Екіншілік ресурстарды және шикізатты кешенді қолдану

Презентация қосу

Екіншілік ресурстарды
және шикізатты
кешенді қолдану
Орындаған: Хе-41 тобының
студенті Кенжехан.М
Тексерген: х.ғ.к., доцент
Каримова.А.Б
Жоспар
1. Табиғат байлығын тиімді
пайдаланудың негізгі бағыты
кешенділік
2. Қалдықсыз және аз қалдықты
өндірісті ұйымдастыру
3. Қалдықсыз өндірістерді құрудағы
негізгі қағидалар
1. Табиғат байлығын тиімді пайдаланудың
негізгі бағыты кешенділік.
Табиғат қорғау шаралары да кешенділікті талап
етеді.
Кешенді пайдалану деп – табиғат байлығының
барлық тиімді қасиеттерін табиғи ортаға зиян
келтірмей пайдалануды айтамыз. Кешенді
пайдалану ұғымына өндіріс және тұтыным
қалдықтарын пайдалану да кіреді. Белгілі бір
жағдайда минералдық шикізат қорын кешенді
пайдалану деп аймақтағы барлық ресурстарды
пайдалануды айтады. Бүл ұғымға минералдық
шикізат кешенді барлау, мейілінше толық өндіру,
өндірілген қорды кешенді пайдалану, шикізаттың
жеке түрлерін кешенді ұқсату ұғымдары кіреді.
Минералдық шикізатты кешенді пайдалану -
өндірілген кешендегі пайдалы негізгі және
қосымша элементтерді және өндіріс қалдықтарын
Аймақтағы кен көздерін кешенді пайдалану
деп жақын орналасқан кендерді бір-бірімен
байланысты ортақ игеруді айтады. Жеке-
дара игеруге тиімсіз ұсақ кеніштерді бірге
пайдаланғанда тиімді болуы мүмкін. Өйткені
ортақ байыту фабрикалары, ортақ өндірістік
және әлеуметтік инфрақұрылымдар
салынады. Соның нәтижесінде шығындарды
үнемдеуге мүмкіндік туады.
Минералдық шикізатты кешенді
пайдалануды бірнеше натуралдық және
құндық көрсеткіштермен сипаттауға
болады. Кешенді пайдалану дәрежесі:
тауарға алынған элементтер саны, шамасы;
кеннің құрамындағы пайдалы элементтерді
кешенді пайдалану дәрежесі-
тауарға алынған элементтер
саны;

минералдық шикізат қорын
Минералды пайдалану- кеннің құрамындағы
қ шикізатты элементтерді айырып алу:
кешенді
пайдалану жалпы көрсеткіш – тауарға
көрсеткішт алынған элементтер құнының
ері: кеннің құрамындағы элементтер
құнына қатынасы,

кешенді пайдалану тиімділігі-
экономикалық тиімдер
соммасының шығынға қатынасы.
Шикізат қорын толық пайдалану дәрежесі
жіберілген қөлдықтың шамасын өлшеу арқылы
анықталуы мүмкін немесе алынған өнім мен
есептелген өнім шамасын салыстырады.
Қазіргі ғылыми техникалық жетістіктер кендегі
барлық элементтерді алуға мүмкінік береді, бірақ
соның ішінде тиімдісі алынады.Осы тиімді
кешенділікті анықтау ерекше экономикалық
мәселе болып табылады.
Кешенді пайдалану варианттарын экономикалық
тиімділігін анықтаудың түпкі мақсаты- халық
шаруашылық қажетін шикізаттан алынатын
өнімдермен неғұрлым аз шығын жұмсап
қанағаттандыру. Бұл тұрғыдан шикізатты
кешенді пайдалану вариантын анықтау өндірістің,
қолданылатын технологияның тиімдісін таңдау
болып табылады. Осыған сәйкес шикізатты
Тиімді өндірістің ең басты белгісі-нақты
және өткен еңбектің, табиғат
ресурстарының үнеделуі, табиғи ортаға
нұқсан келтірмеу. Осы белгіні табиғат
ресурстарын кешенді пайдалануды
бағалауға қолдануға болады. Варианттарды
салыстыру үшін баланстық есептеулер
жүргізу қажет болады бірақ бұлай істеу
қиындықтармен байланысты. Мысалы,
минералды шикізатты пайдаланудың тиімді
вариантын таңдау үшін әр кезде
кәсіпорындарда, аймақ бойынша немесе
республика көлемінде шикізаттан алынатын
барлық өнімдердің баланстық есептеулерін
жүргізіп жағдайларды басқа варианттармен
Минералдық шикізат қалдық шығарылмай кешенді
пайдаланылатын болса табиғи ортаны ластамайды,
сауықтыруға әсерін тигізеді. Соның салдарынан
өсімдіктердің, жануарлардың өсіміне, адамдардың
денсаулығына зиян келмейді, судың, ауаның,
топырақтың тазалығы сақталады, негізгі қордың,
басқа да мүліктердің тозуы тездетілмейді,
пайдаланылатын табиғат ресурстары артады, т.б.
Кешенді пайдаланудың мұндай нәтижелерінің
біршамасын экономикалық көрсеткіштермен
айқындауға болады: нақты шығындар, болдырмаған
шығындар немесе орын толтыру шығындары
бойынша. Әйткенмен табиғат ресурстарын кешенді
пайдаланудың толық нәтижелері нақты
көрсеткіштермен есептеуге келмеиді. Сондықтан
кейбір нәтижелерді арнаулы әдістер қолданып
есептеуге тура келеді. Табиғат ресурстарының
2. Қалдықсыз және аз қалдықты өндірісті
ұйымдастыру. «Қалдықсыз
технология» дегеніміз адам қажеттілігіне
қажетті табиғи ресурстарды және энергияны
ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету мен
қоршаған ортаны қорғауда ғылыми әдістерді
және құралдарды тәжірибелік тұрғыда қолдану
болып табылады.Қалдықсыз технологиялық
жүйе дегеніміз бұл шаруашылық іс-әрекеттер
нәтижесінде қоршаған ортаға зиянды әсерін
тигізбейтін бөлек өндіріс немесе өндірістер
жиынтығы. Мысалы,
бұйымның көп уақыт қызмет ету
көп рет қолданылу мүмкіншілігі
жөндеу қарапайымдылығы
өндірістік циклға қайтып оралу жеңілдігі
немесе қатардан шыққанан кейінгі экологиялық
Қалдықсыз технологиялық үрдістер
теориясы табиғатты пайдаланудың негізгі
заңдарына сай екі алғы шартқа сүйенеді:

