В. И. Вернадскийдің биосфера туралы ілімі

Презентация қосу

Экология-103

Джиенбаева Жанар
Ақпанова Алуа
Ергалиева Мадина
Исмагулова Арай
1. Биосфера - ғаламдық экожүйе ретінде.
«Биосфера» термині ғылыми әдебиеттерге 1875 ж.
австрия геологы-ғалымы Эдуард Зюсс енгізген.
В. И. Вернадский (1863-1945) бұл терминді
пайдаланды және биосфера туралы ілімді жасады.
Егер «биосфера» түсінігімен, Зюсс бойынша, жер
қабығының 3 сферасындағы (қатты, сұйық, газ тәрізді)
тірі ағзалары байланыстырылса, ал В. И. Вернадский
бойынша ең басты роль тірі ағзаларды геохимиялық
күштерге бөлінеді.
Қазіргі заманғы көзқарас
бойынша неосфера
шекарасы атмосферадағы,
шамамен азон экранына
дейін (полюстерде 8-10 км.,
экваторда 17-18 км., басқа
жер беттерінде 20-25 км.).
Гидросфераны түгелдей,
сонын ішінде Әлемдік
мұхиттың (11022 м.) ең
терең тұңғиығын да тіршілік
алып жатыр. Литосферадағы
тіршілік бірнеше метрге
дейін топырақ қабатын алып
жатыр.
Палеосфера шекаралары
атмосферадағы необиосферамен
сәйкес келеді, ал су астындағы
палеобиосфераға тау шөгінді
жыныстары да жатады, В. И.
Вернадский бойынша барлығы
тірі ағзалардың үндеуінен өткен.
«Тірі заттар»
терминін
әдебиеттерге В. И.
Вернадский енгізген.
Ол бұл терминді
масса, энергия және
химиялық құрам
арқылы көрінетін
барлық тірі
ағзалардың
жиынтығы деп
түсіндіреді.
1) Энергетикалық: екі биогеохимиялық принциптен
тұрады.
1-принцип: биосферада геохимиялық биогендік
энергияны көп мөлшерде жұмсау.
2-принцип: өз тіршілігінде геохимиялық энергияны
көбейте алатын ағзалар эволюция процесінде тіршілігін
сақтап қалады.
2) Газдық: белгілі мекен ету ортаның ауа құрамын
атмосферасын өзгерту мен тұрақы ұстау қабілеттілігі.
3) Тотығу-тотықсыздану функциясы: тірі заттардың
ықпалынан ортаны О2 байытуға байланысты тотығу
процесі, сондай-ақ, О2 жетіспеген кезде органикалық
заттардың ыдырауына байланысты жүретін
тотықсыздану процесі.
4) Концентрациялық- шашыранды химиялық
элементтерді өз денесінде ағзаның шоғырландыру
қабілеттілігі.
5) Деструктивтік-органикалық заттар қалдығы мен
«косный» заттардың ағзалармен және олардың
тіршілік әрекетінің өнімдерімен құлдырату немесе
бұзылуы (деструкторларға-саңырауқұлақтар мен
бактериялар жатады).
6) Транспорттық –ағзаның белсенді қозғалыс
формасы нәтижесінде заттар мен энергияның
тасымалдануы.
7) Ортаөзгерткіштік- бұл функция шамалы
мөлшерде интрегративтік функция болып
табылады.
8) Информациялық.
Биосфера
1)Үлкен немесе геологиялық (құрлық
пен мұхит арасында).
2)Кіші немесе биологиялық (экожүйе
ішінде).
Кіші зат айналым геологиялық зат
айналымның бір элементі болып
табылады.
«Тірі заттар»-биосфераның негізі, бірақ аз ғана
бөлімін құрайды. Тірі заттардың ең жоғарғы орта
өзгерткіш іс әрекетіне байланысты, негізгі
ерекшеліктеріне келесілер жатады:
1)Барлық еркін кеңістікті тез меңгеру қабілеттілігі.
Берілген қасиет бойынша В. И. Вернадский келесідей
қортындыға келді, яғни белгілі геологиялық кезеңдер
үшін тірі заттардың саны тұрақты болды.
2)Қозғалыстың белсенділігі.
3)Тіршілік кезіндегі тұрақтылық және өлгеннен кейін
тез арада ыдырау.
4)Әртүрлі жағдайларға жоғарғы бейімделушілік
қабілеттілігі (адаптация).
5)Реакция жүруінің ең жоғарғы жылдамдығы.
6)Тірі заттардың жаңаруының жоғарғы жылдамдығы.
Орташа
жанару
биосфера
үшін-8 жыл.
Құрлық үшін-
14 жыл.
Мұхит үшін-
33 күн.
Тірі ағзалары бар
қазіргі уақыттағы
биосфераның
бөлімін қазіргі
заманға биосфера
немесе
необиосфера деп
атайды, ал көне
биосфераға
палеобиосфера
немесе өткен
биосфера жатады.
2. Биосфераның негізгі қасиеттері.
1) Биосфера- орталықтанған жүйе. Биосфераның орталық
буыны тірі ағзалар (тірі заттар) болып табылады.
(антропоцентризм)
2) Биосфера-ашық жүйе. Биосфераның өмір сүруі сырттан
келетін энергиясыз мүмкін емес. Биосфера әрқашан күн
сәулесі түседі.
3) Биосфера-өзін-өзі реттелуші жүйе. Бұл жүйеге
ұйымдастық гомеостаз тән.
4) Биосфера-көп түрлілікпен сипатталатын жүйе. Көптүрлілік
кез-келген экожүйенің және биосфераның тұрақтылығын
негізгі шарты.
5) Биосфераның маңызды қасиеті – заттар айналымын
қамтамасыз ететін механизмдердің болуы және соларға
байланысты жеке химиялық элементтердің және олардың
қосылыстарының таусылмастығы.

Ұқсас жұмыстар

Биосфера туралы ілімнің пайда болуын, көбінесе ұлы француз натуралисті

Биосфера құрылымы

Экожүйенің энергетикалық типтері

Экожүйелердің біртұтастығы және орнықтылығы

Ноосфера туралы

Биосфераның эволюциясы

Литосфера - жердің қатты қабаты

Тірі заттың биологиялық функциялары

Ноосфераның пайда болуы мен дамуы

Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық проблемалар. Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қоршаған ортаны қорғау шараларының бір түрі. Табиғатты ұтымды пайдалану мен қоршаған ортаны пайдаланудың ғылыми негіздерін жасау – биосфераны ноосфераға айналдырудың міндетті сатысы

Пәндер