ЖЕҢІЛ ӨНЕРКӘСІПТІҢ АУЫР ЖҮГІ

Презентация қосу

ЖЕҢІЛ ӨНЕРКӘСІПТІҢ АУЫР ЖҮГІ

Текстильдік өнеркәсіп бүгінгі күні әлемдік
рейтингта тиімділігі бойынша үшінші
орында тұр – туризм мен ақпараттық
технологиялардан кейін. Бірақ та,
Қазақстанда экономиканың бұл секторы
тоқырауда тұр. Отандық жеңіл өнеркәсіп
мемлекеттің көмегін қажет ететіндігін сөзсіз
атуға болады. Соның ішінде тұтынушыларды
да айту керек. Біздің оқырмандарды басқа
нәрсе қызықтырады: отандық тігіншілер, аяқ
киім жөндеушілер, текстильщиктер қытай
фабриканттарымен бәсекеге түсе алады ма?
• Бұл мәселе бойынша Қазақстанның жеңіл өнеркәсіп
кәсіпорындарының Ассоциациясының төрағасы Любовь Худова
былай деп ойлайды:
• - Егер де отандық тігіншілерге, аяқ киім жөндеушілерге,
текстильщиктерге импорттаушылармен бәсекелестікте теңдей
шарттар берсе, онда жеңіл және текстильдік өнеркәсіп - қазынаға
табыстардың жоғары бөлігін алып келетін экономиканың
маңызды секторлары бола алатын еді. Бірақ та, бүгінгі күні
мұндай жағдай жоқ және отандық жеңіл өнеркәсіптегі жағдай
күрделі болып отыр. Жеңіл өнеркәсіптегі тұтыну тауарларының
спектіріндегі отандық өнімнің бөлігі бүгінгі күні 10%-дан аспайды,
- деп түсіндіреді Любовь Николаевна. – Үш жылғы өсімнен кейін
(1999 жылы – 14,7%-ға, 2000 жылы – екі еседен көпке, 2001 жылы
– 14,8%-ға) 2002 жылы өнімді шығару 1,4%-ға, 2003 жылы -4,3%-
ға азайды. 2003 жылы жеңіл өнеркәсіптің бөлігі 13,2 есеге
қысқарды. Егер де 1991 жылы сала 24,5% рентабельділік және
табыс деңгейімен жұмыс істесе, соңғы жылдары шығынды болып
қалды. Сонымен қатар, кәсіпорындарда жұмыс істейтіндердің
санының қысқару үрдісі жалғасуда (1992 жылы 220 мың адамнан
2003 жылы 21,8 мың адамға дейін). Әрине, бұл жұмыссыздықтың
өсуіне әсер етеді және, сәйкесінше, әлеуметтік қысымның өсуіне
әсер етеді. Міне, тағы да бірнеше «сөйлейтін» сандар.
Қазақстанның ІЖӨ-нің (ішкі жалпы өнімнің) жалпы көлемінің
текстильдік және тігін өнеркәсібіндегі жарғылық қоры соңғы
бірнеше жылдарда 0,4-0,5%-ды құрайды; өнеркәсіптік өндіріс
көлемінде – бір пайыздан кішкене көбірек. Он бес жыл бұрын
ІЖӨ-де олардың бөлігі 15%-дан көп болатын. Салыстырыңыз:
Түркия мен Қытайда жеңіл өнеркәсіптің бөлігі 12%-дан
көпті құрайды, Үндістанда - 14%-ды құрайды. Жеңіл өнеркәсіп бұл
елдерге 20-дан 30%-ға дейінгі бюджет табысын алып келеді.
• ОТАНДЫҚ «жеңіл өнеркәсіптер» күшті құрылымдарға
қажеттілік үшін өзінің ассортиментін бейімдей отырып,
негізінен, тапсырыс бойынша жұмыс істейді. Өндірушілер
елдің ішкі нарығында бәсекелестік күрестрді жүргізу үшін тең
емес шарттардың (кедендік, салықтық) құрылуына байланысты
тар мамандандырылған.
• Құрылған жағдайда мемлекеттік сатып алулар - экономиканың
нақты секторы үшін өмір сүрудің қайнар көзінің бірі болып
табылады. Ішкі нарықта made in Kazаkhstan өнімінің
жарғылық қоры 8%-дан аспайды. Елдің экономикалық
қауіпсіздігін құру үшін ішкі өндірудің көлемі ішкі сұраныстың
минимум 30%-н қанағаттандыруы керек болған кезде.
• - Баж салығынсыз және салықсыз импорттың (яғни,
демпингтік бағалар бойынша жүзеге асатын) негативті
нәтижелері өндірістің тек бүгінгі мөлшеріне ғана әсер етпейді,
сондай-ақ, саланы даму перспективасынан айырады, - деп
