Жеуге жарамды және улы саңырауқұлақтар

Презентация қосу

Тақырыбы: Жеуге жарамды және улы саңырауқұлақтар
Жоспары:

• I.Кіріспе
• II.Негізгі бөлім
• 1.Саңырауқұлақтар
• 2.
• 3.
• III. Қорытынды.
Саңырауқұлақтардың 100000-дай түрі белгілі.Бірқатар белгілері бойынша саңырауқұлақтар балдырларға
ұқсас,бірақ олардың клеткаларында хлорафилл болмайды.
Хлорофи бұл-жасыл пигментү
Саңырауқұлақтардың кейбіреулері бір клеткалы,алайда олардың көпшілігі көпклеткалы организмдер болып
келеді.
Қоректену ерекшеліктеріне қарай саңырауқұлақтарды не спорофиттерге,не паразиттерге жатқызады.
Спорофитті саңырауқұлақтар өлі органикалық заттармен қоректенеді,
ал паразитті саңырауқұлақтар тірі организмдердің денесінде өмір сүреді және солардың клеткаларынан өзіне
қажетті заттарды сорып қоректенеді.
Саңырауқұлақтарды зерттейтін ғылым саласы- «Микология»
Қазіргі кезде саңырауқұлақтардың 3000 түрі бар, соның 50 шақтысы
улы. Біздің республикамызда саңырауқұлақтың 200 түрі өседі,
соның 50-60 түрі ғана жинап, тағамға пайдалануға жарамды.
Жеуге жарамды саңырауқұлақтардың жеуге жарасыз егіздері
болады, жекелеген жағдайларда олар улы болып келеді. Әсіресе
шампиньондардың, әртүрлі опяталардың егіздері өте қауіпті. Тіпті
ақ подберезовиктердің де қауіпті егіздері бар. Әдетте улану улы
саңырауқұлақтарды жегенде орын алады, өйткені оның
құрамында токсиндермен алкалоидтер болады. Бұл заттардың
саңырауқұлақтағы үлес салмағы олардың өсетін жерлерімен ауа
райы жағдайларына байланысты. Қарашірікке бай жерлерде ауа
райы жылы да ылғалды болса саңырауқұлақтардың улылығы
күшейе түседі. Жиі жағдайда улану шартты түрде жеуге жарамды
болып табылатын саңырауқұлақтарды (сморчок, стручок,
волнушка, рядовка т.б.) дұрыс әзірлемеуден болады.
Уланудың алғашқы белгілері — жүрегі айну, құсу, іші бүріп ауру,
іші өту. Бұлар саңырауқұлақ жегеннен тез арада (1-4 сағаттан
кейін) пайда болады. Мселен саңырауқұлақтардың тұздамайтын
Батыс Еуропа елдерінде грузди, волнушки секілді өте ащы дәмі
бар саңырауқұлақтар улы есептеледі.
Саңырауқұлақтардың талломасы мицелий,немесе грибница
д.а.Мицелий гифа деп аталынатын жіңішке тарамдалған
жіпшелерден тұрады.Төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың
гифаларында көлденең перделер болмайды,сондықтан да
олар тарамдалған үлкен бір клетка түрінде болады.Ал
жоғарғы сатыдағы саңырауқұлақтардың гифалары көлденең
перделері арқылы клеткаларға бөлінген болады.Тек аздаған
төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың клетка қабықшасы
целлюлозадан тұрады.Саңырауқұлақтардың көпшілігінің
гифасының қабықшасының құрамы біршама күрделі болады:
төменгі сатыдағыларының қабықшасы пектинді заттардан, ал
жоғарғы сатыдағыларының — целлюлозаға жақын
углеводтардан, және насекомдардың хитиніне ұқсас азоттық
заттардан тұрады. Клетка қабықшасының астында
протопласт жатады. Ядросы өте ұсақ және клеткада 1-2
немесе көптен болады. Қор зат ретінде гликоген немесе май
тамшылары жиналады, крахмал ешуақытта түзілмейді.
Гифалары жоғарғы ұшы арқылы өседі. Қолайлы жағдайларда
олар өте тез өседі.
Саңырауқұлақтар екі негізгі бөлікке бөлінеді

