БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС ЖАЙЛЫ

Презентация қосу

БУХГАЛТЕРЛІК
БАЛАНС
Орындаған:
АЖ 105 топ студенті
Базарбаев Наурызбек
• Баланс сөзі латын тілінен аударылғанда теңдікті,
теңдестікті немесе қандай да бір қызметтің тараптары
арасындағы қатынастың сандық көрсеткішін білдіреді.
• Ақпараттарды баланстық жинақтау есепте, қаржылық-
шаруашылық есепті талдауда, басқару шешімдерін
негіздеу мен қабылдау үшін, кәсіпорындардың,
ұйымдардың нарық экономикасында бағыт алуы үшін
кеңінен қолданылады.
• Баланстың негізінде кәсіпорында бар қорлар, олардың
жағдайы туралы, құрамы мен орналасуындағы
өзгерістер, сондай-ақ олардың пайда болу көздері
туралы мәліметтер алады. Бұл мәліметтер белгілі бір
күнге жалпы ақшалай көрсеткіштермен берілген.
Бухгалтерлік баланс – бухгалтерлік есеп тәсілінің
элементтерінің бірі болып табылады.
Бухгалтерлік есеп тәсілі дегеніміз – әдіс, амалдардың
жиынтығы түсіндіріледі, олардың көмегімен байқау, есепке
алынатын мәліметтерді жете білу мен зерттеу жүргізіледі.
Баланс – белгілі бір сәттегі (кездегі) субъектінің мүлкі,
міндеттемелері және капиталы туралы ақпаратты жинақтап
қорыту мен экономикалық топтастыру тәсілі. Бұл –
субъектінің қаржылық жағдайын сипаттайтын негізгі есепті
форма. Баланс барлық шаруашылық құралдарын, олардың
пайда болып, қалыптасу көздерін салыстыру және есеп
объектісінің барлық жиынтығын бақылауды жүзеге асыру
үшін қажет.
Кәсіпорынның іс-әрекетін оперативті басқаруды
қамтамасыз ету үшін кәсіпорында бар ресурстар, олардың
жағдайы, орналасуы мен пайдалануы, сондай-ақ олардың
пайда болу, қалыптасу көздері жайлы мәліметтер қажет.
Белгілі бір тәртіппен жинақталып, қорытылған,
топтастырылған мұндай мәліметтерді баланстың көмегімен
алады.
Кәсіпорын мүлкінің жекелеген түрлерін, оның
пайда болу көздерін, міндеттемелерін сипаттайтын
баланс активі мен пассивінің көрсеткіші (жолы)
бухгалтерлік баланстың бабы деп аталады.
Бухгалтерлік балансты жасаған кезде бұл баптар
топқа, топтар бөлімдерде бірігеді. Бірігу олардың
экономикалық мағынасына орай жүзеге
асырылады. Баптардың ерекшеліктері:
Активтік баптар шаруашылық қорларын құрамы,
орналасу және пайдаланылуы бойынша, ал
пассивтік баптар олардың пайда болу көздері
бойынша көрсетуге қызмет етеді;
Активтік баптар барлық материалдық
құндылықтарды, ақша ресурстарын, берешектерді,
ал пассивтік баптар меншікті капиталды,
кәсіпорынның қарыздарын көрсетеді.
Актив МКМ
I. Ұзақ мерзімді активтер: I. Меншікті капитал:
1. Материалдық емес активтер; 1. Жарғы капиталы;
2. Негізгі құралдар; 2. Резервтік капитал;
3. Қосымша төленген капитал;
3. Ұзақ мерзімдік дебиторлық
4. Қосымша төленбеген капитал;
берешек;
5. Төленбеген табыс (жабылмаған
4. Инвестициялар. шығын).
I. Ағымдағы активтер: ІІ. Ұзақ мерзімдік міндеттемелер:
1. Тауарлық-материалдық қорлар 6. Ұзақ мерзімді қарыздар;
(материалдар, дайын өнім, 7. Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек;
тауарлар); 8. Салықтар.
2. Ақшалай қаражат (касса, есепшот, ІІІ. Ағымдық міндеттемелер:
валюталық шот); 9. Қысқа мерзімдік қарыздар;
10. Бюджетпен есептесулер;
3. Дебиторлық берешек (есеп
11. Алынған аванстар;
беретін адамдармен есептесу);
12. Жалақы бойынша есептесулер;
4. Қаржылық инвестициялар; 13. Жабдықтаушылармен және
5. Келешек кезең шығындары. мердігерлермен есептесулер.
Бухгалтерлік баланс құжаттармен расталған,
тексерілген бухгалтерлік жазбалар негізінде
жасалады. Баланс жасау үшін Бас кітап,
журнал-ордерлер, сондай-ақ талдау есептерінің
регистрлері пайдаланылады.
Баланс 5 бөліктен тұрады:
Ұзақ мерзімді активтер МЕА (НМА), НҚ (ОС) және
т.б.;
Ағымдағы активтер (1жылдан кем);
Меншікті капитал;
Ұзақ мерзімді міндеттемелер (1 жылдан астам);
Қысқа мерзімді міндеттемелер (1 жылдан кем).
Актив Сома, МКМ Сома,
тг. тг.
Кезең басындағы 300,0 Кезең басындағы 300,0
жиынтық сома +150,0 жиынтық сома
Кассадағы қолма- -150,0
қол ақша
Ағымдық шоттағы
ақша

