Аса қауіпті ауру қоздырғыштардың таралуы кезіндегі халықтың іс-әрекеті

Презентация қосу

Аса қауіпті ауру
қоздырғыштардың
таралуы кезіндегі
халықтың іс-әрекеті
• Қазіргі таңда ғаламдық мәселелердің бірі – аса қауіпті жұқпалы
аурулар болып табылады. Осы аурулармен қаншама адам дүниеден
озып жатыр. Дүние жүзінде осындай аурулармен күрес жүргізілу
де. Солардың бірі – ЖИТС. ЖИТС — көп жағдайда өлімге
соқтыратын аса қатерлі вирустық дерт. ЖИТС (СПИД) – жүре
пайда болатын иммунитет тапшылығын синдромы. ЖИТС – ауру
емес, ол тек басқа жұқпалы аурулардың жұғуына жағдай
жасайды. Яғни адамның қорғаныш қабілетін төмендетеді.
• ЖИТС-тің жұғу көздері және жұғу жолдары
ДДҰ мәліметі бойынша АИВ жұқтырғандардың саны 2000 жылдан
кейін 40—50 миллионға жетуі ықтимал. ЖИТС-пен ең көп
науқастанушылар АҚШ-та, Батыс Еуропа елдерінде (әсіресе
Франция, Германия, Ұлыбритания, Италия), Орталық Африкада,
Гаитиде тіркелген. Вирус ТМД мемлекеттерінде, Жапония, Шығыс
Араб елдерінде кездесе бастады.
Әдетте ЖИТС-пен қала тұрғындары жиірек ауырады. Оған жөнсіз
жыныстық қатынас, шектен тыс сексуальдық еркіндік, жезөкшелік,
гомосексуализм т. б. жайлар себеп болады. Көпшілік жағдайда
ЖИТС-тен сексуальдық белсенділігі басылмаған жастағы ерлер
мен әйелдер зардап шегеді. Бала туу мүмкіндігі бар әйелдердің
арасында ЖИТС тарала бастауына байланысты балалардың да осы
ауруға шалдығуы жиілей түсті. Осыдан 3—4 жыл бұрын АИВ
жұқтырғандардың 70—75%-ы еркектер болса, бүгінде есірткі
қолданушылардың саны күрт көбейіп, олар көпшілік жағдайда
ортақ шприц инелерін пайдаланатын болғандықтан, бұл науқасқа
шалдыққан ерлер мен әйелдердің саны теңесті (50%-дан). Мұндай
жағдай балаларға ЖИТС жұқтыру қаупін күшейтіп отыр.
• Инфекция көзі. Вирус жұққан адам — вирус тасымалдаушылар, ЖИТС-пен
ауырған адамдар инфекция жұқтыру көзі болып табылады. Ешқандай ауру
белгілері байқалмайтындықтан әсіресе вирус тасымалдаушылар өте қауіпті.
Вирус көп мөлшерде қанда, спермада, қынап кілегейінде, ана сүтінде болады.
Көз жасында, жұлын сұйығында, сілекейде өте аз мөлшерде болуы мүмкін.
Жұғу жолдары. Медицинада дәлелденуі бойынша, ЖИТС-тің қазіргі кезде
негізгі жұғу жолдары мынадай:
— жыныстық қатынас;
— вирустың бірден қанға түсуі (әртүрлі инъекциялар жасаған кезде т. б.
жағдайларда);
—анасынан нәрестеге жүғу арқылы.
Жыныстық жол негізгі жұғу жолы болып табылады. ЖИТС адамдарға 80%
жағдайында осы жолмен, яғни гетеросексуальдық және гомо-сексуальдық
жыныстық қатынас кезінде жұғады..
ЖИТС-тің вирустың қанға бірден түсуі арқылы жұғуы қазіргі кезде ерекше
аландаушылық туғызып отыр. Себебі тамырға наркотиктер енгізгенде ортақ
инелі шприцті пайдаланатын нашақорлардың саны көбейіп келеді. Әрине,
қолданатын инелерін олар тиісті өңдеуден өткізбейді. Егерде ЖИТС-пен
науқастанған немесе вирус тасымалдаушы нашақорлар қауымына қосылса,
вирус оның инедегі қанының қалдығымен сау адамның ағзасына түседі. Вирус
аурулардың 20%-ына осындай жолмен жұғады.
Вирус адамға қан немесе қан құрамынан тұратын препараттар құйғанда да
жұғуы мүмкін. Кейбір аурумен науқастанғанда, операция жасағанда, әйел
босанғанда донор қанын құюға тура келеді. Егер донор ЖИТС-ке тексерілмеген
болса, вирус жұқтыру қаупі өте жоғары. ЖИТС жұғу мүмкіндігі бар қатерлі
топқа гемофилиямен ауырғандар да жатады. Өйткені қан ұюы өте нашар
болғандықтан, қан кетуін тоқтату үшін оларға жиі-жиі қан құйып отырады.
АҚШ-та, Еуропада гемофилиямен ауырғандардың 40—63%-на АИВ қан құю
арқылы жұққаны анықталған. Бірақ 1985 жылдан бері жоғары дамыған
елдерде, 1987 жылдан бастап ТМД елдерінде донор қанына қатаң бақылау
жүргізіле бастады. Мұндай тәртіп ЖИТС, В гепатит және басқа жұқпалы
аурулардынң таралуына жол бермейді. Соған қарамастан Қазақстанда АИВ-тың
20%-ы емдеу-профилактикалық мекемелерде жұқтырылғаны тіркелген (ДДҰ
мәліметі бойынша мұндай көрсеткіш 0,5%-ға тең). Экономикасы нашар дамыған
