Абай-дара, Абай-дана

Презентация қосу

«Абай-дара, Абай-дана»
Қазағымның данышпаны,
данасы
Ұлы тұлға Құнанбайдың
баласы.
«Абай» атты бір періште
келгенде
Тербеліпті ұлы қазақ
даласы.
• Абай- қазақ халқының маңдайына біткен
дара тұлға. Ол туралы Елбасы
Н.Ә.Назарбаев «Абай- қазақ халқының
рухани қазынасына өлшеусіз үлес
қосқан ғұлама ғана емес, сонымен
қатар ол қазақ халқының ел болуына
ұлан-ғайыр еңбек еткен данагер. Абай-
әлемдік деңгейдегі ойшылдардың
қатарындағы ғажайып тұлға» -деді.
• Абай-лирик ақын. Олай дейтініміз, Абай
өз шығармасына табиғат лирикасын
қосқан. Жалпы табиғат, оның адам
өміріндегі алатын орны ерекше. Табиғат
қылқалам шеберлері мен ақын
жазушылар және өнер иелерінің сүйікті
тақырыбы екендігі. Бұл тақырып та
Абай қаламына ілінді. Абай табиғаттағы
тіршілік иелерінің өмірін, іс-әрекетімен
байланысын сөзбен суреттейді.
• Табиғат лирикаларына арналған
өлеңдеріне құлақ түрейік.
“...Жалпы алғанда, Абайдың осы барлық
қарасөз дейтін мұралары көркем прозаның өзіне
бөлек, бір алуаны боп қалыптанады. Бұлар сюжетті
шығармалар емес. Стиль, мазмұн жағынан алғанда,
осы шығармалар Абайдың өзі тапқан бір алуан көркем
сөздің түрі. Кейде адамгершілік, мораль мәселелеріне
арналған өсиет, толғау тәрізді.”
““......Абай
Абайсөздері
сөздеріжалпы
жалпыадамның
адамныңтүсінуіне
түсінуінеауыр
ауырекені
екенірас.
рас.
Бірақ
Бірақололауырлық
ауырлықАбайдың
Абайдыңайта
айтаалмағанынан
алмағанынанболған
болған
кемшілік
кемшілікемес,емес,оқушылардың
оқушылардыңтүсінерлік
түсінерлікдәрежеге
дәрежегежете
жете
алмағанынан
алмағанынанболатын
болатынкемшілік.
кемшілік.НеНенәрсе
нәрсежайынан
жайынан
жазса
жазсада, да,Абай
Абайтүбірін,
түбірін,тамырын,
тамырын,ішкіішкісырын,
сырын,қасиетін
қасиетін
қармай
қармайжазады.
жазады.Сондықтан
Сондықтансөзінің
сөзініңбәрі
бәріде
дехалыққа
халыққа
тіреліп,
тіреліп,оқушылардың
оқушылардыңбіліміне
білімінесын
сынболып
болыптабылады.”
табылады.”
Екінші сөз
Өзге халықтардың өмір тәжірибесіндегі тағылымды
жағынан үлгі алу керектігін айтады.

Ноғай (татар) Сарт (өзбек) Орыс

Еңбек қылып, мал Сарттың екпеген егіні Орысқа айтар
Абай пікірі: табудың жолын жоқ, саудагерінің сөз жоқ, біз
біледі. Салтанат, жүрмеген жері жоқ, құлы, күңі
әсемдік те соларда. қылмаған шеберлігі жоқ. қадарлы да
жоқпыз.

Абайды Көрші халықтардың өмір тәжірибесіндегі тағылымды жағына
қынжылтқан үңіліп, содан үлгі алудың орнына сыртына қарап үркіп,
ойлар: жаңсақтық жасаппыз. Неге өзбек сияқты егін салмасқа, ноғай
сияқты сауда жасамасқа, орыс сияқты білімге құштар болып,
олармен терезе теңестірмеске?!
Алтыншы сөз
Ақын қазақтың “Өнер алды-бірлік, ырыс алды-тірлік”
деген мақалы төңірегінде философиялық мәнде ой өрбітеді.

Өнер алды - бірлік

Қазақ ойлайды: Абай: замана Мен: қазіргі заман
көзқарасымен көзқарасымен

Ас ортақ, ат ортақ, Бірлік – ақылға бірлік, малға Бірлік болмай, тірлік
дәулет ортақ болса, бірлік емес. Бірлік малға сатылса, болмайды. Бірлік бар
бірлік - осы. антұрғандықтың басы - осы. жерде береке бар.

Ырыс алды - тірлік

Қазақ ойлайды: Абай: замана Мен: қазіргі заман
көзқарасымен көзқарасымен

Адам деген атқа лайық
Көкірегің мен көңілің болып, салауатты өмір
Кеудеден жан тірі болып, адал сүру, адал еңбек етіп,
шықпағандық еңбекпен мақсатты өмір өмірдің мәнін ұғыну.
сүру. Жақсы тірлік қылсаң,
ырысқа кенелесің.
Он бесінші сөз
Ұлы ойшыл адам өміріне ой жүгіртіп, терең топшылау жасап,
адамның өзін-өзі тәрбиелеу мәселесін сөз етеді. Ол адамның
қызыққан нәрсені өмірден өзі іздеп, үйрену кезіндегі есті кісі мен
есер кісінің парқын саралайды.
«Әуелі пенде адам болып жаратылған соң, дүниеде ешбір нәрсені қызық
көрмей тұра алмайды».