ойлайды Любовь Худова.
• Қазақстан Республикасының жеңіл өнеркәсіп
кәсіпорындарының Ассоциациясының мәліметтері бойынша
текстильді өнеркәсіптің негізгі персоналының орташа
жалақысы персоналдың орташа жалақысынан 63% -ға төмен
және экономиканың барлық салалары бойынша, жалпы
алғанда, адамдардың орташа айлық жалақысынан 57%-ға
төмен.
• Отандық өндірісті және ресми импортты ескере отырып, бір
адамға: нәски бұйымдарының 0,2 жұбы, матаның 2,0 шаршы
м., трикотажды бұйымдардың 0,02 данасы, киімнің 0,3 данасы,
іш киімнің 0,21 данасы, аяқ киімнің 0,26 жұбы және тағы да
• Республикада кілем бұйымдарын шығаратын жалғыз
кәсіпорын – бұл АҚ «Алматы кілем» болып табылады.
Келесі жылы кәсіпорынға 70 жыл толады. Бірақ та, бұл
мақтаныштың жалғыз себебі. Қазақстан
Республикасының жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарының
Ассоциациясының ақпараты бойынша Қазақстанда
кілемдерді өндіру көлемі жылдан-жылға төмендеп келеді.
Сондай-ақ, кілемдердің импорты жылдан-жылға өсіп
келеді және ішкі тұтыну көлемінде үлкен бөлікті алады.
Отандық кілем бұйымдарының бөлігі жалпы көлемнен
4,3%-дан аз бөлікті құрайды. Негізінен, түрік өндрісінің
кілемдері әкелінеді.
• - Үш жыл бұрын «Алматы кілем» кілем фабрикасында 186
мың шаршы метр кілем өнімдері өндірілді. Өткен жылы
бар болғаны 98 мың шаршы метр шығарылды, - деп
айтады Қазақстан Республикасының жеңіл өнеркәсіп
кәсіпорындарының Ассоциациясының төрағасы Любовь
Худова. Сонымен қатар, 2004 жылы 11 айда Түркиядан
Қазақстанға 7 млн. шаршы метрден көп кілем әкелінді.
• Түркия Қазақстанға кілемдерді орташа шамамен шаршы
метрге 5 доллардан экспорттайды. Нарықта баға 8-10
долларға дейін жоғарылайды. «Алматы кілем сауда»
сауда желісінде кілемдер орташа шаршы метрге шамамен
19-20 долларды құрайды. Қазақстандық кілемдер мұндай
шарттарда импорттықтармен бәсекеге түсе алмайды және
нарқта біз, негізінен, түрік бұйымдарын көреміз.
• Статистикалар мынаны есептеді: Қазақстанда жеңіл өнеркәсіп
кәсіпорындарының тіркелген саны 1357-ні құрайды. Олардың
ішінде: 336 – текстильдік өндіріс, 692 – киім өндірісі. 1167
кәсіпорындар белсенді деп саналынады. Олардың әрекетінің
талдауы - бес жыл бойы 164 кәсіпорындар, яғни 14% тұрақты
жұмыс істегендігін көрсетті. Сәйкесінше, 86% немесе 1003
кәсіпорындардың көрсетілген мерзімде өзгермелі белсенділігі
болды – мысалы, ликвидталды, іс-әрекетінің түрін өзгертті және
тағы басқалар. Бұл саланың тұрақтылығының жоғары емес
көрсеткіштерін мәлімдейді. Жалпы тенденция саланың
потенциалының төмендеуімен сипатталады.
• Жеңіл өнеркәсіп кәсіпорынының орташа жасы 6 жылдан көбірек
уақытты құрады. Соның ішінде, кіші кәсіпорындар бойынша –
6 жылды, орташа кәсіпорындар бойынша – 6,7 жылды,
үлкен кәсіпорындар бойынша – 7,8 жылды құрады. Бұл сала
күрделі қайта ұйымдастыруды басынан өткізді дегенді білдіреді.
• - Арзан трикотажды тауарлардың қытайлық интервенциясы
жеңіл кәсіпорын бойынша күшті әсерін тигізді, - Любовь Худова
жалғастырды. – мақта-мата жіпті (АҚ «Ақ жіп»),
полиакрилонитрильді және жүнді жіпті (Семипалатинсктік және
Қостанайлық камвольді-суконды комбинаттар) қайта өңдейтін
трикотаждық сала толығымен дерлік жойылған.
