Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі

Презентация қосу

Әкімшілік құқық
бұзушылық туралы
кодексі
Әкімшілік құқық түсінігі, пәні,қайнар
көздері :
Әкімшілік құқық – бұл қоғамдық қатынастардың ерекше тобын
реттеуге арналған ҚР құқықтық жүйесінің саласы.
Әкімшілік құқықтың пәні - бұл мемлекеттік басқару сферасында
туындайтын, дамитын және тоқтатылатын қоғамдық қатынастар.
Әкімшілік құқықтың жүйесі - бұл салаларды құрайтын
салашықтарға жиыстырылған топтар – құқықтық институттар
бойынша бөлінген құқық нормаларының ғылыми –
ұйымдастырылған жиынтығы – біртұтас нормативті құрылым.
Әкімшілік құқықтың қайнар көздері – бұл басқару қатынастарының
субъектілерінің мінез – құлық ережелері көрсетілген және бекітілген
мемлекеттік билік ресми түрде мақұлдаған нысандар.
ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық
туралы Кодексінің 28 бабына сәйкес

Әкімшілік құқық бұзушылық – бұл
мемлекеттік немесе қоғамдық тәртіпке,
белгіленген басқару тәртібіне қол сұғатын,
құқыққа қайшы, кінәлі әрекет немесе
әрекетсіздігі, сол үшін. заңнамада әкімшілік
жауаптылық қарастырылған.
Әкімшілік құқық бұзушылықтың құрамы - бұл
әкімшілік жауапкершілікке тартатындай
жеткілікті белгілердің (элементтердің) жиынтығы.
Әкімшілік құқық бұзушылық ерікті мінез –құлық актісі – іс-
қимыл болып табылады және мінез – құлықтың екі аспектісінен
тұрады: әрекет немесе әрекетсіздік. Әрекет-бұл міндеттерді,
заңды талаптарды белсенді о орындамау, сонымен қатар тиым
салушылықты бұзу (мысалы, егінді улау немесе ауыл
шаруашылық дақылдарын жою, көкнәр немесе сораны заңсыз
егу және өсіру). Әрекетсіздік -бұл міндеттемелерді бәсең
орындамау, мысалы, мемлекеттік статистикалық байқауды
жүргізуден бас тарту, өндіріс қалдықтарын көму бойынша және
ағынды суларды төгудің талаптарын орындамау. Әкімшілік
құқық бұзушылықты жасау әкімшілік жауаптылықтың, тұлғаға
әкімшілік жаза қолданудың фактілік негізі болып
табылады(нормативті негізі – құқық нормасы, соған сәйкес
әкімшілік жауаптылық белгіленеді және қолданылады).
Әкімшілік құқық бұзушылықтың негізгі
белгілері:
1) қоғамдық қауіптілік - бұл іс - әрекеттің қоғамның, мемлекеттің, азамататрдың
мүдделеріне зиян келтіруі, мысалы, ұсақ бұзақылық, мас күйінде көлік
құралдарын басқару
2) құқыққа қайшылық – құқық нормасын бұзатын іс-әрекеттерді жасауы
3) кінәлілік – бұл ерікті, саналы іс - әрекет. Кінә тұлғаның істеген ісіне және
оның салдарына психикалық қатысын білдіреді. Іс-әрекетті құқық бұзушылық
деп деп тану үшін оның ерік-жігерлік және саналы көрініс екендігін анықтау
қажет, яғни саналы ойлайтын адамның психикалық қызметінің нәтижесі
екендігін анықтау қажет.
4) жазаланушылық – бұл іс-әрекет әкімшілік құқық бұзушылық деп танылады,
егерде оны істегені үшін заңнамада әкімшілік жауаптылық қарастырылған болса.
5) жаппай өріс алуы (массовость) - бұл егерде қандайда болмасын іс-әрекетті
істеудің таралуы, жаппай өріс алуы қоғамдық қатынастарға қауіп төндірсе, заң
шығарушы осы қатынастарға қорғалатын мәртебе беруге мәжбүр, заңнамалық
түрде мінез-құлық ережесін бекітуге және оны бұзғаны үшін жауапкершілік
белгілеуге мәжбүр болады.
Әкімшілік құқық бұзушылық
туралы істер бойынша өндірістің
міндеттері:
1) әрбір істің мән – жайларын өз уақытында, жан -
жақты, толық және әділетті түрде (объективті) айқындау;
2) оны заңнамамен нақты сәйкестендіре шешу;
3) шығарылған қаулының орындалуын қамтамасыз ету;
4) әкімшілік құқық бұзушылықты жасауға итермелеген,
ықпал еткен себептер мен жағдайларды анықтау;құқық
бұзушылықтардың алдын алу, азаматтарды заңдарды
сақтау рухында тәрбиелеу, заңдылық нығайту.
Әкімшілік іс жүргізушілік дегеніміз – нақты жеке әікмшілік істерді қарайтын
