Перспективалық конструкциялы материалдар

Презентация қосу

Перспективалық
конструкциялы
материалдар
КОНСТРУКЦИЯЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ - ӘДЕБИЕТТІ ОҚЫТУДЫҢ ӨНІМДІ
ЖОЛЫ
Соңғы кезде еліміздің білім беру ісінде түбірлі өзгерістер болып жатқаны мәлім. Соның ішінде ең
бастысы, әлемдік білім кеңістігіне ену мақсатындағы алғашқы қадамдар. Білім стандартының жасалуы,
басқа да жүріп жатқан реформалар күрделі, қиын, қарама-қайшы белестерді ақырын-ақырын артқа
сап, жылжып келеді. Бұл қасиетті істерді мұғалімге қойылар талап та ерекше болып отыр. Мемлекеттік
білім саясаты да осы мұғалім арқылы жүзеге аспақ. Ал бүгінгі таңда мектептің, мұғалімнің ең қасиетті
міндеті – рухани бай, жан-жақты дамыған жеке, дарынды тұлға қалыптастыру. Рухани байлық ең
алдымен әр халықтың ұлттық әдет-салты, әдебиет, мәдениеті, өнері, шыққан түп тамырында
жататыны белгілі. Сол ұлттық байлықты бүкіл адамзаттың өз ұрпағын тәрбиелеудегі, білім берудегі
озық ұстанымдарымен байланыстыра отырып, әр баланың қабілеті, талантын ашу, өзіне-өзінің сенімін
нығайтып, өзіне-өзінің жол ашуына түрткі жасау – міне, бүгінгі білім беру, тәрбие ісінің басты міндеті.
Әр мұғалімнің алдыңғы сәулелі мұраты - өз пәнінен білім беріп қана қоймай, әр баланың «менін» ашу,
сол «менді» шығармашылық тұлғаға жетелеу. Шығармашылық дегеніміздің өзі ізденімпаздықтан
туады. Бұл жерде ұлы дана Абайдың сөзі еріксіз ойыңа оралады.: «Өзіңе сен, өзгені сүйреп шығар».
Баланың өзіне деген сенімін туғызу, өзінен шығармашылық қасиет, қабілет іздете білу, өмірден өз
орнын тапқыза білу қаншалықты қиын екені түсінікті. өзіне-өзі таба алмай, өз мүмкіндіктерін дұрыс
пайдалана алмай, өзін-өзі тұншықтырып жүргендер, басқа жолға түсіп адасушылықтың негізгі себебі,
ең алдымен, бір кездегі ұстаздары, мектебінде жатқан жоқ па деген сауалдардың мұғалімдерді
ойлантқаны жөн.
Технология оқытудың тың әдістемесі немесе мүлде жаңаша жолдарын қарастырады деген түсінік
артықтау. Оқыту мен тәрбие беру үрдістері ешқандай «науқандық», өтпелікті көтере алмайтыны
белгілі. Керісінше, адамзат баласының өз ұрпағын оқыту, тәрбилеудегі ең озық, тиімді ізденістерін,
тәжірибелерін жалғастырып, тағы да тың жолдар іздеу, классикалық педагогиканың озық үлгілерін
жаңа заман талабына сай дамыта отырып еңбектену жалғаса бермек.
«Педагогикалық технология» дегеніміз не? Бұл жөніндегі В.П.Беспалько
өзінің «Слагаемое пед технология» деген еңбегінде былай дейді: «Оқу-
тәрбие үрдісінің алдын-ала жүйелі түрде жоспарлануы және оның жүзеге
асу жобасы». Демек, технология қарапайым тілмен айтқанда, жүзеге
асатын, нақты мақсаттардың алдын-ала ойластырылған нақты жобасы,
яғни, белгілі педагогикалық жүйенің тәжірибеде жүзеге асатын жобасы.
конструкциялау амалдарымен байланыстырады. Штейнберг
конструкторлық технологияға ерекше назар аударып, ол ойды бейнелеудің
маңызын дәлелдеуге тырысады. Білімді тек сөздік әдісі емес, бейнеге,
жобаға, модельге түсірудің жолдарынан іздене отырып, оның өнімді білім
берудегі орнына тоқталады. Әрине, модель дегенде оның макет, графика,
сызба түрінде болатынын ұмытпау керек. Модель әсіресе прогноз (болжам)
жасаудың негізі ретінде белгілі. Инновациялық технологиядан іздену – ұзақ
жылдар бойы таптаурын болып қалған өнімсіз іс-әрекеттерден арылудың
бірден-бір жолы. Технология туралы өз пайымдауымызға келсек, ол ең
біріншіден, диагностиканы басшылыққа алған, жеке тұлғаға қарай
бағытталған мақсатты, сапалы оқу әрекетін ұйымдастыру. Жеке тұлға ең
алдымен өз әрекеті арқылы ғана дамиды. Ал әрекет іс-қимылдарымен
жүреді. Технология оқытудың, білім берудің, жеке тұлғаны жан-жақты