Жеуге жарамды Жеуге жарамсыз улы
саңырауқұлақтар саңырауқұлақтар
Жеуге жарамайтын жалған түлкіжем кәдімгі түлкіжемге
өте ұқсас. Жалған түлкіжемнің қалпақшасының үстіңгі беті
тегіс, қызғылт-сары түсті. Кәдімгі түлкіжем қалпақшасының
шеті желбіреген, үстіңгі беті ақшыл-сарғылт түсті.
Қалпақшасын бөліп қарағанда, ақ шырын бөлінеді. Улы
саңырауқұлақтар бозарамқұлақ, сырттай қарағанда,
қозықұйрыққа ұқсас. Бірақ
оның қозықұйрықтан айырмашылық боз арамқұлақ
қалпақшасының астыңғы жағы ақшыл-жасыл түсті.
Қозықұйрықтың қалпақшасының астыңғы жағы алқызыл
түсті болады. Қозықұйрықтың Қазақстанның сазды, тақыр
жерлерінде өсетін де түрі бар.
.Сұр және қызыл шыбынжұты, көңілкеш
(веселка), жалдан түбіртек саңырауқұлақтары-
улы. Сұр шыбынжұты саңырауқұлағының
қалпақшасының үсті сұр түсті және ақ лақты.
Қызыл шыбынжұтының қалпақшасының үсті
қызыл түсті және ақ лақты болып келеді. Жалдан
түбіртек саңырауқұлағының қалпақшаң сының
астыңғы жағы қою сарғылт-жасыл. Қалпақшасының
үсті мен түбіртегі ашық сарғылт-жасыл түсті болады.
Түбіртегінде белдеуше сақинасы жоқ.
Ерте көктемде (наурыз, сәуір айларында) Қазақстанда ақ
саңырауқұлақтар топталып өседі. Бұл саңырауқұлақ
тіпті шөл және шөлейтті жерлерде де кездеседі. Оның дөңес қалпақшасы,
мықты түбіртегі болады және қалпақшасының астында түтікшелері бар.
Бұл саңырауқұлақты ормандағы қайыңның, шыршаның, еменнің түбінде
өсетін ақ саңырауқұлақтармен шатастыруға болмайды. Арышқұлақтар -
қарағайлы, шыршалы орманда, терекқұлақ көктеректің түбінде өседі. Ал
жеуге жарамды ақ жерқұлақтың (белый трюфель) денесі топырақтың
үстіңгі қабатында дамыды.
Майқұлақ, ойысқұлақ, түлкіжем, қозықұйрық, бүріскі (сморчок)
саңырауқұлақтары да жеуге жарамды.
Арықтардың шіріті мол жағасында жас кезінде жеуге
жарамды көңқұлақ өседі. Түбіртегі жіңішке, ұзын.
Қалпақшаң жұқа, төбесі сүйірлену келеді. Бұл
саңырауқұлақтың қалпақшасының астында жетілген
споралары қара түсті сұйық затпен бірге шашылады.
Спорасын сол сұйық затпен
қоректенетін бунақденелілер таратады.
Назарларыңызға рахмет!!!

Астана қ., 2013 жылғы 17 маусым

Ұқсас жұмыстар

Қалпақты саңырауқұлақтар

Саңырауқұлақтардың көбеюі, морфологиясы, қоректенуі туралы ақпарат

Cаң ырауқұ лақ тар

Саңырауқұлақтардың көбеюі, морфологиясы, қоректенуі

Жалдан түбіртек саңырауқұлағының қалпақшаң сының астыңғы жағы қою сарғылт - жасыл

Саңырауқұлақтар туралы

Саңырауқұлақтарың морфологиясы

Жоғары сатыдағы саңырауқұлақтар

Металл қоспаларының мөлшері

Балғын және өңделген саңырауқұлақтар, консервіленген көкөністер

Пәндер