және шешетін өкілетті субъектілердің нормативті реттелген әрекеттерінің
тәртібі.
Әкімшілік процеске қатысушы азаматтар процесте оның тарабы болып
қатысуы мүмкін, сондай-ақ оның басқа да қатысушылары ретінде - сарапшы,
куә, процестің тараптарының құқықтарын қорғаушы болып қатысуы, яғни
басқа да азаматтардың, қоғамдық ұйымдардың немесе мемлекеттің (заңды
өкілдер, қорғаушы, қоғам өкілдері, ұйымның әкімшілігінің өкілдері) мүдде-
макқсаттарын білдіруі мүмкін.
Процесте толық қанды субъектісі болып қатысу үшін азаматтың әкімшілік
құқық қабілеттілігімен тығыз байланысты әкімшілік процессуалдық құқық
қабілеттілігі болуы қажет. Сондықтан азамат, егер оның құқығын, міндетін,
заңмен қорғалатын мүддесіне қатысты жағдайдың бәрінде олар әкімшілік
процестің тарабы бола алады.
Азаматтардың әкімшілік-процессуалдық әрекет қабілеттілігі материалды
қатынастардың мазмұнынан (тұрғын үй, еңбек, салық, әкімшілік, тәртіптік)
туындауына байланысты анықталады.
Әкімшілік жауапкершілікке 16 жасқа толған әкімшілік құқық бұзушылық
жасаған тұлғалар тартылады. Бұл жағдайда әкімшілік процесте жақтың
шектеуі әрекет қабілеттікті көрсетеді. Әкімшілік-процессуалдық құқық
қабілеттілік көп жағдайда азаматтық-процессуалдыққа ұқсайды.
Әкімшілік іс жүргізу дегеніміз – нақты жеке
әкімшілік істерді қарау және шешу бойынша
өкілетті субъектілердің нормативті реттелген
қызметтерінің тәртібі.
Құқық беруші әкімшілік процеске мынадай іс жүргізулердің түрлері
жатады:
- жеке құрамды жинақтау (әскери қызметке шақыру, ЖОО
қабылдау);
- жекешелендіру;
- азаматтардың арыз, өтініштерін қарау;
- өнертапқыштық туралы істерді, патент туралы істерді;
- мемлекеттік және қоғамдық мұқтаждық үшін жерлерді алу;
- жер бөліктеріне иелік етуге, пайдалануға және азаматтар мен
заңды тұлғаларға жалға беру;
- тарату.
Әкімшілік-юрисдикциялық процеске мына іс жүргізулер жатады:
- әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс;
- қоғамға үлкен қауіп төндірмейтін қылмыстың белгілері бар әрекеттер
туралы істер бойынша әкімшілік жазалау шараларын қолдану;
- әкімшілік кесу шараларын қолдану;
арыздар, шағымдар;
- ҚР-сының шегінен шетел азаматтарын және азаматтығы жоқ
тұлғаларды қуу;
- өздігінен шаруашылық және тұрмыстық құрылыстарды қулату
туралы істер;
- бюджетке белгіленген мерзімде төлемеген салықтар және өзге де
төлемдерді төлеттіру туралы істер, кәсіпорындардан бірінші кезекте
және даусыз;
- даусыз тәртіпте республикалық бюджеттен бөлінген және мақсатқа
сай пайдаланылмаған құжаттарды бюджетке қайтару;
- жерлерді пайдалану ерекшеліктерін үздіксіз бұзғаны үшін жер
учаскелерін алу.
Көптеген кезеңдерді (стадияларды) этаптарға бөлуге болады.
Этап дегеніміз – бұл қандай да кезең ішіндегі аралық мақсатты
көздейтін әрекеттердің жиынтығы. Мысалы,
а) азаматтардың шағым, арыздары бойынша іс жүргізуде істі
қарау кезеңінде (стадиясында):
- факт жүзіндегі жағдайды анықтау және зерттеу (тексеру);
- сәйкес материалдық-құқықтық нормаларды таңдау;
б) құқық шығармашылық басқару актісінің жобасын талқылау
кезеңі (стадиясы):
- барлық қатысушыларға онымен танысу үшін тапсыру;
- жобаға түзетулер енгізу;
- қажетті жағдайда, - сараптама.
Сонымен, процесс, оның іс жүргізулерінің 4 деңгейлік
құрылымы болады: әрекеттер-(этаптар)-кезеңдер (стадиялар)-іс
жүргізу (процесс).
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу.Әкімшілік құқық
бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу – бұл әкімшілік-юрисдикциялық
процестің құрамына кіреді және әкімшілік құқықтың материалды және
процессуалды нормаларымен толық көлемде реттелген. Қазақстан
Республикасында әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу
ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексімен реттеледі.

