Шағын және орта кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау

Презентация қосу

«Кәсіпкерлік» және «бизнес» түсініктері
экономикалық тұрғыдан қарастырғанда синонимдер
болып табылады. « Бизнес » түсінігі экономикалық
тұрғыдан қарағанда кеңірек. Шетелдік әдебиеттерде
нарықтық экономика бойынша бизнес қағамның
қажеттілігін қамтамасыз ететуге қажетті өндіріс
жүйесі ретінде анықталады.Бизнес нарықтық
экономиканы барлық қатысушыларының арасындағы
қатынастарды қамтиды және тек қана жалдамалы
жұмысшылардың да, мемлекеттік құрылым
қызметкерлерінің де қызметтерін қамтиды. Жалпы
түрде бизнес – бұл нарықтық қатыныстар
жүйесіндегі адамдардың іскерлік белсенділіктері. Ал,
кәсіпкерлік қызмет бизнестің бір формасы ретінде
қарастырылады және оның әр түрлі сфераларында
жүзеге асырылады.
Шағын және орта кәсіпорындар, үнемі жаңарып
тұратын номенклатурасымен және ассартиментімен, аз
ғана партияда өнім дайындау, шектеулі тұтынушылар
жағдайында елеусіз материалдар мен шикі затты қолдану
қажет болған жағдайда пайда болады. Сонымен, шағын
кәсіпорындар нарықтың салыстырмалы толған кезінде
жекелеген тапсырыстарды есепке алып өнімді аяқтайды,
яғни ұсақ – түйек өнімдер өндіріледі. Сонымен қатар,
шағын кәсіпорындар қызметтің барлық саласында нолдік
нәтиже алумен байланысты жоғары тәуекелге ие болып
табылады. Бұл әрі инновациялық қызмет, әрі жаңа
технологияны игеру. Өнімнің жаңа түрін игеру. Шағын
кәсіпорындардың капиталымен тәуекел, іріге қарағанда
қоғамға аз шығындар алып келеді, сондықтан мемлекет
шағын кәсіпорындарды құру және дамыту үшін арнайы
жеңілдіктер тәртібін тағайындау керек.
Елбасы Н.Назарбаевтың 1997 жылы 6-наурызда
қабылдаған «Шағын және орта кәсіпкерлікке
мемлекет тарапынан қолдау көрсетуді жеделдету
шаралары» деген қаулысынан басталды. Одан кейін
«Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы»,
«Жеке кәіпкерлік туралы» Заңдар қабылданды.
Шағын және орта кәсіпкерлікке қолайлы жағдайлар
жасау үшін, қаржылай және ақпараттық
қамтамасыз етуді жетілдіру мақсатында Елбасы
«Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлікті
қолдау мен дамытудың басымдықтары мен
аймақтық бағдарламалары туралы» жарлық
шығарды. 1997 жылы 14-қыркүйекте Алматы қаласы
әкімінің шешімімен шағын және орта бизнесті
қолдау департаменті құрылды. Оның мақсаты -
кәсіпкерлікпен айналысушыларға, жеке субъектілерге
қолдау көрсету, жаңа кәсіпорындар ашу.
Көптеген адамдардың ойы бойынша, нарыққа тек ірі капиталы
бар кәсіпорындар ғана қол жеткізулері мүмкін, ал шағын және
орта кәсіпорындар үшін орын жоқ. Басты аргумент ретінде
шағын бизнестің қуатты ірі компаниялармен бәсекелестікке
түсе алмаитындығы. Ал, егер дұрыс тұрғыдан қарастырсақ,
шағын бизнестің тиімді бәсекелес болуының бірнеше себебін
көрсетуге болады. Біріншіден, шағын кәсіпорындыр үшін 0,5 – 1
жыл ішінде өздерінің стратегияларын өзгерту қиындық
тудырмаиды, ал ірі кәсіпорындар үшін 5 – 6 жыл қажет.
Екіншіден көпшілігі қателесіп инновация ірі кәсіпорындардан
жүреді деп ойлайды, ал статистика болса, Екінші Дүние Жүзілік
соғыстан кейін 95 % инновациялық технология шағын және орта
бизнес сфераларынан шыққанын көрсетіп отыр. Шағын
кәсіпорындардың ірі кәсіпорындарға қарағанда капиталының
күйіп кету тәуекелі төменірек, жәнеде әртүрлі инновациялық
технологияларды енгізуден қорықпайды.
2010 ж. 1 қаңтарындағы мәліметтер бойынша тіркелген
шағын бизнес субъектілерінің саны бойынша 1-ші орынға
Алматы қаласы алады. Осы кезде Алматы қаласында
45512 кіші кәсіпорындар тіркелген. Алматы қаласы
бойынша шағын бизнесте жұмысбастылардың саны
174435 адам болды. Бұл өткен жылмен салыстырғанда
13%-ға көп. Егер2007 ж. Алматы қаласы бойынша шағын
бизнесте 80 мың адам жұмыс басты болса, 2009ж. осы
сектордағы жұмыс бастылар саны 175 мыңға жетті. Ал
жаңа жұмыс орындарының саны 95 мыңды құрады.
Оңтүстік Астанада баршыға 42 мың кәсіпорындар
тіркелген. Олардың 27677 нақты әрекет етеді. 20602 жеке
кәсіпкер тіркелді. Бұл 2008 жылдың ұқсас периодымен
салыстырғанда 48 %-ғы көп. Жалпы Алматы қаласы
бойынша кіші бизнес қазынаға 30 млрд теңге түсім
түсірген. Бұл қашанда бюджет бойынша шығындарын
жабады.
2010 жылғы қаңтар-тамызда ШОК субъектілері қызметінің
негізгі көрсеткіштері