елдерде ЖИТС-тің қан арқылы жұғу қаупі әлі де сақталып отыр.
• Әртүрлі инфекциялардан сақтанудың ең тиімді тәсілі — вакцина
егу. Алайда вакцина дайындау бағытында тыңғылықты зерттеулер
жүргізіліп жатса да, ондай профилактикалық препарат алу әзірше
қолдан келмей отыр.
ЖИТС-пен науқастанудан сақтанудың маңызды шаралары
мыналар:
— әлеуметтік, халықаралық, мемлекеттік шаралар;
— жеке басты қорғауға бағытталған шаралар.
Профилактиканың басты міндеті — ЖИТС тасымалдаушыларды
анықтап, жұғу арнасын сенімді түрде жауып тастау. Осы мақсатта
көптеген елдерде мынадай шаралар жүргізіліп жатыр. Олар:
халықтың (тұрғындардың) кейбір топтарын сөзсіз және жоспарлы
түрде лабораториялық тексеруден өткізу; донорлык, қанды,
сперманы, органдарды тексеру; гемофилиямен ауыратындарды,
нашақорларды, гомосексуалистерді, жезөкшелерді тексеру;
ауырғандарды арнайы ауруханаға жатқызу және емдеу; сенім
телефондарын ұйымдастыру; ЖИТС-пен ауырғандарға
консультация және көмек беретін комиссия жұмысын
ұйымдастыру; диагностикалық орталықтар, кабинеттер ашу т. б.
Тұрғындар арасында ЖИТС жөнінде санитариялық-ағарту
жұмыстарын жүргізудің ерекше маңызы бар. Әркім аурудың қалай
тарайтынын, одан қалай сақтану қажет екенін жетік білуі тиіс.
Англияда осы бағытта жүргізілетін жұмыстарға мемлекет жылына
20 млн фунт стерлинг қаржы жұмсайды.
• ЖИТС — көп жағдайда өлімге соқтыратын аса қатерлі вирустық дерт.
Қазақстанда осы қауіпті ауруға қарсы күрес жүргізу мақсатымен
мамандандырылған жаңа қызмет жүйесі құрылды. Оның құрамына
республикалық, облыстық, қалалық ЖИТС-ке қарсы күресу және аурудың
алдын алу орталықтары, диагностикалық лабораториялар мен анонимдік
кабинеттер кіреді. Осындай қызмет жүйесінің күнделікті жұмысын
Республикалық ЖИТС-тен сақтандыру комитеті басқарады. Бұл комитеттің ең
басты мақсаты — ЖИТС вирусын жұқтырған адамды табу, оны тексеру және
емдеуді жоспарлы түрде ұйымдастыру. Жоғарыда аталған ЖИТС орталықтары
ұйымдастырушы, тәсілдеуші және емдеуші мекемелер ретінде жұмыс
атқарады. Қазіргі кезде республикамызда ЖИТС-тен қорғану жөнінде жұмыс
жүргізетін 20 орталық және 80 лаборатория бар.
Олардың жұмыс бағыттары мынадай:
1. Вирус жұғу мүмкіндігі бар «қатерлі топтарға» (группы риска) жататын
адамдарды тексеріп, вирус жұққан адамдарды дер кезінде тауып отыру;
2. Ауру ошағын анықтап, дәрігерлік бақылауға алып, вирустың әрмен қарай
тарауына, яғни басқа адамдарға жұғуына мүмкіндік бермеу жұмыстарын
ұйымдастыру.
Қазақстан Республикасында 5 жылдың ішінде (1987—1991) 4 млн 870 мың
адам арнайы тексеруден өтті. Екіқабат әйелдерді тексеру және өз атын
жарияламай тексерілу жұмыстары кең түрде жүргізілуде. Әрбір облыс
орталығыңда осындай тексеру жүргізетін арнайы кабинет жабдықталған және
одан 6ұл індет туралы жан-жақты ақыл-кеңес алуға болады.
«ЖИТС (СПИД) ауруының алдын алу туралы» Қазақстан Республикасының
заңында (1994) ЖИТС ауруымен күресу күрделі, кешенді мәселе деп танылған.
Оны шешуге Денсаулық министрлігімен қатар басқа да министрліктер (Қаржы,
Еңбек және әлеуметтік қорғау, Ішкі, Сыртқы істер т. б.) қатысады, олардың
жұмысын ҚР Министрлер Кабинеті жанынан құрылған Үйлестіру кеңесі
басқарады.

Ұқсас жұмыстар

БИОЛОГИЯЛЫҚ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАР КЕЗІНДЕ

ИНФЕКЦИЯЛЫҚ АУРУЛАР

Жұқпалы аурулар туралы түсінік және алдын алу шаралары, дезинсекция және дератизация жүргізу түрлері мен әдістері. Халықтың карантин және обсервация кезіндегі жүріс-тұрыс тәртібі. Халықтың табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар

Елдің шекарасы мен аумағына АҚИ мен карантиндік инфекциялардың әкелінуі мен енуінен санитарлық қорғау

Күрішітің күйік бактериозы

Жұқпалы аурулармен күресудің және олардан аумақты қорғаудың негізгі шарттары

Ауруханаішілік инфекциялар

Микробтардың микроорганизмге енуі

Менингитте байқалатын симптомдар

ТҰМАУ ЖӘНЕ ЖРВИ

Пәндер