Созылмалы гастриттер және 12 елі ішек, асқазан жара аурулары. Себептері мен клиникалық көрінісі, диагностикасы, емдеу принциптері

ДӘРІС ТАҚЫРЫБЫ:

Созылмалы гастрит (СГ), созылмалы гастродуоденит (СГД) - созылмалы рецидивті үдеуге бейім асқазан (және 12 елі ішек) шырышының қабыну - дистрофиялық бұзылысы

ЭТИОЛОГИЯСЫ:

Экзогендік себептер; 2) Эндогендік себептер;

экзогендік себептер:

• алиментарлық

• психоэмоционалдық

• экологиялық

• дәрі-дәрмектер

• тағамдық аллергия

• лямблиоз

ЭТИОЛОГИЯСЫ:

Экзогендік себептердің ішіндегі ең сенімділері:

• дәрі-дәрмектер, әсіресе ,

СҚҚД

• тағамдық аллергия (эозинофильдік гастрит)

• паразитарлық инвазиялар, әсіресе лямблиоз

Эндогендік СГ басқа аурулар бойында дамиды

• қант диабетінің І типі

• аутоиммунды тиреоидит

• созылмалы бүйрек жетіспеушілігі

• ДГР т. б.

ЭТИОЛОГИЯСЫ

Қазіргі кезде этиологиясында 3 топ қарастырылады, осыған сай 3 формасын ажыратады:

1. Экзогендік - инфекциялық, яғни Helicobacter pylori-ге қатысты В-гастрит - бактериалдық (85%)

2. Эндогендік (аутоиммундық А гастрит) - асқазан клеткаларына қарсы денелер түзіледі (1-3%)

3. Эндо-экзогендік - дәрі-дәрмектер мен айқын ДГР-те кездеседі (С-гастрит - химиялық немесе реактивті) . (10-12%)

ПАТОГЕНЕЗІ

1. Нр - тіркес СГД

Жұғу отбасында немесе фекальды-оральды жолмен, таза емес эндоскоп, зонд арқылы

↓

НР асқазанның антральды бөлігін жайлайды, сонан кейін денесіне, 12 елі ішекке жайғасады

↓

Вирулентті факторлар түзеді (муциназа, фосфолипаза А, уреаза, токсиндер)

↓

СО2 және аммиак эпителийді жарақаттайды

↓

рН жоғарылайды, J-клеткалар гастринді көп түзіп, секреция күшейтеді

↓

Қабыну процессі дамиды, ІgA, цитокининдер түзіледі

ПАТОГЕНЕЗІ

Осындай өзгерістер 12 елі ішекте де болады. 12 елі ішек асқазан-ішек жолының “гипофизі” болғандықтан (А. М. Уголев), гормондар түзілісі бұзылады, моторика мен секреция өзгереді.

2. Аутоиммундық гастрит - ең басынан асқазан бойындағы басты клеткалар жарақаттанып, атрофияға ұшырайды.

3. С-гастрит (реактивті, химиялық)

дәрі-дәрмектер, ДГР

жергілікті әсері → Н+ қосу

жалпы әсері → циклооксигеназа ингибициясы

простагландер азаюы

бикарбонаттар мен шырыш түзілуі кемиді

лейкотриендер, бос радикалдар түзіледі, микроциркуляция

нашарлап, эрозиялар пайда болады.

ПАТОМОРФОЛОГИЯСЫ

1) басты белгі - қабыну

2) атрофия - әсіресе А гастритінде

3) Эпителий регенерациясының бұзылуы (метаплазия)

Яғни негізгі үш морфологиялық критерий - қабыну, атрофия, дисрегенерация - процесстің белсенділік, тереңдік, орны және адаптациялық мүмкіндігі туралы толық мәлімет береді.

Бала гастродуоденитінің жіктелуі

Форма

Этио-логия

Локализа-ция

Эндоско-пия

Гистология

Секре-ция

Кезең

Жедел

Созыл-малы

Ерек-ше:

Грану-лема-тозды

Эозино-филді

Нр (-)

Нр (+)

Ауто-иммун-ды

Реак-тивті

Идиопатия-лық

Антральды

Фундальды

Пангастрит

Дуоденит

Антродуо-денит

Жайылма-лы гастродуо-денит

Беткейлі

Эрозивті

Атрофия-лық

Гиперплас-тикалық

Қабыну:

а) жеңіл

б) орташа

в) айқын

Атрофия:

а) шамалы

б) аз

в) көрнекті

Ішектік метаплазия

Қалыпта Жоғары

Төмен

Өршу

Субре-миссия

Ремиссия

ДИАГНОЗ:

Созылмалы гастродуоденит, гиперпластикалық антральды гастрит, дуоденит, жалпақ эрозиялармен, көрнекті қабыну белсенділігімен, Нр (+), секреторлық қабілеті жоғары, өршу кезеңі

2) Созылмалы гастрит, фундальды, атрофиялық орта дәрежелі, ішектік метаплазия, Нр (-), секреторлық қабілеті төмен, ремиссия кезеңі

КЛИНИКА

Шағымдары: іш ауруы қатты, жиі, ұстама тәрізді, эпигастрия маңында.

Ауру сезімі көбінесе ашқарынға білініп, тамақтан соң азаяды.

Өршу мерзімдігі: әдетте қыркүйек-қазан айлары - мектепке барып, тамақтану стереотипіне байланысты, ал наурыз-сәуірде науқастардың метеолабильдігіне байланысты.

Клиникасында 2 типті ажыратады:

• жара тәрізді

• дискинетикалық

СДГ-тің 40%-да латентті ағым байқалып, морфологиялық өзгерістер дәрежесі клиникалық белгілерімен үйлеспеуі мүмкін. Бұл шырыш қабатта нерв талшықтарының болмай, негізінен моторика бұзылысының айқындалуымен түсіндіреді.

ТЕКСЕРУ АУҚЫМЫ:

• ФГДС

• РН метрия

• Нр инфекциясын анықтау

• Гастродуоденальды аймақ моторикасын функционалдық тексеру

• Рентген

• Гастро- және дуоденобиопсия

Тексерудің негізгі қорытындылары:

Диагноз қою негізі - ФГДС-те көзге байқалатын өзгерістер (көбіне беткейлі гастрит, дуоденит), РН-метрияда асқазан қабілеті сақталуы не жоғары. Сирек жағдайда гипо немесе антацидтік жағдай анықталады. Мұны шын атрофия емес, 12 елі ішектен сілтілі құрамның түсуімен түсіндіреді.