Семипалатинсктік, Ленингорская, Жезқазғандық, Алматылық,
Целиноградтық трикотаждық фабрикалар, Семипалатинсктік
және Қостанайлық камвольді-суконды комбинаттар жойылды.
• Соңғы он жылда былғары аяқ киімді өндіру 1000 есе қысқарды.
Трикотажды бұйымдарды өндіру көлемі 1992 жылмен
салыстырғанда 900-ден көп есеге, нәски өнімдері – 36 есе
төмендеді. Жылдан-жылға трикотажды бұйымдардың импорты
өсуде. Көлеңкелі айналым, кейбір есептеулер бойынша,
трикотажды бұйымдар бойынша бұйымдар саны 70 млн. асады
және нәски бұйымдары бойынша жылына 80 млн. астам жұпты
құрайды. Мұның бәрі – декларацияланбаған импорт.
• Сонымен қатар, Қазақстан жеңіл өнеркәсіпте өндірістің
бұрынғы деңгейін қайта орнатумен қатар, жоғары қосылған
құнмен жаңа өндірістерді құра алады. Және мұндай мысалдар
бар. Шымкентте 2005 жылы «Альянс қазақша-орысша текстиль»
текстильдік фабрикасының құрылысы аяқталды, ол Швеция,
Бельгия және Германия елдерінің жаңа жабдығымен
жабдықталған. ЖШС «Ю-ТЕКС» «Риттер» швейцарлық
фирмамен келісімге отыра отырып, 2004 жылы қырлы мақта-
мата жібін өңдеу бойынша фабриканың құрылысын аяқтады. АҚ
«Меланж» мақта-мата жібін өндіреді және жіптік өндірісті
кеңейтеді. Сонымен қатар, Шымкентте текстильдік бұйымдарды
өндіруді дамыту үшін еркін экономикалық зона құрылды.
• Үлкен жоспарлар – «Нимекс» мақта компаниясында бар, ол
соңғы жылдары мақта нарығында алдыңғы қатарда келеді.
Олармен ЖШС «Текстиль-Восток» базасында әр түрлі бағыттағы
текстильді матаны өндіру бойынша ЖШС «Нимекс-Текстиль»
кәсіпорыны құрылды.
• Отандық текстильдік өнеркәсіптің құрылуы ауыл
шаруашылығында, сондай-ақ экономиканың басқа салаларында
аралас өндірістің дамуына әрекет ететін болады.
• Оңтүстік Қазақстан облысында соңғы 14 жылда мақтаны өсіру аймағы
екі есе дерлік өсті және өнім көрсеткіші екі есе дерлік төмендеді.
Өзіндік құн тез жоғарылады – соңғы бес жылда оның тоннасы 25-тен
45 мыңға дейін жоғарылады. Мақта – бұл Оңтүстік Қазақстанның
байлығы мен мақтанышы. Сонымен қатар, қазіргі кезде елде
құрылатын бірінші кластерлер Оңтүстік Қазақстан облысына
негізделеді.
• Оңтүстік Қазақстанның ауыл шаруашылық департаментінде мақтаны
өсіру мәселесі микроскоптың көмегімен зерттелген деп айтуға
болады. Өсімдік өсіру және механизация бөлімінің бастығы
Малакаждар Исмаилов ең ауыр мәселелерді атап өтті: элиталық
тұқымдардың мәселесі, себу айналымының жоқтығы, нұқсан
келтіретіндермен күрес, фермерлік шаруашылықтарды ұлғайтуға
күрес, ескірген техника, мелиорация және тыңайтқыштарды қолдану
жүйелерінің жоқтығы. Ауыл шаруашылығында барлығы өзара
байланысқан және бір сұрақты шешпей жатып басқа сұрақты шешу
мүмкін емес.
• Егіс айналымының жоқтығы тек өнімге ғана емес, сонымен қатар
жердің өнімділігіне де әсер ететіндігін азаматтар да біледі. Бірақ та,
кішкентай іс барысында (бес гектар) егіс айналымын бақылау мүмкін
емес, люцерна шаруашылық жанұяны тамақтандыра алмайды.
Нәтижесінде Махтааралдық аймақта 3% аумақ қана люцерна егілген,
қалған жерге жылдан жалға мақта себіліп жатыр.
• Қазіргі кезде Оңтүстік Қазақстан облысында 45 165 мақта
шаруашылықтары жұмыс істейді.
• Ауыл шаруашылығының 80 пайыздан көбісінің 5-тен 10 гектарға
дейін жерлері бар.
