Қазақстан Республикасындағы көмір өнеркәсібінің перспективалары және дамуы

Қазақстан Республикасының отын-энергетикалық кешенін (ОЭК) дамыту стратегиясына сәйкес электр энергетикасы және көмір өнеркәсібі бөлігінде көмір өндіру 2003 жылғы 84, 7 млн. тоннадан 2020 жылы 98÷100 млн. тоннаға немесе 18, 1% өседі деп болжануда. Бұл ретте 2020 жылға қарай ішкі тұтынуды 10 млн. тоннаға дейін өсіру, энергетикалық және коксталатын көмірді негізінен Урал мен Сібір электр станцияларына, Ресей Федерациясының металлургия комбинаттарына экспорттау 20-30 млн. тонна деңгейінде жоспарлануда. Ресейден көмір импорты 2003 жылы Қазақстанның ферроқорытпа өндірісі үшін қалыптасқан 200 мың тонна шегінде сақталады.

Жалпы энергетикалық көмір ресурстары жылу электр станцияларының қажеттіліктерін толық шамада қамтамасыз етуде, басқа салалар мен коммуналдық секторды отынмен тұрақты қамтамасыз ету үшін Шұбаркөл және Майкүбі кенорындарында, сондай-ақ «Қаражыра» кенішінде күлі аз көмір өндірісін 10, 0 млн. тоннадан 15, 0 млн. тоннаға дейін бір жарым есеге арттыру көзделіп отыр.

ОЭК дамыту стратегиясында, сондай-ақ Қарағанды бассейнінде көмір өндіруді арттыру болжануда, оның едәуір бөлігі кокс өндірісіне арналған ресурстарға тартылуы мүмкін. Қажеттіліктерді қамтамасыз ету мақсатында Министрлік 2005 жылға қарай кокс өндірісі жөніндегі қуаттылықтарды жылына 900 мың тоннаға немесе қол жеткізілген деңгейден 34, 6% арттыру туралы шешім қабылдады. Жалпы, жер асты әдісімен сапалы көмір өндіру 2005 жылы 10-12 млн. тонна, 2010 жылы - 12-14 млн. тонна және 2015 жылы - 14-16 млн. тонна деңгейінде болжануда. Көмір өндіретін кәсіпорындардың инвестициялық бағдарламаларына сәйкес өндірісті жаңғыртуға және негізгі құралдарды жаңартуға арналған инвестициялардың жалпы көлемі 2005 жылға дейін шамамен 100 млрд. теңгені құрайды, 2006-2010 жылдары - 120 млрд. теңге деңгейінде және 2011-2015 жылдарда - 130 млрд. теңге болмақ.

Көмір өндірумен айналысатын компаниялар

Қазақстан Республикасы әлемдік рыноктағы ірі көмір өндірушілердің ондығына кіреді, ТМД елдері арасында көмір қоры және оны өндіру жөнінде үшінші және адам басына шаққанда көмір өндіру бойынша - бірінші орын алады. Павлодарлық «Богатырь Аксес Көмір» ЖШС (жалпыреспубликалық өндірудің 42, 8%), «Еуразия энергетикалық корпарациясының» «Восточный» ААҚ кеніші (20, 7%), «Майкүбі-Вест» ЖАҚ (3, 3%, соның ішінде қоңыр көмірді жалпы республикалық өндірудің 96, 6%) және Қарағанды облысыеың «Испат-Кармет» ААҚ Көмір департаменті (12, 3%) және «Қазақмыс» корпорациясының «Бөрлі» көмір департаменті Қазақстандағы ірі көмір өндірушілер болып табылады. Аталған 5 өндірушінің үлесіне республикадағы көмір өндірудің 87, 7% тиеді.

БОГАТЫРЬ АКСЕС КӨМІР - Қазақстан көмір өнеркәсібінің жетекшісі. Бұл көмір өндіретін рентабельді кәсіпорын. Өз қызметін бастағаннан бері компания 200 млн. Тоннадан астам көмір өндірді, жүргізілген ашу жұмыстарының жалпы көлемі 145 млн. м3 құрады. БОГАТЫРЬ АКСЕС КӨМІР құрылу тарихы 1996 жылғы қыркүйектен басталады, сол кезде республика үкіметінің шешіміне сәйкес өткізілген ашық тендердің қорытындылары бойынша «АКСЕС ИНДАСТРИЗ, Инк» компаниясы «Богатырь» және «Степной» кеніштерінің мүлігін жекешелендірді.

Қазақстанның көмір қазатын саласы, қиын уақыттан өтіп, бүгін еліміздің экономика саласында маңызды ұстанымында тұр. Республика тәуелсіздік алғаннан бастап, еліміздің шахтерлары 1 миллиард 200 миллионн тоннадан астам «қара алтын» шығарды. Расталған көмір қоры бойынша Қазақстан әлемде 8 орында тұр және жер асты қойнауында жалпыәлемдік қор көлемінің 4% бар. Өнеркәсіп үшін аса бағалы энергетикалық және коксталған көмір 16 кен орындарында топталған. Қазақстан Республикасы әлем нарығында ірі көмір өндіруші он елдің ішіне кіреді, ал ТМД елдері ішінде қор бойынша үшінші орында және жан басына көмір өндіру бойынша - бірінші орында тұр. Қазіргі уақытта республиканың көмір саласы Қазақстанда электроэнергияның 78 %, кокс-химиялық өндірістің жүз пайыздайлығын, коммуналды-тұрмыстық сектор мен халықтың отынға қажеттілігін толығымен қанағаттандырады. Саланың қазіргі жағдайын қорытындылай келе, оның нарықтық экономикаға толық және сәтті кіруі туралы сенімділікпен айтуға болады. Еліміздің шахтерларына мақтаныш сезіміне орануына болады - көмір саласы - көтерілуде. Ол тез қарқынмен дамуда. Ол 1995-2000 жылдар бойында саланың одан әрі тұрақты жұмыс істеуін, оның потенциалын сақтауға мүмкіндік берген инвестициялық үрдістердің іске асуын, сондай-ақ көмірлі аймақтарда әлеуметтік деңгейін кенет төмендетуді қамтамасыз еткен, жүргізілген ұйымдастырушылық шаралардың кешені арқасында мүмкін болды.