дамытудың жаңа ізденістерін, нәтижелі ізденістерін талап етеді. Баланың
білім алу, даму, т.б. іс-әрекеттерін мақсатты түрде ұйымдастыра білу, оған
басшылық ету, білімді өз белсенділіктерімен алуларына түрткі жасау
технологияның басты белгілері болып табылады.
• Біз өз технологиямызда оқушылардың дербес ізденісі, жаңа білімді өз
белсенділіктерімен алу іс-әрекеттерін ұйымдастыруға ерекше көңіл бөлеміз.
1. Алдын-ала тапсырмалар беру.
Мақсат: баланың өз бетімен өзіндік, яғни оқушы деңгейіндегі білімін қолдану, анализ,
синтез, баға деңгейіне дейін жетелеу іс-әрекеттерін ұйымдастыру. Мақсат ұсыну.
Оқушыларға өз мақсатын қойғызу.
2. Мақсатқа жету үшін көмек-бағдар, бағыт ұсыну. Эвристикалық жобалау
технологиясына жүгіну.
3. Жаңа сабақта ең алдымен олардың өз жұмыстарын тыңдау, алдарындағы өзіндік
мақсаттарын саралау, мұғалім қойған мақсаттардың орындалуына назар аудару.
Ұжым болып талдау, жеткен «жетістіктерін» талдау. Бұл әрекет диагностика үшін де
қажет.
4. Жаңа білімді меңгеру кезінде оқушылардың осы өзіндік жетістіктері тереңдей түседі,
мұғалім коррекциялық та жұмыстар атқарады.
• Жапондық ғалым-педагог Т.Сакомото тұжырымдамасында педагогикалық технология-
педагогикаға жүйелі ойлау тәсілдерін ендіру немесе «білімді жүйелеу», «сыныптағы
оқытуды жүйелеу» болып табылады. Әрине, жүйе, жүйелілік ғылымының қол жеткен
соңғы жаңалығы емес, жүйелілік әлемге тән қасиет, ол адамзат тәжірибесі мен ойына
да тән қасиет. Адам қызметі жүйесіндегі мәселелердің туындауы – жүйеліліктің
жеткіліксіздігін, ал ділгірлікті шешу жүйені технологияландыру арқылы жүзеге
асатындығына көз жеткізу қиын емес.
Шағын мақаламыздағы ұзақ жылғы тәжірибемізді, технологиямызды ортаға салудан
аулақпыз. Ұстаздар оны менің оқу құралдарым, мақалаларым, кітаптарымнан біледі деп нық
сеніммен айта аламын. Бұл еңбегімізде жобалау технологиясы бойынша ізденістерді ғана сөз
етпекпіз.
Төменде эвристикалық жобалау технологиясын басшылыққа алған жыраулар поэзиясын
оқытудың моделі және шығармашылық тапсырмалар жүйесін беріп отырмыз.
Моделдің тиімділігі сол, жыраулар поэзиясы туралы берілетін көлемді түсініктерді,
ұғымдарды тұжырымды түрде, көрнекті түрде ғана жып-жинақы етіп бере білуінде. Әдебиет
– сөз сабағы, көбінде сөздік әдістер арқылы білім беретін пән. Ал бұл модель
конструкциялық жобалау технологиясын негізге алған. Модель әр оқушының алдында
жатады. Ол жыраулар поэзиясынан білім алудың бағдаршамындай, оқушылар оған қарап, әр
түрлі іздену, зерттеу жұмыстарын орындайды. Модель әрі тірек карточкасы, әрі көрнекілік,
әрі көмек-нұсқау рөлін де атқарады. Модель оқушы іс-әрекетін де белгілі бір мақсатқа
жүйелейді, бағыттайды, тәртіпке салады. Оқулық, ғылыми еңбектермен жұмыс істеуге
баулиды. Өз беттерімен де модель жасауға ықпал етеді. Ең бастысы, терең, тиянақты білім
алуға (өз беттерімен) өнімді, нәтижелі көмек жасайды. Сызба-модель мұғалімнің де жұмысын
жеңілдетеді. Оның әр тармағы бойынша жеке жұмыстар, топтық жұмыстар, жұптық
жұмыстар беріп, оқушының білім деңгейін шығармашылық деңгейге дейін алып келуге,
түсініктен анализ, синтез, бағаға дейін көтеруге болады. Бала білім тексеру, бағалау,
жинақтауда тесттің де орнына жүреді. Мұғалім басқа тапсырма орындатпай-ақ, сызбадағы
берілген тұжырымдарға тапсырма берсе де жеткілікті. Модель бойынша жұмыс дұрыс
ұйымдастырылса, онда жыраулар поэзиясы туралы терең де толық білім қамтамасыз етіледі
деп болжауға болады. Бұл жоба жаңа тақырыпты игертуге де қолайлы (әсіресе диагностика
үшін).
Металдар мен қорытпалардың жылу физикалық қасиеттері.
Конструкциялық материалдарды таңдаудағы жылу физикалық
сипаттамаларының ролі

