Батырлар елге оралады

Презентация қосу

“Батырлар
елге
оралады”
Райымбек батыр
Райымбек батыр

Дүниеге келгені: 1705 ж.
Алматы облысы

Қайтыс болғаны: 1785 ж.

Мансабы: Қазақ батыры
Райымбек Түкеұлы (1705, қазіргі
Алматы облысы — 1785, Алматы) — батыр,
қолбасшы. Ұлы жүз албан ішіндегі алжан
руының сырымбет тармағынан. Атасы
Хангелді батыр 18 ғ-дың 1-жартысында
жоңғарларға қарсы күресте аты шығып, 1733
ж. Төле, Іодар билер, Сатай, Бөлек
батырлармен бірге Ұлы жүз қазақтары
атынан орыс патшайымы Анна Иоановнаға
елші жіберген.
Райымбек 17 жасында жоңғар
басқыншыларына қарсы күресте ерлік
көрсетіп, батыр атанды. Қалмақтың
Бадам, Іорын, Ағанас, Секер, т.б. хан,
ноян, батырларын жекпе-жекте жеңіп,
Қаратау өңірі мен Жетісуды жаудан азат
етуге басшылық жасағандардың бірі
болған. Торайғыр және Сөгеті таулары
аралығындағы “Ойрантөбе” деген
жерде өткен шайқаста ерекше көзге
түсті.
1733 ж. Бөлек батырмен бірге жоңғарға елші
болып барған. Райымбектің ерекше еңбегін
оның есімі албан тайпасының ұранына
айналғанынан да білуге болады. Көзі
тірісінде “көріпкел”, “әулие” атанған. Ол
Алматы алқабында Шілік, Жалаңаш өңірінде
тоған қаздырып, су шығартып, егін ектірген.
Жазушы Ж.Тұрлыбайұлы роман, ақын
М.Мақатаев “Райымбек, Райымбек” атты
поэма жазған. Алматы обл-нда Райымбек
есімімен аталатын жер-су аттары көп
кездеседі. Торайғыр тауындағы Айырлы
асуының маңында “Райымбек бастауы” бар.
15 жастан асқанша, садақ тарту, қылыш шабу, күресу
секілді сарбазға лайық даярлықтан өтіп біткен
Райымбек жоңғарларға қарсы жорықтарға қатыса
бастайды. Жолбарыс жүректі жас жігіттің
тапқырлығын қаруластары бірден байқаған. Оның
негізгі ұстанымы: аз шығынмен жеңіске жету екен.
Бұл мақсаты алғаш Іле бойындағы шайқаста жүзеге
асады. Содан соң жас батыр жаудан Түргенді азат
етеді. Қалмақ қолындағы тұтқындар босатылады.
Керісінше, жаудың көп сарбазы тұтқынға түседі.
Осыдан соң Райымбек жоңғардан Сөгеті мен
Ойрантөбені және Жалағашты босатады. Алды-
артына қарамай қашқан қалмақтардың: Ойрантөбе
ойылды, Секер, Барақ жойылды. Райымбек келді де,
Алмадай үзді мойынды, – деп зарлайтыны, міне, осы
тұс еді. Батырдың бұдан кейінгі жорығы Жіңішкені,
Таушілікті, Қарабұлақты, үш Меркіні, Кеңсуді,
Қарқараны азат етуге арналды.
НАРЫНҚОЛ,КӨСЕНСАЙ
Орта жүзге көмегі