1.Қызықты нәрсені қызықтау

Есті адам Есер адам

2.Құмарлық

Орынды іске қызығып, шын Баянсыз, бағасыз нәрсеге қызығып,
құмарланады, келешек өміріне өмірінің қымбат шағын өткізіп
ғибрат алады. алады. Келешекке талап қылмайды,
өкінеді.

Абайша «әрбір құмарлықтың өзі дерт». Құмарлыққа
қолы жете бере адам елтіп, мастыққа бой ұрады.
Ал мастық ақылдың көзін байлайды.
Есті адам Есер адам

Не нәрсені ақылға салады, бойын Есі кете далақтап, еш нәрсенің
алдырмай, өзіне-өзі ие болады. парқын айырмай, ессіз құмарлыққа
Құмарлықты ақылға, ұстамдылыққа салынады.
жеңгізеді.

Абайдың қорытынды пікірі:

«Егер есті кісілердің қатарында болғың келсе, күнінде бір мәртебе,
болмаса жұмасында бір, ең болмаса айында бір өзіңнен өзің есеп ал.
Сол алдыңғы есеп алғаннан бергі өміріңді қалай өткіздің екен, не
білімге, не ахиретке, не дүниеге жарамды күніңде өзің өкінбестей
қылықпен өткізіппісің? Жоқ, болмаса, не қылып өткізгеніңді өзің де
білмей қалыппысың?»
Жиырмасыншы сөз
Адамдарға тән “Жалығу” сияқты мінездің пайда
болуы жайлы сөз қозғайды.

Жалығу

Дүниенің өткіншілігіне өкіну, өмір қызығынан бой
тасалау, безіну. Жалқаулыққа, қанағатсыздыққа,
еріншектікке бой алдыру.

Абай пікірі

Адам баласының айналысып жүрген ісінен, кәсібінен,
қызық думаннан жалығып жиренуі мүмкін. Егер адам
жалығуға бой алдырса, арты жақсы болмайды.
Жиырма тоғызыншы сөз

Мақал-мәтелдер Абайдың сыны Менің пікірім
“Жарлы болсаң, Ардан кеткесін тірі болып Жетпесімді толтырамын деп,
арсыздыққа баруға болмайды.
арлы болма” жүргені құрысын Жоғын адал еңбекпен табу –
арлы адамның ісі.

“Қалауын тапса, қар Сұрауын табамын, қалауын Адам әр нәрсеге талап
жанады”, “Сұрауын табамын деп қорлықпен өмір қылып, өз еңбегімен күн
тапса, адам баласының өткізгенше, малды не жерден көруі керек.
сұрау керек, не аққан терден
бермесі жоқ” сұрау керек.

Атыңды шығару мұрат емес.
“Атың шықпаса, жер Жер өртеп шығарған аттың Жеке бастың қамы үшін жөнсіз
өрте” несі мұрат? іске баруға болмайды. Өзің
жақсы болсаң, атыңды ел
қадірлейді.

“Алтын көрсе періште Періште алтынды не Адал өмір сүретін адам
жолдан таяды” қылсын, өзінің көрсеқызар арам жолмен келетін
сұмдығын қоштағалы олжаға мойын бұрмайды.
айтқаны.
“Ата-анадан мал тәтті, Ата-анасын малға сатпақ ең Ата-ана бала үшін өмір
алтынды үйден жан арсыздың қылығы емес пе? сүреді. Ата-анадан малды
тәтті” артық көру – арсыздық.
Отыз үшінші сөз
Қазақтың өнерлі адамын Абай әулие санайды.
Бірақ сол өнерлі қазақтың бойында болатын кеселдерін атап береді.

Кесел түрлері: Өнерлі қазақтың кеселдері:
Талапсыздық Қолынан келгенге мәз, өнерін ұштауға, жетілдіруге
қыры жоқ.
Өнерімен күнкөрістік аз ғана мал тапса, соған
Еріншектік тоқмейілсіп, салғырттыққа салынып, еріншектікке
бой алдырады.

Бұл кесел өзге жұрттың кінәсінен болады. Маңайдағы
Алдауға салыну көрші-көлем, ағайын-туған ондай жігіттің өнерін
қасиетті деп қадірлемей, арзанға бағалап, тегін істетуге
әуес келеді.

Біреулер оны алдап-сулап, соның өнерін өзіне бедел
Тамыршылдық қылып, соның билігін өз қолына алып, ақыры оны
кіріптар етіп қояды.

Ұқсас жұмыстар

“Абай – дана, Абай – дара қазақта”. Ақпараттық жоба

Абай ҚұнанбайұлыЕтіс.Етіс түрлері

Қазаққа Абай – дана, Абай – дара

Абай және мектеп

Абай мен Ахмет шығармаларының идеялық үндестігі

Абай тарихқа енді

Қоян түлкі

Абайдың он жетінші қарасөзі

Етістік. 3 сынып

Абай Құнанбаев (1845-1904) жайлы

Пәндер