Абай - өмірі мен шығармалары

Ашық сабақ

Өлсе өлер табиғат, адам өлмес.

Ол бірақ қайтіп келіп ойнап - күлмес.

Мені мен, менікінің айырылғанын,

“Өлді” деп ат қойыпты өңкей білмес.

Көп адам дүниеге бой алдырған,

Бой алдырып, аяғын көп шалдырған.

Өлді деуге сыя ма, айтыңдаршы.

Өлмейтұғын артына сөз қалдырған.

Сабақтың тақырыбы:

Абай өмірі мен шығармалары

Білімділік: оқушыларды ақын - А. Құнанбайұлының өмірімен таныстырып, білім мен ғылымға баулып, жақсы мен жаманның не екенін түсіндіру. Жас ұрпақты Абай шығармашылығын танып, өсуге тәрбиелеу.

Тәрбиелік: Отансүйгіштікке, имандылыққа, білімді, өнерлі болуға, тіліміз бен дінімізді қасиеттеуге шақыру.

Шығармашылық: Абай шығармашылығын сүйіп оқуға, қадірлеуге, асыл мұрасындай есте сақтауға баулу.

Мақсаты:

Абайдың шын аты Ибраһим болған. Абай деп әжесі Зере еркелетіп қойған. Бала кезінде екі ананың арасында тел өскен Абайды жеңгелері Телғара деп еркелетіпті. Тіпті М. Әуезовтың өзі Абай туралы жазбақ болған романын ең алғаш “Телғара” деп атаған екен. Сол телғараның дана Абайға айналып, ұлы ақын болу жолына көз салып көрелік.

Ой бөлісу

Шығу тегі

Олжайбатыр

Айдос:

Айпарадан

Ырғызбай

Көтібақ

Топай

Торғай

Үркер

Мырзатай

Жортар

Өсенбай

Құнанбай

Күңкеден:

Құдайберді

Ұлжаннан:

Тәңірберді

Ысқақ

Ибраһим

Оспан

Айғыздан:

Халиулла

Ысмағұл

Нұрғаным

Абай

Ділдадан:

Ақылбай

Әбдірахман

Күлбадан

Әкімбай

Мағауия

Райхан

Айгерімнен:

Тұрағұл

Мекайыл

Ізкайыл

Кенже

Еркежан

Абай ауылда ескіше сауат ашып, Семейдегі Ахмет Ризаның медресесіне оқуға түседі. Алайда, әкесі Абайды билік ісіне араластырып, баулу үшін оқуын аяқтатпай, 14 жасында қайтарып алады. Абайдың медереседегі оқуы осымен аяқталадады.

Абай Шығыстың классик ақындары Фирдоуси, Низами, Науаи, Әл-Фараби және т. б. шығармаларын қызыға оқыды. Оның шығыс классиктеріне деген ынтасының зор болғаны сонша, өлең жазуға деген алғашқы талпынысы соларға сиынудан басталды.

Туған елінің, Шығыс пен Батыстың рухани ой қазыналарынан нәр алып, өз халқын ғылым мен өнерге жетелеуді армандаған Абай Құнанбаев: “Жасымда ғылым бар деп ескермедім” деген өлең жазған.

Ақынның айтпақ өсиеті

Ғылым-білімге неғұрлым ертерек, бала кезден ден қойсаңдар - кейін өкінбейсіңдер

Балғын шақтарыңда оқыған кітап, алған білім тасқа басылғандай мәңгі-бақи естеріңде қалмақ дегенді меңзейді.

Қара сөздері

Иман

Ақыл-ой

Мораль

Еңбек

Адамгершілік

Қара сөз

Абайдың әр өлеңі бізді

жақсы болуға, жаман әдеттерден

жиренуге тәрбиелейді.

Өлең-сөздің патшасы, сөз сарасы

Өлең-сөздің патшасы, сөз сарасы,

Қиыннан қиыстырар ер данасы.

Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,

Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы.

Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы,

Ол-ақынның білімсіз бейшарасы.

Айтушы мен тыңдаушы көбі -надан,

Бұл жұрттың сөз танымас бір парасы.

Өлеңге әркімнің-ақ бар таласы,

Сонда да солардың бар таңдамасы.

Іші алтын, сырты күміс сөз жақсысын

Қазақтың келістірер қай баласы?

Бұрынғы ескі биді тұрсам барлап,

Мақалдап айтады екен сөз қосарлап.

Ақындары ақылсыз, надан келіп,

Көр-жерді өлең қыпты, жоқтан қармап.

Қобыз бен домбыра алып топта сарнап,

Мақтау өлең айтыпты әркімге арнап.

Әр елден өлеңменен қайыр тілеп,

Кетірген сөз қадірін жұртты шарлап.

Мал үшін тілін безеп, жанын жалдап,

Мал сұрап біреуді алдап, біреуді арбап.

Жат елде қайыршылық қылып жүріп,

Өз елін бай деп мақтап, Құдай қарғап.

1. Авторы -

2. Тақырыбы -

3. Жанр түрі -

4. Идеясы -

5. Шумағы -

6. Тармағы -

7. Бунағы -

8. Буын саны -

9. Ұйқас түрі -

Кім білімді?

1. Құнанбайдың Абайға еркелетіп қойған аты кім?

2. Абайдың үлкен әкесі, атақты би

3. Абай қай айда туды ?

4. Абайдың әйелі .

Абай ақындық өнерге 40 жасынан асқанда құлай беріліп, өмірінің соңына дейін созылған 20 жылдық әдеби қызметінде 8000 өлең жолы мен 46 нақыл сөзін жазып қалдырды. Ол нақыл сөздер “Абайдың қара сөздері” деп аталады.