Кезең соңындағы 300,0 Кезең соңындағы 300,0
жиынтық сома жиынтық сома
Актив Сома, МКМ Сома,
тг. тг.
Кезең басындағы 300,0 Кезең басындағы 300,0
жиынтық сома жиынтық сома +200,0
Қысқа мерзімдік -200,0
қарыз
Жабдықтаушыларм
ен есеп айырысулар

Кезең соңындағы 300,0 Кезең соңындағы 300,0
жиынтық сома жиынтық сома
Актив Сома, МКМ Сома,
тг. тг.
Кещең басындағы 300,0 Кезең басындағы 300,0
жиынтық сома +250,0 жиынтық сома +250,0
Материалдар Жабдықтаушыларм
ен есеп айырысулар

Кезең соңындағы 550,0 Кезең соңындағы 550,0
жиынтық сома жиынтық сома
Актив Сома, МКМ Сома,
тг. тг.
Кезең басындағы 300,0 Кезең басындағы 300,0
жиынтық сома -120,0 жиынтық сома -120,0
Қызметкерлермен
еңбекті өтеу бойынша
есеп айырысулар

Кезең соңындағы 180,0 Кезең соңындағы 180,0
жиынтық сома жиынтық сома
Шот Аталуы Сома,
№ тг.
122 Ғимараттар мен үйлер 676 600
201 Шикізат пен материалдар 171 000
203 Отын 40 000
503 Жарғы капиталына салымдар мен пайлар 960 000
601 Банк қарыздары 80 000
211 Бітпеген негізгі өндіріс 60 000
221 Дайын өнім 55 000
681 Қызметкерлермен еңбекті өтеу бойынша есеп айырысулар 21 000
671 Төленетін шоттар 19 700
639 Басқа салықтар, алымдар 3 000
687 Басқа да кредиторлық берешек 4 000
441 Ағымдық шоттағы ақша 77 000
451 Кассадағы қолма-қол ұлттық валюта 200
333 Қызметкерлердің және тағы басқа тұлғалардың берешегі (есеп 118
334 берілетін сома) 7 782
Басқа да дебиторлық берешек
Актив Сома, тг. МКМ Сома, тг.
122 «Ғимараттар мен 676 600 503 «Салымдар мен 960 000
үйлер» 171 000 пайлар» 80 000
201 «Шикізат пен 40 000 601 «Банкке қарыздар» 21 000
материалдар» 60 000 681 «Қызметкерлермен 19 700
203 «Отын» 55 000 еңбекті өтеу бойынша 3 000
211 «Бітпеген өндіріс 77 000 есеп айырысулар» 4 000
221 «Дайын өнім» 200 671 «Төленетін шоттар»
441 «Ағымдық шоттағы 118 639 «Басқа да салықтар,
ақша» 7 782 алымдар»
451 «Кассадағы қолма-қол 687 «Басқа да
ақша» кредиторлық берешек»
333 «Қызметкерлердің
берешегі»
334 «Басқа да дебиторлық
берешек»