Жоғары температуралардың әсері реактор материалдарының жылдам қирауының бір себебі болып табылады.Мұнда термиялық кернеуге ерекше роль
бөлінеді.
Термиялық кернеулер.Реактордың активті және басқа аймақтарында жоғары температуралардың әсерінен материалдардың термиялық кеңеюі маңызды
өлшемге дейін жетуі мүмкін.Егер тәуелсіз термиялық кеңею күрделендірілсе,онда материалдарда термиялық деп аталатын кернеу туындайды.Металдар
мен қорытпаларда температураның жоғарылауы кезінде илемділік деформацияға қарсыластығы төмендейді ,бұл кернеулер тетіктің пошымдары мен
өлшемдерінің қажет емес өзгеруіне және кейде олардың қирауына әкеледі .
Термиялық кернеулер тетік ұштарының қатты орнатылуы кезінде немесе жанасатын тетіктердің біртекті емес термиялық кеңеюі кезінде
туындайды.Металдармен қорытпалардатемператураның жоғарлауы кезінде илемділік деформацияға қарсыласуы төмендейді,бұл кернеулер тетіктердің
пошымдары мен кернеулерінің қажет емес өзгеруіне және кейде олардың қирауына алып келеді.

Термиялық кернеулер тетік ұштарының қатты орнатылуы кезінде немесе жанасатын
тетіктердің біртекті емес термиялық кеңеюі кезінде туындайды.Мысалы,Егер ТВЭЛ-дің
өзегі сыртқабатына қарағанда көп кеңейетін болса ,онда соңғысы деформацияланады
және қирауы да мүмкін.Сыртқабаттың аса жоғары термиялық кеңеюі өзек пен оның
арасында қуыстың түзілуіне әкеледі,ал ол жылу алмастырғыштың қирауына әкеледі.
Термиялық кернеулер реакторлардың жұмысы кезінде кейбір өзектерінде орын алатын
жоғарғы жылу ағындары нәтижесінде де пайда болуы мүмкін.ТВЭЛ сыртқабаттарында,
мысалы ол ағындар 106ккал/(м2∙сағ) ретті өлшеміне дейін жетеді,Олар әртүрлі тетіктер
бөлімшелерініңарасында жоғары температуралар градиенттерінің туындауына
әкеледі,оның нәтижесі осы бөлімшелердегі материалдардың термиялық кеңеюінің
біртексіздігіне әкеледі.Сондықтан температура градиенті бар болған кезде термиялық
кернеулербос тетіктерде (орнатылмаған)пайда болуы мүмкін.
Қатаң механикалық байланыстар қатты денені біртекті қыздыру немесе суыту кезінде термиялық кернеулердің
пайда болуын,тұрақты қимасымен,мықты бекітілген ұштарымен орнатылған білеу мысалымен көрсетуге
болады.Мұндай білеуді t1температурасы мен t2 температурасына дейін біртекті қыздырған кезде ,оның
деформациясы термиялық кеңею есебінен мынаны құрауы керек:
ε═α1(t2 - t1 ).
Мұндағы: α1-термиялық кеңеюдің сызықтық коэфиценті.Білеуге кесе көлденең деформация жүргізу толығымен
тоқтатылғандықтан,онда сығатын термиялық кернеулер пайда болады ,олардың өлшемдерін Гуктың
қарапайымдатылған заңын бағалауға болады:
