Халықаралық аграрлық ынтымақтастықтың құқықтық негіздері

Джелдикбаев Арнур

2 курс магистранты

Дүниежүзілік сауда ұйымы

Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) - халықаралық сауда ережелерін либерализм принциптеріне қарай реттейтін халықаралық экономикалық ұйым.

Дүниежүзілік сауда ұйымы

1995 жылғы 1 қаңтардан бастап жұмыс істей бастады.

Алғашқы кезеңде ДСҰ-ға 77 мемлекет кірсе, 2008 жылғы 11 желтоқсандағы соңғы мәлімет бойынша оған 159 ел мүше болды.

Дүниежүзілік сауда ұйымына

Бұрынғы кеңестік елдерден оның қатарында Литва, Латвия, Эстония, Грузия, Армения, Молдова, Қырғызстан, Украина (соңғысы 2008 жыл 5 ақпанында қабылданды) бар.

ДСҰ міндеттері

- Саудада еш кемсітушіліктің болмау шарты, яғни бірде-бір мемлекет қайсыбір мемлекетке экспорт пен импортқа шектеушілік қоюға құқығы болмайды;

- Сауда кедергілерін азайту, немесе қайсыбір елдің нарығына шетелдік тауарлардың келуіне кедергі келтіретін факторларды жою, оларға бірінші кезекте кедендік алымдар мен импорттық квоталар жатады, басқаша айтқанда импортқа қойылатын көлемдік шектеулер;

- Тұрақтылық пен сауда шартының алдын-ала болжамдылығы, бұл шетелдік компаниялар, инвесторлар мен үкіметтер қолданыстағы сауда шарттарының кенеттен және бір тараптың еркімен өзгерілмейтініне кепілдік береді;

- Халықаралық саудадағы бәсекелестікті ынталандыру, яғни түрлі елдер фирмаларының тең құқықты бәсекелестігі үшін «әділетсіз» тәсілдерді жою, оған экспорттық субсидиялар (экспортшы-фирмаларға мемлекет демеушілігі), жаңа сату нарықтарын иелену мақсатында демпингтік бағаларды пайдалану;

- Жоғары дамымаған мемлекеттер үшін халықаралық саудада жеңілдіктер жасау.

Қазақстан ДСҰ-ға кiре отырып, мынадай мiндеттемелердi орындайды:

кедендiк тарифтi айтарлықтай мөлшерде төмендету және тарифтiк емес өлшемдердi тарифтендiру;

ауыл шаруашылық өнiмдерiнен дотация мен субсидияны алып тастау;

кедендiк шараларды ДСҰ талаптарына сәйкестендiру;

тауар нарығы мен қызметтi, капитал айналымын барынша кеңейту;

ДСҰ-ның барлық ережелерi мен қағидаларын орындау.

Қазақстан ДСҰ-ға кiру арқылы не ұтады:

Әлемдiк нарыққа кiруге жол ашылып, қазақстандық тауарлар сатылуы барысында барлық сауда барьерлерi алынып тасталады.

Республиканың кең көлемдегi ақпараттық базасына, экономика туралы бiлiмге жол ашылып, сауда режимдерiндегi елдермен тәжiрибе алмасуға мүмкiндiк туады. Сыртқы қатынастарға сауда стратегиясын ашық әрi тең құқылы жағдайда жасау мүмкiндiгi мен қажеттiлiгi туындайды.

Халықаралық нормалар мен ережелерден туындайтын дауларды реттеу.

Жалпыға ортақ халықаралық стандарттарға сәйкес құқықтық-нормативтiк базаны қалыптастыру.

ДСҰ-да ауыл шаруашылығын қолдау үш бағытта жүзеге асады:

ауыл шаруашылық өнімдерінің экспортына субсидиялар бөлу;

ауыл шаруашылық өнімдеріне төмен тарифтер;

ауыл шаруашылығына ішкі субсидиялар бөлу, яғни мемлекет ішінде ауыл шаруашылығына мемлекеттік қолдау көрсету.

Шаруа фермер қожалығы

Қазақстанда

31 наурыз 1998 жылғы шаруа фермер қожалығы туралы заң

Өзбекстанда

30 сәуір 1998 жылғы Фермер қожалығы туралы заң және Декхан шаруашылығы туралы заң.

Шаруа фермер қожалығының нысандары

Фермер қожалығы

Шаруа қожалығы

Фермер қожалығы

Декхан шаруашылығы

ӨР Декхан шаруашылығы

Отбасының тұрмыстық қажеттілігі үшін ауылшаруашылық өнімдерін өндірумен айналысатын отбасылық ұсақ тауарлы шаруашылық.

Жер учаскесі суарылатын жерлерде 0, 35 га, суарылмайтын жерлерде 0, 5 га, шөлейт жерлерде 1га мөлшерінде беріледі.

ӨР Фермер қожалығы

Ауылшаруашылығы тауарлы қндірісті жүзеге асыратын, заңды тұлға құқықтарын иелене алатын кәсіпкерлік субъектісі. Мүшелері ретінде жақын туыстардың болуы шарт емес.

Жер учаскесі Мал шаруашылығы үшін әрбір мал басына (жердің сапасына қарай) 0, 3га; 0, 45га; 2 га мөлшерінде. Мақта және бидай шаруашылығы үшін 10га мөлшерінде. Жүзім және көкөніс шаруашылығы үшін 1га мөлшерінде беріледі

Жер учаскесі беріледі:

ҚР

Жер учаскесі жеке меншікке немесе ұзақ мерзімді уақытша жер пайдалану (49 жыл) құқығымен беріледі

ӨР

Фермерлік үшін ұзақ мерзімді жалдау құқығымен;

Декхан үшін өмірлік жер иелену құқығымен беріледі.

Шетелдік ауылшаруашылық өндірісінің құқықтық реттелу ерекшеліктері

Ауыл шаруашылығына ғылыми техникалық және биологиялық прогрессті енгізу, өнімділігін арттыру, шығарылатын өнімнің сапасы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында әр елде қабылданған заңдар