Жиыны 1 087 700 Жиыны 1 087 700
1 - бөлім. Ұзақ мерзімді активтер:
Материалдық емес активтер – бұл бап бойынша ұзақ мерзімді
кезең бойы (бір жылдан астам) шаруашылық қызметте
қолданылатын және табыс келтіретін материалдық емес
объектілерге кәсіпорын салатын салымдар көрсетіледі. Бұл
орайда түсіндірме жазуларда амортизация есептеудің әдісі,
есептеу мерзімі, сондай-ақ есепті кезеңдегі: гудвилл-
патенттердің, тауар таңбаларының және басқалардың есептен
шығарылуы көрсетіледі.
Негізгі құралдар – бұл материалдық салада, сондай-ақ өндірістен
тыс салада қызмет мерзімі бір жылдан аспайтын материалдық
активтер.
Мұнда мынадай баптар ашылуға тиіс:
А) жер;
Ә) үйлер мен ғимараттар;
Б) машиналар мен жабдықтар;
В) жіктемесіне сәйкес негізгі құралдардың басқа да түрлері;
Г) жинақталған тозу;
Д) аяқталмаған күрделі құрылыс.
2-бөлім. Ағымдағы активтер.
Өңдеу және сату мерзімдеріне қарамастан тауарлы-материалдық
қорлар (шикізат қалдығы, негізгі және көмекші материалдар, отын,
сатып алынатын жартылай фабрикаттар, қосалқы бөлшектер).
Алдағы кезең шығындары – есепті күннен бастап бір жыл ішінде
есептен шығарылуы мүмкін.
Ақша қаражаттары. Пайдаланылуына шек қойылған ақша
қаражаттарынан шектеулер бір жыл ішінде алынып тасталса, олар
ағымдағы активтерге қосылады.
Қысқа мерзімді қаржы инвестициялары – мерзімі бір жыға дейін.
Дебиторлық берешек – есепті күннен бастап бір жыл ішінде
алынуы мүмкін.
Мұнда мынадай баптар ашылуы тиіс:
А) аванстық төлемдер;
Ә) алуға арналған шоттар мен вексельдер;
Б) еншілес серіктестіктердің дебиторлық берешегі;
В) лауазымды тұлғалардың дебиторлық берешегі;
Г) өзге де дебиторлық берешектер.
• 3-бөлім. Меншікті капитал мен резервтер.
• Баланстың пассивінің меншікті капиталының бірінші бөлімінде
меншікті туралы ақпарат ашылып көрсетіледі.
• Жарғылық капитал – кәсіпорынның құрылтай құжаттарына сәйкес
оның меншік иелерінің (қатысушыларының, құрылтайшыларының)
салымдары есебінен құрылған жарғылық қор.
• Түсіндірме жазуларда есепті кезеңде жарғылық капиталда болған
өзгерістер жайлы ақпаратты ашып көрсету керек.
• Акционерлік қоғамдарда мынадай ақпараттар ашылып көрсетілуге
тиіс:
• А) мәлімделген, шығарылған және айналымда жүрген (мәлімделген,
жазылатын және төленген капитал) акциялардың саны мен сомасы;
• Ә) төленбеген капитал;
• Б) акцияның номиналдық және ағымдағы құны;
• В) оларға ие адамдардың құқы, дивиденттерді бөлу мен мүлік бөлігін
төлеудің шарттары;
• Г) ерекшеленген акциялар бойынша төленбеген дивиденттер;
• Д) өтемі төленіп алынған меншікті акциялар (алынып қойылған
капитал);
• Е) болашақта шығаруға мәлімделген акциялар.
• Өзге меншікті капитал:
• А) номинал құнынан артық төленген капитал;
• Ә) негізгі құралдар мен қаржы инвестициясын қайта бағалау сомасы.
Резервтік капитал. Бұл бап бойынша кәсіпорында
қалыптасқан резервтік капиталдың қалдығы көрсетіледі.
Бөлінбеген кіріс (жабылмаған зиян).
4-бөлім. Шығарылған капитал.
5-бөлім. Ұзақ мерзімді міндеттемелер.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді ашып көрсеткен кезде, бір
жылдың ішінде өтелуге тиіс бөлігін қоспағанда, мыналар
жеке ашылып көрсетілуге тиісті:
А) қамтамасыз етілген несиелер;

Ә) қамтамасыз етілмеген несиелер;

Б) еншілес серіктестіктер ұсынған несиелер;

В) төлемі кейінге қалдырылған салықтар.

Түсіндірме жазбада проценттік ставканы, несиені өтеудің
мерзімін өтеудің тәртібін және шартта көзделген басқа да
талаптарды көрсету керек.
6-бөлім. Ағымдағы міндеттемелер.
Ағымдағы міндеттемелерді ашып көрсеткен
кезде, кредиторлардың талабы бойынша тиісті
міндеттемелер мен есепті күннен кейінгі бір
жылдың ішінде өтелуге тиісті ұзақ мерзімді
міндеттемелердің бөлігін қоса алғанда, мынадай
баптар ашылуға тиіс:
А) қысқа мерзімді несиелер немесе овердрафт;
Ә) салықтар бойынша берешек;
Б) төлеуге арналған дивидендтер;
В) еншілес серіктестіктерге берешек;
Г) акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларына
берешек;
Д) өзге кредиторлық берешек.
Шаруашылық операцияларын жүзеге
асыру кезінде баланста болатын
өзгерістер