ШОК
Жұмыспен Өнім (тауарлар,
белсенді
қамтылған қызмет көрсетулер)
субъектілері
дар саны шығарылымы
нің саны
Қазақстан Республикасы 101,0 102,5 106,0
Ақмола 100,4 102,6 101,8
Ақтөбе 100,5 102,7 111,0
Алматы 100,7 101,3 103,4
Атырау 101,5 102,2 105,6
Батыс Қазақстан 100,1 101,6 106,8
Жамбыл 100,2 101,1 100,2
Қарағанды 101,1 102,9 104,7
Қостанай 100,8 101,6 100,2
Қызылорда 100,9 100,8 105,4
Маңғыстау 101,4 102,7 104,9
Оңтүстік Қазақстан 101,2 102,0 101,8
Павлодар 100,4 101,3 106,3
Солтүстік Қазақстан 100,7 100,5 103,3
Шығыс Қазақстан 100,4 102,0 103,5
Астана қ. 100,4 105,3 107,1
Алматы қ. 103,5 106,0 108,1
2010 жылғы қаңтар-қыркүйектегі ШОК субъектілері
қызметінің
негізгі көрсеткіштері
Өнім (тауарлар,
ШОК белсенді Жұмыспен
қызмет
субъектілерінің қамтылғандар
көрсетулер)
саны саны
шығарылымы
Қазақстан Республикасы 101,1 102,5 105,3
Ақмола 100,3 101,3 102,5
Ақтөбе 100,7 102,5 113,8
Алматы 101,7 102,3 101,9
Атырау 102,5 104,9 103,1
Батыс Қазақстан 100,3 102,2 106,6
Жамбыл 100,3 102,3 102,3
Қарағанды 100,5 102,6 106,8
Қостанай 101,0 103,1 104,4
Қызылорда 100,9 102,1 102,1
Маңғыстау 101,0 103,0 103,3
Оңтүстік Қазақстан 101,2 103,1 105,5
Павлодар 100,6 100,2 106,9
Солтүстік Қазақстан 100,5 101,9 102,1
Шығыс Қазақстан 101,4 101,0 103,8
Астана қ. 101,3 102,7 104,8
Алматы қ. 101,8 104,1 106,5
2010 жылғы 1 қаңтарға шағын кәсіпкерліктегі тіркелген субъектілер саны
соның ішінде