2. өндірілетін
1. бастапқы өнімдер
табиғат қолданыстан кейін
ресурстарынан тіке бағыттар
барлық мүмкін бойынша жеңіл
болатын өнімдер түрде жаңа
бір рет толық өндірістің бастапқы
өндірілуі тиіс. элементтеріне
айналуы мүмкін.
өндірістің қалдықсыз деңгейін бағалау өте
күрделі мәселе болып табылады және
өндірістің барлық салаларына бірдей
жүргізіле бермейді.
Жалпы
өндірісті тек қалдықсыз деңгейін ғана
ң емес, сонымен қатар табиғи
қалдықс ресурстарды пайдалану
ыз деңгейін есептеу
жұмыс
істеу қарапайым материалдық балансқа
негізделіп өндірісті бағалау, яғни
деңгейін соңғы өнімінің шикізаттар және
кешенді жартылай фабрикаттарға
түрде қатынасын анықтау
бағалау
мынала қалдықсыз деңгейін әр өнім
рға бірлігіне шаққандағы қалдық
негіздел саны арқылы.
уі
қажет:
Энергетикалық шығындарды есептеу үшін
қалдықсыздық коэффициентін ескере
отырып өнімнің энергосыйымдылығын
қарастыру қажет, тек осы жағдайда ғана
қарастырылып отырған өндірістің қалдықсыз
жұмыс істеуінің обьективті көрсеткіштерін
алуымыз мүмкін. Электроэнергия
өндірісіндегі жылу энергия станцияларының
қоршаған ортаны ластау ауқымы,өндірісті
жаңарту арқылы қол жеткізген экологиялық
басымдықтарды минимумға әкелуі
мүмкін.Мысалы түсті металлургияда
қалдықсыздық деңгейін шикізатты кешенді
қолдану коэффициенті арқылы білеміз (көп
жағдайда 80% асады). Көмір өндіретін
өндірісте осы коэффициент 75% - дан аспаса
ол қалдықсыз болып саналады.
3. Қалдықсыз өндірістерді құрудағы
негізгі қағидалар.
Қалдықсыз өндірістерді құрудағы негзгі
қағидаларға шикізатты кешенді пайдалану,
түбегейлі жаңа және жұмыс жасап тұрған
технологияларды жаңарту, тұйықталған су
және ғаз айналым циклондарын құру,
кәсіпорындарды кооперациялау және
аумақтық-өндірістік кешендер құру жатады.
Қалдықтардың негізгі көздеріне
жататындар:
шикізат қоспалары, яғни дайын өнім
алу үшін өсы өндірісте қолданылмайтын
компоненттері
үрдістің толық жүрмеуі
қолданбайтын заттарды
қалыптастыратын химиялық
Шикізатты ұтымды және кешенді
пайдалану оның қолданылмаған
санын азайтуға, дайын
өнімдердің ассортиментін
көбейтуге, бұрын қалдықта
кеткен шикізат бөлігінен жаңа
өнім шығаруға ықпал етеді.
Мысалы, түсті металлургияда
әрқашанда минералды
шикізаттан алынатын
элементтер саны өсіп отырады.
1. Ақбасова А.Ж. «Экология», Алматы, Бастау
Қолданылған
баспасы, 2003, әдебиеттер тізімі
2. Бакенов М. «Қазақстанның минералды
ресурстары», Алматы, Қазақстан, 1967
3. Әзиев Ә. «Қазыналы Сарыарқа», Алматы,
Қазақстан, 1978
4. Нұралин Н. «Қазыналы қойнаулар», Алматы,
Қазақстан, 1983
5. Райхан Н. «Жыл қорытындысы»,Ақиқат, 2000,
№4
6. Құлманова Н.К. «Материалтану», Алматы, 2005
7. Жұмабеков Қ. «Бақытты аймақ», Алматы,
Қазақстан, 1988
8. Нұрахметов.Н, Сарманова.К, Жексембина.К
«Қазақстанның минералды ресурстары»,
Алматы 2009
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

ШИКІЗАТ, МАТЕРИАЛДЫҚ ЖӘНЕ ОТЫН-ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ РЕСУРСТАР

Пайдалы қазбалар туралы түсінік

Химиялық өнеркәсіп шикізаты

Табиғи - техногендік жүйелер қызметінің геоэкологиялық аспектілері

Шикізат және материалдық ресурстар

Шаңды қалдықтармен ауаның ластануы

Құрылыс материалдарының қазіргі технологиялары

Қалдықсыз экологиялық өнім

Қалдықсыз өндіріс

Табиғи ресурстар және табиғатты ұтымды пайдалану

Пәндер