• Өткен жылы Оңтүстік Қазақстан облысында мақтаның 466 мың
тоннасы жиналған болатын.
• 2003 жылы Оңтүстік Қазақстан облысында 139 млн. 131 мың
долларға мақта экспортталған болатын.
• «Оңтүстік Қазақстан облысының фермерлері мен
кәсіпкерлерінің бірлескен ҚОРЫ» ұдайы
тренингтер мен семинарлар жүргізіп тұрады, аз
жерлі шаруаларға кооперацияның
артықшылықтарын түсіндіреді. Бұл қордың
басқарушысы Раис Караибрагимов
крестьяндармен өте жиі кездеседі және былай деп
айтады:
• Үлкен жерде егіс айналымын бақылауға
болатындығын біле отырып, туысқандар да, достар
да өздерінің іс барыстарын біріктіргілері келмейді.
Бұл кезде несие жайлы айтудың қажеті де жоқ.
Бірақ та, қаржылық сұрақтарда адамдарда бір-
біріне деген сенім жоқ. Кіші шаруашылықтар бұл
жылы кепілдік мүліктің жоқтығынан несие ала
алмады және қайтадан үлкен шаруашылықтар
алдыңғы қатарда болды.
• Шаруашылықтардың бірігуге асықпайтындығының
тағы да бір себебі бар: өзінің жерінде мақтаны
өңдейтін жеке тұлғадан үлкен заңды тұлғаға
(кооператив) өту адамдарды қағазбастылықпен
қорқытады, яғни қазір оларда бар жеңілдіктерден
• Махтааралдық ауданда 125 мың га жер екінші
тұздалумен зақымдалған. 2003 жылы ауданда «Су
ресурстарын басқару және 39 259 га ауданда
Махтааралдық ауданда жерді қайта өңдеу» атты
үлкен жоба жүзеге аса бастады. Бұл жобаға 40
миллион доллар бөлінді. Бұл сомманың 70%-ы
дамудың Азиялық банкі бөлді, қалғанын – ауыл
шаруашылығының Министрлігі бөлді.
• Жоба бойынша, 5 жыл ағымында бұл жерлерді
қалпына келтіру керек еді. Тендерді екі шетел
фирмалары ұтып алды. Итальяндық «Тодини
Конструциони Дженерал» 24 мың га жерді қалпына
келтіруді қолына алды, қалған 15 мың га жер
«Езер» түрік фирмасына берілді.
• Көлденең кәріздің скважиналары, ирригациондық
жүйе, жерді мелиорирлеу, суландырғыш желіні
және өзара шаруашылық коллекторларды, электрді
жүргізу линияларын, насостық станцияларды
орнату, каналдарды қайта құру – бұл жұмыстардың
бәрі аяқталуға сәйкес келеді. Енді бұл барлық
объекттерді кім құрайды. Шаруаларға дамудың
Азиаттық банкімен ұзақ мерзім есептесуі керек.
• Өнімділік үшін соңғы күрес уақытында
механизацияланған әдісінде мақтаның 5%-ы
жиналған болатын. Сәйкесінше, қалған 95%-ы
қолмен жиналған болатын. Өріске күнделікті
шығарған бригаданы, жұмыссыз азаматтардың
еңбек өнімділігі туралы айтпаған жөн.
Әдеттегідей, жинауға оқушылар қатысты.
• Өткен жылы Өзбекстанда қолмен теруге төлем
маңызды дәрежеде өсті және махтааралдық
өрістерге шетел азаматтарының саны
маңызды дәрежеде қысқарды, мәселенің бәрі
осыдан басталды. Заңсыз іс-әрекеттерге
келген кезде нақты сандық мәліметтерді
келтіру өте қиын, бірақ та, әйгілі ықтималдық
бөлікпен болжамдауға болады, бұл
өзбектердің өнімділікке алдағы күресінде
біздің жағымыздан одан да аз болады.

Ұқсас жұмыстар

Зырян қорғасын комбинаты

Жеңіл өнеркәсіп

Өнеркәсіпті орналастырудың факторлары

Беларусь Республикасының жеңіл өнеркәсібі

Химиялық өндірістің жалпы ғылыми принциптері

Индустрияландыру саясатындағы кемшіліктер

Схема Валдың дайындау операциясы

Қазақстанның металлургия және машина жасау кешендері

Үйрен жақсы әдептен,жирен жаман әдеттен

Жүйке жүйелерін қоздыратын жасанды зат

Пәндер