Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар. Тұрғындарды қорғау

Презентация қосу

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар.
Тұрғындарды қорғау
Төтенше жағдай дегеніміз - табиғат немесе өндіріс апаттарының зардаптарын
күнделікті қызметпен, қаражатпен жоюға мүмкіндік бермейтін, ол үшін әдейі
материалдық, техникалық, ақша қаражатын және адам күшін талап ететін жағдай.
Қазақстан мемлекетінің орналасқан жері – орасан зор, кең байтақ. Ол жерлерде
табиғат апатының неше түрі: жер сілкіну, қар тасқыны, қатты жел, су тасқыны
сияқты құбылыстар жиі болып жатады.
Зілзала - бұл кенеттен пайда болатын, халықтың қалыпты тірлігін күрт бұзатын,
материалдық құндылықтарды үлкен шығынға ұшырататын, сондай-ақ адамдар мен
хайуанаттардың өлім-жітімі болатын табиғат құбылысы.
Әрбір зілзаланың өзіне тән физикалық қасиеті, пайда болу себебі, қозғаушы күші,
сипаты мен даму сатысы, қоршаған ортаға өзіндік ықпал ету ерекшелігі бар.
Зілзала кез келген мемлекет үшін үлкен ауыртпашылық, келтірер залалы мол
төтенше оқиға.
Қазақстан Республикасы аумағында мынадай зілзалалар болуы мүмкін: жер
сілкінісі, сел, қар көшкіні, сырғыма, дауыл, су тасқыны, буырқасын, өрт.
Дүние жүзінде су тасқынына бүкіл зілзаланың 40 пайызы келеді екен, 20% -
тропикалық циклондары, 15% - жер сілкінісінің, ал қалған 25% - зілзаланың басқа
түрлері.
Каспий теңізі деңгейінің өзгеруіне, Арал теңізінің құруына, Балқаш көлінің
таяздауына байланысты құбылыстар табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар
арасында ерекше орын алады.
Жер сілкінісі
Жер сілкінісінің кенеттен пайда болатын және қас қағымда өтеді. Жер
сілкінісі - бұл жер қыртысында немесе мантияның үстіңгі бөлігінде кенеттен
болған қозғалыс пен жаратылыс нәтижесінде пайда болған, елеулі ауытқу
түрінде, үлкен қашықтыққа таралатын жер асты дүмпуі мен жер астының
қозғалысы. Бұл құбылыс жер асты дүмпулерінен, тербелістен болады. Әзірге
ғалымдар жер сілкінісі қашан, қайда, қанша уақыт болатынын және қандай
зардап әкелетінін тура басып айта алмай отыр. Сейсмикалық станциялардың
көрсетулері – дәл емес. Жыл сайын жер бетінде 100-ден аса жер сілкіністері
болып тұрады.
Жер қыртысының тектоникалық қозғалысын тудыратын жер сілкінісі өте жойқын
болып келеді.
Жер сілкінісінің барысында адамдар қаза болады, үйлер, жолдар, көпірлер,
каналдар, тоғандар мен басқа да инженерлік ғимараттар, су құбырлары,
канализация, электр беру жүйесі қирайды, байланыс желісі бұзылады, қар
көшкіні, сел, сырғыма мен қопарылыс пайда болады. Тау жыныстарынан
тастар құлайды, адамдарға үрей болады. Су асты және су жағалауындағы
жер сілкінісі кезінде, теңіз түбінің қозғалыс нәтижесінде теңіздің
гравитациялық толқындарынан цунами пайда болып, құрылыста үлкен
бүлінушілік жасайды.
Жер сілкінісінің жойқын күші оның әсерінен болатын апаттары
көпшілікке мәлім. Өйткені Қазақстанның 450 мың шаршы километр
аумағында жер сілкіну қауіпі бар. Бұл аймақта 6 миллионнан
астам халық тұрады, 27 қала, 400-ден астам елді мекендер бар.
Еліміздің 40 пайызға жуық өндірістік әлеуеті осы аймақта