Барлығы заңды жеке
шаруа (фермерлік) қожалықтар
тұлғалар кәсіпкерлер

Қазақстан Республикасы
1 084 170 213 454 676 736 193 980
Ақмола 47 097 6 314 35 997 4 786
Ақтөбе 41 534 8 494 28 343 4 697
Алматы 113 389 9 418 51 778 52 193
Атырау 38 886 6 012 30 815 2 059
Батыс Қазақстан 35 104 4 238 26 386 4 480
Жамбыл 49 965 5 533 28 173 16 259
Қарағанды 69 764 13 401 49 588 6 775
Қостанай 56 260 7 395 42 778 6 087
Қызылорда 28 508 3 867 21 952 2 689
Маңғыстау 44 620 6 533 36 892 1 195
Оңтүстік Қазақстан 164 068 18 383 76 664 69 021
Павлодар 37 486 9 073 24 756 3 657
Солтүстік Қазақстан 30 455 4 578 22 264 3 613
Шығыс Қазақстан 94 990 12 006 66 597 16 387
Астана қ. 73 299 24 335 48 948 16
Алматы қ. 158 745 73 874 84 805 66
Статистикалық агенттіктің
мәліметі бойынша, бүгінде
Қазақстанда 290 мың шағын және
орта кәсіпорын, 700 мыңға жуық
кішігірім бизнесі бар жеке кәсіпкер
тіркелген. Ал шағын несие беру
ұйымдарының саны 1661
Үкімет шағын және орта бизнестің дамуына
айрықша қолдау көрсетуде. Осы мақсатта
Ұлттық қордан 120 млрд. теңге бөлінсе,
банктер өз қоржынындағы ақшасының 14
млрд-ын кәсіпкерлерді қаржыландыруға
жұмсады. Жыл басынан бері игерілген 134
млрд. теңгенің 51 пайызы кәсіпорынды қайта
қаржыландыруға, 49 пайызы жаңа нысандар
ашуға бағытталды. Нәтижесінде 5 мыңға
жуық жұмыс орны ашылды. Ал екі жылда
250 млрд теңге игерілді.
Ең үлкен сома шағын және орта бизнесті қолдауға
бағытталған. Бұл бағытта мемлекеттің көрсетіп
отырған қолдауы орасан деп айтсақ болады. Тек
биылғы жылдың 5 айының өзінде 133 млрд. теңге
шағын және орта бизнеске жеңілдетілген несие
түрінде берілді.
Шағын және орта бизнес ел экономикасының өзегіне
айналды. 2001 жылмен салыстырғанда
Қазақстандағы шағын несие ұйымдарының саны екі
есеге, жеке кәсіпорындар 5 есе артқан. Алайда, бұл
көрсеткішпен шектелуге болмайды. Үкімет «Даму»
кәсіпкерлікті дамыту қоры арқылы шағын несие беру
ұйымдарына 35 млрд. теңге бөлді. Бұл қаржы 2008-
2012 жылдарға арналған. Оның 6 млрд-ы өткен
жылы игерілсе, 10 млрд-ды биыл, қалғаны 2012
жылға дейін беріледі деп жоспарланған.
2009 жылдың қыркүйек-желтоқсан айларында
«Даму» кәсіпкерлікті дамыту Қоры жүзеге асырған
«Бизнес-Кеңесші» бағдарламасы аясында “BISAM
Central Asia” Бизнес-ақпарат, әлеуметтік және
маркетингтік зерттеулер орталығы Қазақстандағы
шағын және орта бизнес ахуалы мен проблемаларын
бағалау мақсатымен кешенді зерттеу жүргізді.
Қазақстанның барлық әкімшілік аудандарын
қамтыған зерттеуге «Кәсіпкерліктің жедел-курсы»
атты оқыту тренингтерінің 10 мыңнан астам
тыңдаушысы қатыстырылды және шағын бизнестің
әртүрлі деңгейдегі өкілдерімен жүргізілген фокус-
топтар мен терең сұхбаттар кірді. Респонденттер
ретінде жұмыс істеп жүрген кәсіпкерлер мен кәсіп
ашуға ынталы тұрғындар және түрлі себептермен
жеке кәсіппен айналысуды доғарған жандар да
тартылды.
Біріншіден, Қазақстан Республикасындағы күрделі экономикалық
жағдай (инфляция, өндірістің құлдырауы, шаруашылық
байланыстардың үзілуі, төлемеушілік, несиені пайдаланудағы
жоғары пайыз, кәсіпкерлердің құқықтық қорғалуы).
Екіншіден, кәсіптіліктің төменгі деңгейі, кәсіпкерлердің өз өздерін
теңгеруі.
Үшіншіден, халықтың кәсіпкерлерге толық сенімнің болмауы.
Төртіншіден, шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдаудың
әлсіздігі, тіпті, керісінше мемлекеттік органдардың жиі араласуы.
Бесіншіден, қазіргі заманға сай ақпаратардың жеткізілуі, құрал –
жабдық, технологияның болмауы, күрделі есеп беру жүйесінің және
арендалық төлем құнының жоғары болуы.
Сонымен кәсіпкерліктің одан ары кеңеюі мемлекеттік маңызды
мәселелерінің бірі болып табылады, кәсіпкерлер мәселелерінің шешу
үшін әкімшілік – ұйымдық, технологиялық, техникалық ресурстар
қолданылуы қажет.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Республикасы кәсіпкерлігін мемлекеттік қолдау. Кәсіпкерлікті қолдаудың нормативті- құқықтық базалары

Шағын кәсіпкерлік

Кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеу және қолдау

Жеке кәсіпкерлік бастамаларды көтеу саласында мемлекеттік саясат саласының негізгі бағыттарын анықтайтын

Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікті қолдау

Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен дамыту, жеке кәсіпкерлік туралы заң

Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың мәні және қажеттілігі

Кіші және Орта бизнесті қолдау бағдарламасы

Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры

Шағын және орта бизнес

Пәндер