σтерм=ε
σтерм=εE= α1(t2 - t1 )E.
Мұндағы : Е-білеу материалының қалыпты серпімділік модулі.
Егер бұл кернеулер өлшемдерібойынша аққыштық шегінен (σтерм <σт) артық болмаса ,онда білеу илемді
деформацияланады.Бірінші жағдайда термиялық кенеулер және серпімді деформация нольге тең болады
.Екінші жағдайда илемділік деформация жағдайында(сығу) термиялық кернеулер аққыштық шегінің
төменгі шегіне дейін төмендейді ,ол қалдық серпімдік деформацияға сәйкес келеді(әсер ететін кернеулер
мен деформациялар тепе-теңдігі тағайындалады ).Илемді деформация сығудың нәтижесінде білеу
ұзындығы бойынша қысқарғандықтан ,одан кейінгі t1 бастапқы температурасына дейін суытқанда қайтадан
термиялық кернеулер пайда болады,бірақ енді басқа белгімен-созылумен.
Температура градиентінің пайда болуына байланысты термиялық кернеудің туындауын мына,ұштарынан
шексіз алшақтатылған бос шар(бекітілмеген)немесе цилиндр қимасы мысалында қарастыруға
болады.Суыту процессі кезінде ең бірінші беткі қабаты суиды.Оның температурасы төмен болғандықтан
,ол термиялық сығылуға ұшырайды.Оның көлемінің кішіреюінің кезінде ішкі қабаттарында серпімді
сыққыштар ,ал беткі қабаттарында-серпімді созатын тангенциалды кернеулер пайда болады.Сығатын
және созатын тангенциалды кернеулер дене көлемінде бірін-бірі тепе-теңдікке әкеледі.Бүкіл көлемі
бойынша радиалды кернеулер сығушы болып табылады,ал беткі қабатта нольге тең.Кернеу қимасы
бойынша шамамен температураны теңестіру (температуралық градиент Δt 0)және оларментуындаған
серпімді деформация, температура дененің барлық қимасында бірдей болған кезде ,нольге ұмтылады
және толығымен жойылады .
Егер бұл жағдайда термиялық кернеу аққыштық шегінен (σтерм σт)артық болса,илемділік деформация пайда болады.Есептеу абсолютті өлшемдері бойынша
максималдармен суыту кезінде алғашқы моментте беткі қабатта пайда болған созушытангенциалды кернеу болатынын көрсетеді.Сондықтан илемділік
деформация бірінші кезекте беткі қабатта өтеді.Илемді деформация берілген материал және берілген температура үшін термиялық кернеу өлшемі аққыштық
ақытық шегнен аз боланға дейін жүреді,атап айтсақ(σтерм <σт) қатынасы орнағанға дейін.Ішкі қабаттарда,ішкі кернеулердің өлшемдері илемді деформацияны
тудыруға жеткіліксіз өлшемдердесерпімдідеформациялы сығылған сақталады.Қима бойынша температуранытеңестірген кезде ішкі қабаттарда термиялық сығылу
жүреді,оның нәтижесінде кернеулер таңбаларын қарама-қарсы таңбаларға ауыстырады:сыртқы илемді деформацияланған қабатта сығушылар,ал ішкі қабаттарда-
созушы тангенциалды кернеулер пайда болады