Бірінші түріне жатқызылатын шаруашылық
операциялары бухгалтерлік баланстың тек қана актив
бөліміне әсер етеді. Бұл жағдайда актив бөліміндегі бір
бап қандай да бір сомаға азайса, екінші бір бап тура
сол сомаға артып отырады. Ал активтің жалпы сомасы
мен баланстың жиынтық сомасы ешқандай өзгермейді.
Мысалы, кәсіпорынның банктегі есеп айырысу
шотынан жұмысшы-қызметкерлерге еңбекақы төлеу
үшін кассаға 500 (бес жүз) мың теңге алынды.
Бұл жағдайда есеп айырысу шоты бабындағы сома
500 (бес жүз) мың теңгеге азайса, касса деп аталатын
баптың сомасы 500 (бес жүз) мың теңгеге артады.
Баланстың активі мен пассиві арасындағы теңдік
өзгермейді.
Екінші түріне жатқызылатын шаруашылық
операциялары бухгалтерлік баланстың тек қана
пассив бөліміне әсер етеді. Актив бөлімінде өзгеріс
болмайды. Бұл жағдайда пассив бөліміндегі бір бап
қандай да бір сомаға азайып, екінші бап тура сондай
сомаға артады. Ал пассивтің жалпы сомасы мен
баланстың сомасы ешқандай өзгеріске ұшырамайды.
Мысалы, ұйым өзінің жабдықтаушы-мердігерлердің
алдындағы 700 (жеті жүз) мың теңге қарызын банк
мекемесінен алынған несие арқылы қайтарды делік.
Бұл уақытта кәсіпорынның бухгалтерлік
балансындағы жабдықтаушы-мердігерлермен есеп
айырысу деп аталатын бабындағы сома 700 (жеті
жүз) мың теңгеге азайып, ал банк несиесі бабындағы
сома 700 (жеті жүз) мың теңгеге артады. Ал ал
баланстың активі мен пассиві арасында теңдік
өзгермейді.
Үшінші түріне жатқызылатын операциялардың
жоғарыда аталған екі түрден айырмашылығы, бұл
операциялар барысында баланстың активі мен пассиві
бірдей сомаға артады. Яғни бұл жағдайда операция
әсерінен баланстың актив бөліміндегі бір баптың сомасы
қандай да бір сомаға көбейсе, пассив бөліміндегі баптың
да сомасы осындай сомаға артады.
Мысалы, жабдықтаушы-мердігерлерден кәсіпорынға
200 (екі жүз) мың теңгенің материалдары келіп түсті.
Бұл уақытта ұйымның бухгалтерлік балансындағы
жабдықтаушы-мердігерлермен есеп айырысу деп
аталатын бабындағы сома және материалдар деп
аталатын бабындағы сома бір уақытта 200 (екі жүз) мың
теңгеге көбейеді. Яғни кәсіпорынның материалдарының
артуына сәйкес жабдықтаушыларға қарызы да
көбейеді. Сонымен қатар 200 (екі жүз) мың теңгеге
баланстың сомасы да өсті.
Баланс баптарының сомасына әсер ететін шаруашылық
операцияларының төртінші түрі үшінші түріне
жатқызылатын операцияларға ұқсас болып келеді. Бұл
уақытта да баланстың актив және пассив жағындағы
баптары бір уақытта бірдей сомаға өзгереді.
Айырмашылығы – үшінші түрге жататын операциялар
барысында баланстың жиынтық сомасы (актив және пассив
бөлімдері) белгілі бір сомаға көбейсе (артса), төртінші түрге
жататын операциялар әсерінен актив пен пассив бөлімдері,
сондай-ақ баланстың жиынтық сомасы қандай да бір сомаға
кемиді.
Мысалы, кәсіпорынның есеп айырысу шотынан
бюджетке ҚҚС-тын салық үшін 250 (екі жүз елу) мың теңге
аударылды.
Осыған байланысты есеп айрысыу шотындағы ақшалар
және бюджетпен есеп айырысу (ҚҚС-тын салық үшін
қарыз) деп аталатын баптардың сомалары бір уақытта 250
(екі жүз елу) мың теңгеге азаяды. Сонымен қатар
баланстың сомасы да 250 (екі жүз елу) мың теңгеге кемиді.

Ұқсас жұмыстар

Екінші деңгейлі банктердегі бухгалтерлік есеп шоттары жоспарының мазмұны

ҰЖЫМДЫҚ БУХГАЛТЕРЛІК

БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС АКТИВ ПАССИВ

Бухгалтерлік баланс

Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтердің құрамы мен сипаттамасы

Бухгалтерлік есептің тұжырымдамалық негізі

Баланс типтері

Бухгалтерлік баланс туралы

Актив Қысқа мерзімді

Бухгалтерлік есеп жайлы

Пәндер