Дауысты дыбыстардың жіктелуі және фонетикалық жаттығулар

Сабақтың тақырыбы: "Ашық, қысаң дауысты дыбыстар

Үй жұмысын тексеру. 1. Дауысты дыбыстарға байланысты берілген жұмбақтарды шешу, жауабын төмендегі сызба бойынша талдату.

Тілдің қатысына қарай

Жуан

Жіңішке

Пысықтау: төмендегі сызба, кестелерді толтыру

Фонетика - тіл білімінің

зерттейтін сала.

Фонетика

ДАУЫСТЫ ДЫБЫСТАР

Айтылу кезінде ауа өкпеден кедергісіз шығып, үннен ғана тұратын дыбыстарды дауысты дыбыстар дейміз.

Дауысты дыбыстардың жіктелуі

Дауысты дыбыстар тілдің қатысу қалпына қарай: жуан және жіңішке; жақтың ашылу қалпына қарай: ашық және қысаң; еріннің қатысу қалпына қарай: еріндік және езулік дауысты дыбыстар болып табылады.

Жуан дауыстылар: а, о, ұ, ы, у

Жіңішке дауыстылар: ә, е, ө, ү, і, и.

Ашық дауыстылар: а, ә, о, ө, е.

Қысаң дауыстылар: ұ, ү, ы, і, и.

Еріндік дауыстылар: о, ө, ұ, ү, у.

Езулік дауыстылар: а, ә, е, ы, і, и

Дыбыс шығару

мүшелері

Барлық әріп

Дауысты дыбыстар

Дауыссыз дыбыстар

Белгілер

Оқулықпен жұмыс: “Әл-Фараби туралы аңыз”

Іштей оқыңдар, талдаңдар.

Ашық дыбыстардың астын сызыңдар.

Әл-Фараби туралы аңыз

Шам шаһарының әмірі өз құзырына ғаоым,

шайырларды жинапты. Ол Әл-Фарабиді сынамақ

болып: “Өзіңе лайықты орын тауып отыр”, -депті.

Сөйтсе, Әл-Фараби тура әмір тағына барып отырады.

Сонда әлгі әмір қасындағы уәзіріне беймәлім тілде:

Мына түрік әдеп сақтамады ғой, -депті.

Әл-Фараби оны дереу түсіне қойыпты да:

Тақсыр, мен жетпіс тіл білемін, -депті.

Ыңғайсызданып қалған әмір, халпелер:

“Кешіріңіз, сіз екінші ұстаз екенсіз ғой, байқамай қалдық”. -деп, оған жол береді.

(Ел аузынан)

«Сиқырлы дөңгелек» ойыны

Дөңгелекке жазылған 6 әріптен сөздер құрайды.

Сөздер мағыналы болуы керек.

“Жұмбақ жолдас”

Менің бір жолдасым бар. Жолдас болғанда бір түрлі! Қайда барсам, қасымнан қалмайды. Менсіз ешқайда бармайды. Тұрсам тұрады, жүрсем жүреді, жүгірсем жүгіреді, жатсам жатады, жазсам жазады. Бірақ үндемейді.

Ертеңгілік, кешкілік үлкейіп, өсіп кетеді. Түсте тырбиып, ергежейлі болады. Жарықта жанымнан қалмайтын жолдасым қараңғы болса, ғайып болады да кетеді.

Сендерде ондай жолдас барма?

(А. Байтұрсынов)