Бүкіл қима бойынша радиалды кернеулер созушы болады.температураны теңестіру кезінде пайда болатын кернеулер өз кезегінде ,егер олар аққыштық шегінен
асатын болса,беткі қабаттардың илемді деформациясын тудыру мүмкін.Қыздыру кезінде аналогты процестер жүреді,бірақ пайда болатын тангенциалдық
кернеулердің көптеген мәндері мына қатынаспен анықталады:

Мұндағы:�-Пуассон коэфиценті.Бұл қатынас мықтап бекітілген денені біртекті қыздыру жағдайындағы сияқты термиялық кернеулер серпімділік қасиеттерінен және
материалдықң термиялық кеңею коэфицентінен ,ал сонымен қатар температуралық градиент өлшемінен тәуелді екенін корсетеді.Өз кезегінде жылу легі пайда
болған кездегі материалда туындайтын температуралық градиент материалдың жылу өткізгіштік және температура өткізгіштік қасиеттерімен сипатталады.сол
себепті ядролық реакторда қолдануға арналғанконструкциялық материалдарының жылу-физикалық қасиеттері тек қана жылу беру процессін ғана емес,термиялық
кернеулердің туындауын да анықтайды.
Температура өткізгіштік коэффицент

Жылу ағыны,атап айтсақ көлденең қиманың бір бірлік ауданынан бір бірлік уақытта өтетін
жылу мөлшері осы қимаға нормаль бағытындағы температура градиентіне
пропорционал:
Q
Мұнда: Q-жылу ағыны ; температура ;n-нормаль бағытындағы координата;λ-жылу
өткізгіштік коэффиценті.Осыдан шығатыны стационарлы жылу легі кезінде материалдың
жылу өткізгіштігі төмен болған сайын жоғары температуралық градиенттер пайда
болады.

