берушi жүзеге асырады деп көзделуi
мүмкiн.
Ауыл шаруашылық жерлермен мәміле
жасау
Жер пайдалану құқығын беру азаматтық-құқықтық
мәмiлелер негiзiнде, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының заңдарында көзделген өзге де
негiздер бойынша жүргiзiледi.
Жер пайдалану құқығын иелiктен шығару
азаматтық-құқықтық мәмiлелер (сатып алу-сату,
сыйға тарту, айырбастау және басқалар) негiзiнде
жүргiзiледi.
Жер пайдалану құқығын белгiлi бiр мерзiмге басқа
тұлғаға беру жалдау немесе жер учаскесiн уақытша
өтеусiз пайдалану шартының негiзiнде жүргізіледі.
Мемлекеттік сатып алу туралы
шартты жасасу
Тапсырыс беруші мемлекеттік сатып алу
қорытындылары туралы хаттамаға қол қойылған
күннен бастап бес жұмыс күні ішінде мемлекеттік
сатып алуды жүзеге асыру ережелерінде
айқындалған үлгілік шарттарға сәйкес жасалған
мемлекеттік сатып алу туралы шарттың жобасына
қол қояды және оны әлеуетті өнім берушіге
жібереді.
Конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алу
қорытындылары шығарылған жағдайда, тапсырыс
беруші конкурс жеңімпазына қорытындылар
туралы хаттаманың бір данасын және конкурстық
құжаттамаға сәйкес жасалған мемлекеттік сатып
алу туралы шарттың жобасын жібереді.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстанда аграрлық заңнамалардың даму тарихы

Аграрлық қатынастарды реттеуде экономиканың тетігін құқықтық қамтамасыз ету

ҚҰҚЫҚТЫҢ МАЗМҰНЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ

Шарт жасасу және оның түрлері туралы

Шарт жасасу және оның түрлері

Еңбек құқығының функциясы

Жерге меншік құқығы

Жер құқығының әдістері

Ауыл шаруашылық кәсіпкерлік қызметінің жекелеген түрлерін құқықтық реттеу

Еңбектік қатынастар

Пәндер