Жануарлардың сифункулятоздары (биттеу): морфологиясы, биологиясы және ветеринариялық-санитарлық алдын алу мен емдеу шаралары

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті

Тақырыбы: Жануарлардың сифункулятоздары және оларға қарсы ветеринариялық- санитариялық шаралар

БӨЖ

Орындаған: Онгарова Д. Б.

Тобы: ВС-303

Тексерген: Ыгиева А. С.

Семей 2017 жыл

КІРІСПЕ

Табиғатта насекомдардың өсіп-өнуі мен тіршілігін биотикалық және абиотикалық факторлар реттейді, яғни олардың даму мерзімі мен ұрпақ саны, өмір сүру ортасының экологиялық және маусымдық жағдайына байланысты. Насекомның даму мерзіміне, табиғатта сақталуы, белсенділігі және эталогиясына негізінде ауаның температурасы, ылғалдылық пен жарық әсер етеді. Насекомдардың тіршілік циклы маусым езгерістерімен тығыз байланысты.

СИФУНКУЛЯТОЗДАР

Сифункулятоздар (биттеу) - жануарлардың қанатсыз насекомдар туғызатын ауруы. Бүл насекомдар Siphunculata отрядына жатады. Сифункулятоз ауруында мал жүдеп, терісі қатты қышып, қотыр пайда болады.

Қазіргі уақытта бұл ауруды туғызатын 300 ден астам биттің түрі белгілі, оның 19 - ы үй малдарында кездеседі

ДАМУ ЦИКЛЫ

МОРФОЛОГИЯСЫ

БИОЛОГИЯСЫ

Биттер тұрақты тоғышарлар, барлық тіршілік циклын ие денесінде өткізеді. Биттер жартылай өзгеріспен дамиды және олар тоқтаусыз көбейеді.

Ұрғашылары тәулігіне 2 ден 14 дейін жұмыртқа салады. Бір ұрғашы бит 300 жұмыртқа салады. Жұмыртқа астыңғы жағымен қылшыққа жабысып тұрады. Жұмыртқадан 10-20 күннен соң личинкалар шығып, олар 20-45 минуттан кейін қанмен қоректенеді.

Екі жұма аралығында үш рет түлеп, имагоға айналады. Жұмыртқадан ересек битке дейін толық дамуы 15-45 күнде аяқталады. Ұрғашы бит 46, еркегі-32 күн өмір сүреді.

БИТТЕР ТУДЫРАТЫН АУРУЛАР

ЕШКІНІҢ

ЛИНОГНАТОЗЫ

ШОШҚАНЫҢ

ГЕМАТОПИНОЗЫ

ЭПИЗООТОЛОГИЯСЫ

Қазақстанның барлық өңірінде кездеседі.

Бит ауру малдан баққанда биттер бірінен-біріне жылжып, ауысады не төсеніш арқылы беріледі. Сау малға биттер күтім құралдары менде берілуі мүмкін. Малдың жаппай биттеу мерзімі қыспен көктемде, жазға қарай биттің саны төмендейді.

Биттер көптеген ауру қоздырушыларын таратушылар.

Бөртпе және қайталамалы сүзек, шошқа обасы, жылқының індет анемиясы, туляремия, бруцеллез, сальмонеллез, шош-қаның тілмесі, т. б. биттердің тіршілігімен тығыз байланысты.

ПАТОГЕНЕЗ ЖӘНЕ БЕЛГІЛЕРІ

Биттер өздерінің қимыл-қозғалысымен теріні тітіркендіріп, қышытады. Қан сорғанда, улы сілекейін жібереді. Сілекей жүйке рецепторларын тітіркендіреді, жалпы организмді уландырады.

Мал мазасызданып, әрдайым қасынады, терісін зақымдап, жарақаттандырады. Биттің өте көбейген кезінде, тері қабынып, кабыршақтанады, кей жерінің жүні түсіп, қыртыстанады. Малдың қаны азайып, жүдейді.

Ірі қарада биттер көбінесе басында, мүйіздерінің түбінде, мойында шоғырланады. Шошқада биттер құлағының маңайымен жотасын, екі жақ қабырғасын ұялайды. Жылқының мойнында, жауырыны мен қүйымшағында болады.

АУРУДЫ АНЫҚТАУ

Малдың түгін зерттеп, битпен сіркені тауып, ауруды анықтайды.

ЕМДЕУ ЖӘНЕ АЛДЫН-АЛУ ШАРАЛАРЫ

Қысқы уақытта биттің шоғырланған жерін аэрозольды баллондағы дәрілер-акродекс, инсектол, дерматозольді бір басқа 40-60 г мөлшерінде қолданады, не 1%-дық циодрин, диазинон, 0, 5%-дық фенвалерат дустың қой, шошқаға әр басына 30-40 г, ірі кара мен жылқыға - 80-100 г мөлшерінде алып, домдайды. Дустпен дәрілеуді 7-10 күннен соң қайталайды.

Ивомекті жылдың барлық маусымында қолдануға бо-лады. Оны шошқаға 50 кг салмағына 1, 5 мл, ал басқа малдардың 50 кг салмағына 1 мл мөлшерінде алып, тері астына жібереді.

Емдеу шараларымен қоса, қоражайда 1 пайыздық циодрин, 0, 25%-дық неоцидолмен дезинсекция жүргізеді.

ҚОРЫТЫНДЫ

Малды таза, қүрғақ қорада ұстап, түгін тазалап, жылы қорада жуу керек. Басқа жақтан алынған мал тексеріліп, бит шықса емдеу керек. Биттеген малды басқа жаққа орын ауыстырмай емдеген жөн. Жоспарлы түрде дезинсекция жұмыстарын жүргізіп отыру қажет.