Райымбек батырдың тағы бір үлкен жорығы
ретінде Орта жүз еліне көмекке баруын
атаймыз. Қабанбай батырдан оралған
шапқыншы Тарбағатай мен Шәуешек
арасын жауып, жауды өзара қатынасуға
мүмкіндік бермеу туралы ұсынысын
әкелгеннен кейін Райымбек батыр бірден
атқа мінеді. Сарытау, Үйгентасты азат етуге
атсалысып, Ілені бойлаған күйі Қорғаспен
бері қайтады. Дәл осы дерек Шыңжаңдағы
Зейнолла Сәнік зерттеуінде де бар" дейді
тарихшы Мәмбет Қойгелдиев.
Райымбек ауданы
Албанның Алжан руынан шыққан көкжал
Хангелді батырдай атасынан тәлім алған
Райымбектің жаужүректігі жастайынан
байқалған. Жиендерінің жанарынан от байқаған
Жалайыр Орақ батыр ұрпақтарынан бәсіреге
жүйріктің тұқымын, қолға ұстарға шымболаттан
құйылған қылыш сыйлауы содан болса керек.
Әке, баба, нағашы жұрт ортасында бұлаң
салған баланың бәйгіде өз атын өзі ұрандағаны
жұртқа аян. Осы өр рух кейіннен жоңғарға
қарсы алдаспан боп сермелді. 17 –інен
Көкойнағын ойнатып, қалмаққа қырғын салған
Райымбек Түкеұлы ерліктерінің арасында
ерекше аталатыны қазірде Алматы-Нарынқол
тасжолының 167 шақырымында тұрған
Ойрантөбеде қалың қалмақты кезек жекпе-
жекке шақырып, бөрі тиген қойдай дүрліктіруі.
Екі жарым мың жылдық тарихы бар ежелгі
Алматының қақ ортасында кіндік қаны тамған,
“Райымбек батыр” атанып тер төккен, сексен
жыл өмір сүріп, әулиелікпен алдын болжап,
келешегін бағамдап, дүние салар алдында:
“Елім Албан,
Жерім Жетісу.
Жайлауым Асы,
Қыстауым Алматының басы”, – деп сүйегін сол
тұстағы Алматы қыстағының аумағына
қойыңдар деп өзі өсиет еткен орынға жерленіп,
бұл күнгі тәуелсіз елдің ұрпағы батыр, әулие
баба өсиетін қалтқысыз орындап, сол сүйегі
жатқан орынға зәулім күмбез тұрғызып, ақ
атанның ақ мәрмәрдан алып мүсінін орнатқаны
аса бір сауапты іс болды.
“Елім Албан,
Жерім Жетісу.
Жайлауым Асы,
Қыстауым Алматының басы”,
– деп сүйегін сол тұстағы
Алматы қыстағының
аумағына қойыңдар деп өзі
өсиет еткен орынға жерле
ніп, бұл күнгі тәуелсіз елдің
ұрпағы батыр, әулие баба
өсиетін қалтқысыз орындап,
сол сүйегі жатқан орынға
зәулім күмбез тұрғызып, ақ
атанның ақ мәрмәрдан алып
мүсінін орнатқаны аса бір
сауапты іс болды.
Қытай Халық Республи
касы
Іле Қазақ облысының
орталығы – Құлжа
қаласының көрнекті бір
ғимаратының алдына
қызыл гранит тастан
қаланған биік тұғырға
Райымбектің ат
үстіндегі мүсіні ор
натылыпты. Оны
орнатуға мұрындық
болған сол Қазақ
автономиялы
облысының әкімі
Қызайжан есімді
азамат екен.
Райымбек батырдың аты қойылған жерлер
Райымбек батыр жайлы ел ішінде аңыз-әңгіме,
жырлар өте көп. Торайғыр және Сөгеті
жоталары аралығында Ойрантөбе жазығы бар.
Мұнда қазақтар мен жөңғарлардың сұрапыл
шайқасы болып өткен. Айырлы асуына таяу
Торайғыр тауында Райымбек бастауы бар.
Райымбекпен бірге жоңғарларға қарсы
күрестің бел ортасында Сатай, Бөлек, Қойкелді,
Қонақкелді, Қыстық, Малай, Байсейіт сынды
батырлар жүрді. Райымбек батырдың мазары
Алматы қаласында орналасқан және батыр
атында көше бар. Алматы облысының бір
ауданы Райымбек есімінде және ауылға аты
берілген.
Райымбек даңғылы
Даңғылға қазақ батыры ірі қолбасшы Райымбек
Қангелдіұлының есімі (Алматы қаласы әкімінің 17.07.1990
№17/442Б шешімі) берілген. Райымбек Қангелдіұлының
(1705-1780) Алматы облысы Нарынқол аймағында
дүниеге келген. Ұлы жүздің Албан руынан шыққан. Отыз
жыл аттан түспестен қас батыр халық арасында әулие
аталды. Жауға шапқан ерлер «Райымбек» деп ұрандаған.
Даңғылдың Медеу, Алмалы, Әуезов, Жетісу аудандарын
қиып өтеді. Даңғыл Алматы қаласындағы ең ірі
магистраль болып саналады. Ол қаланың шығысынан
батысына қарай кіші Алматы өзені маңынан басталып,
қалааралық күре жолға барып жалғасады. Бұрынғы
атаулары: Ташкентская; Октябрдің 50 жылдығы.
Даңғылдың ұзындығы - 13000 метр. Даңғыл бойында
Алматы-2 темір жол вокзалы, Жамбыл технология
университетінің Алматы филиалы, т.б. мекемелер
орналасқан.
Алматы қаласының метро
бағыттары
айымбек батыр-Сүйінбай-Пушкин
Р
Р ай
оз ы
ы м
ба б
е
ки к-
ев

Ұқсас жұмыстар

Батырлар жыры

Білімді ұлт қалыптастыру

Садақ - жебемен ататын қару

Шәкәрім Құдайбердіұлы 1858 - 1930

Күлтегін ескерткіші

Мағжан Жұмабаев. Түркістан

Қазақтың қасқа жолды

Жеңіс тойы, жаса мәңгі

Қазақ солдаты романынан үзінді

Ендігі ұрпақ - мәңгілік қазақтың перзенті

Пәндер