Заң әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуде
мынадай міндеттерді жүктейді:
1) әрбір істің жағдайларын өз уақытында, жан-жақты, толық және әділ
анықтау;
2) істі заңға нақты сәйкестілікте шешу;
3) шығарған қаулылардың орындалуын қамтамасыз ету;
4) әкімшілік құқық бұзушылық жасауға себеп болған себептер мен
жағдайларды анықтау;
5) құқық бұзушылықтың алдын алу, азаматтарды заңдарды сақтау және
заңдылықты нығайту рухында тәрбиелеу.
6) Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуде кейбір
жалпы юрисдикциялық қағидалар (жариялылық, тартыс, теңдік) толық
көлемде жүзеге асырылмайды, мысалы, іс бойынша ешкімді жабық
отырыста және кең аудитоияда емес жерде қабылдайды.
Әкімшілік құқық бұзушылық
туралы іс бойынша іс
жүргізудің 2 түрі бар: Әкімшілік құқық
- кәдімгі ( әдеттегі, бұзушылық туралы іс
қарапайым); бойынша іс жүргізудің
- жеңілдетілген кезеңдері (стадиялары) :
(қысқартылған). І - әкімшілік құқық
Кәдімгі іс жүргізушілік негізгі бұзушылық туралы істерді
істерге тән заңмен егжей- қозғау;
тегжейлі реттелген. ІІ – істі қарау;
Жеңілдетілген іс жүргізушілік
ІІІ - әкімшілік құқық
тәртіпте Кодексте тура
қарастырылған істер бұзушылық туралы істер
қарастырылады. Ол аз бойынша қаулы шығару;
мөлшердегі процессуалдық ІУ – қабылданған
әрекеттер мен олардың шешімдерді орындау;
шапшаңдығымен сипатталады. У – шешімге шағым беру.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуге қатысатын
тұлғалардың құқықтық мәртебесі заңмен белгіленген. Оларға мына тұлғалар
жатады: әкімшілік жауапкершілікке тартылған тұлға, жәбірленуші, заңды
өкілдер, адвокат, куә, сарапшы, тілмаш. Прокурордың қатысуы міндетті емес.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға мына органдар мен
лауазымды тұлғалар құқылы:
1) әкімшілік комиссия (заңға сйкес өзге органдардың құзырлығына берілген
істерден басқа, барлық істерді шешеді);
2) поселок, село, ауыл әкімшілігінің басшысы;
3) кәмелетке жасы толмағандардың істері бойынша комиссия (кәмелетке
жасы толмағандардың әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді);
4) аудандық (қалалық) соттар, судьлар;
5) ІІО;
6) әкімшілік қадағалау функцияларын жүзеге асыратын органдар мен
лауазымды тұлғалар (өрт қауіпсіздігін қадағалайтын мемлекеттік органдар, жол
полициясы, жер қойнауын қорғау және геология Министрлігінің органдары,
Ұлттық патенттік ведомства органдары, орман шаруашылығы органдары,
мемлекеттік статистика органдары, мемлекеттік сәулет-қала салу органдары)
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қараудың мынадай
тәртібі белгіленген:
1) берілген істі қарайтын органның құрамын немесе лауазымды
тұлғаны ұсынуды хабарлау (жариялау);
2) төрағалық етуші, қандай іс тыңдалады, жауапкершілікке кім
тартылады – соны жариялайды, іске қатысушы тұлғаларға олардың
құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;
3) әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы жариялау;
4) іске қатысушы тұлғаларды тыңдау, айғақтарды зерттеу.
Іс жүргізушілікті тоқтату туралы қаулы мынадай жағдайларда
шығарылады:
1) іс бойынша іс жүргізушілікті болдыртпайтын мән-жайлар (құқық
бұзушылық оқиғасының жоқтығы, 16 жасқа толмаған тұлға құқық
бұзушылық жасаса, құқық бұзушылық жасаған тұлғаның есі дұрыс
емес жағдайда жасаған болса);
2) өзге де мән-жайлар (онша елеулі емес мән-жайлар және ауызша
ескерту жасау, материалдарды қоғамның, прокурордың, алдын ала
тергеу органдарының қарауына беру).
ОРЫНДАҒАН:

ЖУМАБАЕВА
САУЛЕ
ХББ204К

Ұқсас жұмыстар

КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ЗАҢДЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІК

Экологиялық құқық бұзушылық үшін жауапкершілік

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚ

Әкімшілік құқықтың қайнар көздері

Мемветинспекторлармен толтырылатын нұсқамалар және әкімшілік құқық бұзушылық туралы ережелер және хаттамалар толтыру ережесі

Құқық бұзушылық

Экологиялық құқық туралы

Экологиялық құқық бұзушылықтың түрлері

Экологиялық заңдарды бұзғаны үшін құқықтық жауапкершілік

Әкімшілік құқықбұзушылық құрамы

Пәндер