Ядролық реакторларда жылу легін стационарлы деп тек тағайындалған жылу режимі
кезінде ғана санауға болады.Реактор жұмыс режимінің өзгеруі кезінде,алсонымен қатар
оның қосылуы мен сөндірілуі кезінде стационарлы емес ағындарды қарастыру керек.Бұл
жағдайда изотропты ортада температураның бөлінуі жылу өткізгіштіктің теңдігімен
беріледі:
Δ.
Мұндағы: Δ+ ; x,y,z-координаттар;τ-уақыт;
ас-температура өткізгіштік коэффиценті,см /сек:жылу өткізгіштік коэффиценті.ккал/
(см∙сек∙град);с-көлемдік жылу сыйымдылық тығыздық туындысына тең.
Жылу өткізгіштік коэффицент
Сенімді тәжрибелік мәліметтер болмаған кезде металдың жылу өткізгіштігі туралы пікірді оның электр өткізгіштігі (λ)арқылы құрастыруға болады.γ және
λ өлшемдері қатынаспен байланысты:
L (5.3)
Мұнда Т-абсолютті температура; L-Лоренц саны-берілген маеталл үшін тұрақты өлшем.Егер λвт/(см∙град)өлшем бірлігімен өлшенген болса,ал γ-1/
2/ 2 -8
(Ом∙см),онда L в град өлшем бірлігімен анықталады.Бөлме температурасы кезінде техникалық таза металдар үшін Лоренц саны(2.1)∙10
аралығында орналасқан.
Тазаметалдар λ максималды мәнге ие.Олардың тазалығы азайған сайын λ төмендейді.λмәніне аналогты түрде легірлеу де әсер етеді.Әдетте
қорытпаны легірлеу мөлшері неғұрлым жоғары және құрамы бойынша күрделі болған сайын,оның жылу өткізгіштігі соғұрлым төмен
болады.Металдардың жылу өткізгіштігіне жеке қоспалардың әсері туралы сандық мәліметтер шектеулі.Бірақ альфа тәуелділіктің қорытпа
құрамынан жалпы сипаттамасын күй диаграммасынан анықтауға болады.Қатты ерітінділердің жылу өткізгіштігі еритін элемент концентрациясы
өскен сайын төмендейді,сондықтан шексіз еру жағдайында λ минималды мәні ереже бойынша шамамен еріген элементтің50 айн. Мөлшеріне
жауап береді.Гетерогенді қоспалар түзілукезінде альфа құралғыштың көлемдік концентрациясына шамамен сызықты өзгереді.
Термиялық кеңею коэффиценті
Денелердің термиялық кеңеюі t1 мен t2 температуралар аралығындағы сызықты кеңеюдің (а1)орташа коэффицентімен бағаланады:
α1= (5.5)
мұнда,l1 мен l2-сәйкес t1 мен t2 температуралар кезіндегі дененің сызықты өлшемі.
Неғұрлым көп қолданылушы металдарды сызықты кеңею коэфицентінің кемуі бойынша келесі қатарға орналастыруға болады:
Mg,Al,Ni,Fe,Co,Be,V,Ti,Nb,Zn,Ta,Cr,Mo,W.
Кубтық кристалдық торлы металдардағы сызықтық кеңею коэффиценті кристалдағы бағытқа іс жүзінде байланысты емес.Кубтық емес торлы
еметалдарда сызықтық кеңею коэффиценті басты кристаллографиялық осьтан алыс болады.Металдық фазалардың термиялық кеңею аз
зерттелген.Қатты ерітінділердің сызықтық кеңею коэффиценті әдетте аддитивтілік ережесіне сай есептелген сызықтық кеңею коэффицентінен аз
болады.Гетерогенді қорытпаларда сызықтық кеңею коэффиценті аддитивті түрде жеке фазалардың кеңею коэффицентінен тұрады.Темір тәрізді
0 -6 -1 -6 -1
қорытпаларда 20-250 С температура аралығында феррит-α=1410 град ,аустенит-α=2310 град болады,демек болаттың перлитті және
ферритті кластарына қарағанда,аустенитті болаттар жоғары сызықты кеңею коэффицентін иеленеді.Бұл жағдай,екі есе аз жылу өткізгіштік
коэффиценті сияқты,перлитті болаттарға қарағанда аустенитті болаттардың кемшілігі болып табылады.
Назарларыңызға
рахмет!
Орындағандар: Абдалиева Д.
Аймашева Э.
Бекмамбетова А.

Ұқсас жұмыстар

ПРЕЗЕНТАЦИЯ ІШКІ ШАРУАШАЛЫҚ ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ

Алтын стандарт және клиникалық сынақтардың ақпараттылығы

Жайлымдық жерлердегі және егіс алқаптарындағы қорғаныш орман жолақтары

Орман және парк шаруашылығындағы жаңа техника мен технологиялардың рөлі

Таным білім беру саласы

«Smile Dent» Стоматологиялық орталығы

Рельефті әзірлеу

КӘСІПОРЫНДА ЕҢБЕКТІ НОРМАЛАУДЫҢ РОЛІ, МӘНІ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ

АФС жіктелуі

Зерттеудің кезеңдері

Пәндер