шоғырланған.
Шығыс Қазақстан, Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан,
Қызылорда, Маңғыстау облыстары мен Алматы қаласы сейсмикалық
қауіпті аймақты орналасқан. Онда өнеркәсіптің негізгі қорының
30% -ы шоғырланып, тұрғын үй қорының 35%-на жуығы
орналасқан, Республика халқының 40%-ы тұрады.
Жер сілкінісінің қауіпті бар аймақтарда ірі қалалар мен елді
мекендер, гидротехникалық ғимараттар мен зиянды өнеркәсіп
орындары, жасанды
1-сурет
Жер сілкінісінің ошағының схемасы
және су қоймалары, жарылғаш және улы материалдар қоймалары
орналасқан. Тұрғын үй алқабының бұзылуымен қатар тізбеленген
объектілерді кейбіреулерінің бұзылуы, оңалмайтын экологиялық
өзгеріске алып келуі мүмкін. Инженерлік желілер мен
коммуникациялардың жер сілкінудің салдарынан бұзылуы аса қауіпті.
Жер сілкінісі кезіндегі қондырғы мен ғимаратты зақымдалуынан
шегілген залал ғимараттың өзінің зақымдалуынан шеккен шығыннан
біршама есе асып түседі.
Жер сілкінісінің бірге өрт пайда болып, геологиялық ортаның
экологиясы бұзылады, қопарылма, сырғыма, сел тасқыны және т.б.
шаруашылыққа қосымша залал әкеледі.
Жер сілкінісінің жанама шығыны да орасан зор: өндірістік циклдің
уақытша тоқтауы, еңбек ресурстарының зардапты жоюға тартылуы
және тағы басқалар. Сонымен қатар көлік жолдарының
зақымдануына, тұрғын үй тұрмыстық жағдайдың нашарлануына,
халықтың апат аймағынан кетуіне, жерасты дүмпуінің қайталануын
күтуінің нәтижесінде адамдардың ұнжырғысының түсуіне әкеліп
соғады.
Жер сілкінісі салдарының аса ауыр түрлері ғимараттар мен үйлерді
сейсмикалық күшейту бойынша жұмыстар жер сілкінісі қауіпті
ескерусіз жүргізілетін құрылыс пен ғимараттарда пайда болады.
Бұған мысал ретінде соңғы жылдары Қазақстанда болған жер
сілкіністері салдарын келтіруге болады.
Халықты, аумақты және шаруашылық объектілерінің ықтимал жер
сілкінісінен қорғау мақсатындағы шаралар мыналарды қамтиды:
сейсмалогиялық бақылау мен жер сілкінісінің болжамының
республикалық жүйесін дамыту; сейсмикалық аудандастыру
сапасын жақсарту; сейсмикалық төзімді ғимараттарды жобалау және
салу; халықтың сейсмикалық білімін жақсарту; басқару; хабарлау
мен байланыс жүйелерін тұрақты дайындықта болуын ұйымдастыру;
дамыту және қолдау; жер сілкінісі кезінде Азаматтық қорғаныс
күштерін тарту және тұрақты дайындықта ұстау.
Азаматтық қорғаныс күштері мен құралдарының және өзге де
шараларға жер сілкінісі салдарын жою жоспарына сәйкес өзге де
шараларға басшылық жасау.

Ұқсас жұмыстар

Бейбіт және соғыс уақыттағы төтенше жағдайлар. Техногенді сипатты төтенше жағдайлар, олардың түрлері. Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың классификациясы

ЯДРОЛЫҚ ЗАҚЫМДАНУ ОШАҒЫ

Қорғаныс ғимар мен Мақсаттары Қорытынды аттар түсінігі құрылымдары

Қарапайым қарулар

Таратып орналастыру

Көшіру жұмыстары

ТЕХНОГЕНДІК СИПАТТАҒЫ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ

Техногенді сипатты төтенше жағдайлар, олардың түрлері

Апаттар медицинасының ұйымдастыру принциптері

Азаматтық қорғаудың басқару органдары

Пәндер