Электр энергетикалық жүйелері электр энергиясын өндіру, қайта өндіру беру, тарату және тұтыну үшін арналған өзара байланысты элементтер жиынтығы

Презентация қосу

Электр энергетикалық жүйелері электр
энергиясын өндіру, қайта өндіру беру,
тарату және тұтыну үшін арналған өзара
байланысты элементтер жиынтығы

Орындаған:
Жұмабаев А.
Электр энергетикалық жүйелері электр энергиясын өндіру,
қайта өндіру беру, тарату және тұтыну үшін арналған өзара

байланысты элементтер жиынтығы

• Заманына сай түсінікте энергетика (немесе энергетикаклық
шаруашылық) ол өндіру, игілендіру, қайта жасау, қайта өндіру, сақтау,
тасымалдау, тарату және барлық энергиялар мен энергетикалық
қорларды пайдалану. Энергетикада өзгеше ерекшеліктері бар, оның
ішінде маңыздысы келесілер:
• халық шаруашылығы салаларына терең енуі;
• өндіру үрдісі және адам өміріндегі энергияның революционды және
қайта өндіргіш ролі. Энерго және электр қаруланған еңбектің жоғарлауы
және өндірісті үдістердің электрфикациялануы еңбектің өндірісінің
артуының тез қарқындарын қамтамасыз етеді. Электрфикация көптеген
деңгейде еңбек және тұрмысты гигиенаны жақсарту, еңбек және өмір
жағдайларының жабдықталғандығын жоғарлату, адамның нағыз бос
уақытының өсуі сияқты әлеуметтік мәселелерді шешуде мүмкіндік
туғызады;
• әр қилы энергетикалық мәселелерді шешуде әр түрлі энергия және отын
түрлерінің кеңінен өзараауыстырылуы, тасымалдау тәсілдерінің немесе
әр түрлі энергетикалық қорлардың берілуінің өзараауыстырылуы,
энергияны беретін қондырғыларының өзараауыстырылуы;
• энергияның шектеулі мүмкішіліктері кезінде шоғырлануында
энергияны өндіру, тарату және тұтыну үрдістерін уақытта
осарлануы;
• жыл, ай, жұма, тәулік, сағат ағымында электр мен жылу
энергиясын тұтыну және өндірудің бір келкі еместігі;
• тұтынушыларды сенімді және үздіксіз қамтамасыздандырудың
қажеттілігі;
• негізгі өндіру орталықтары мен энергияны тұтыну аудандары
арасындағы аймақтық дұрыс келмеуі, сонымен қатар,
энергертикалық қорлары көздерімен;
• күрделі әрі түрлі энергожабдықтар және құрылыстарды
падалаунымен энергияны өндіру мен берудің жоғары деңгейлі
шоғырлануы.
• Қазіргі заманда экономика мен ғылыми-техникалық алға басу
күйі әдемдер елінде элекр энергетиканың және отын-
энергетикалық кешеннің даму деңгейіне байланысты.
• Әлемдегі отын-энергетикалық қорлардың таралуы тең емес
және жиі өндіруші күштердің орналасуымен қарама-
қайшылықта. Ол дегеніміз жеке мемлекеттер арасында
энергетикалық мәселелерді шешімін күрделендіреді, сонымен
қатар мемлекетаралық экономикалық қатынастар шегінде бірігіп
шешуді талап етеді. ОЭК даму күйі электр энергетикасы сияқты
кешеннің маңызды бөлігінің қызмет ететін және болашақ
құрылымды анықтайтын негізгі факторлардың бірі болып
табылады.
• Электр энергетикадағы даму кезеңінің болашағын көрсету үшін
электрмен жабдықтаудың орталықтандырылған қызмет ететін
тенденциялар сақталуда. Олардың энергетикалық қорларының
күйін және болашағын пайдалануымен, сонымен қатар, саяси-
әлеуметтік факторлармен (жалпы өндіру құралдардың
жекелендіру түрімен және атап айтқанда электр
энергетикасымен) анықталатын көптеген нақты ерекшеліктерге
қарамастан, осы тенденциялар әлемдегі барлық мемлекеттерге
тән.
• Электр энергиясы энепгияның әмбебап түрі болып табылады.
Қарапайым және үнемді басқа да энергия түрлеріне
түрлендіріледі – жылу, механикалық, жарықтық және т.б.
• Барлық энергия түрлерінен халық шаруашылығында және тұрмыста
тұтынуда кеңінен тараған электр энергиясы. Ол дегеніміз алыс
арақашықтыққа көптеген электр энергиясын беру мүмкіншілігі,
тұтынушылар арасында оның таралуының қарапайымдылығы және
оңайлықпен энергияның басқа да түрлеріне ауысуы (жырық, жылу,
механикалық, химиялық). Осы түрдің әйгілігі жаңа электр
қабылдағыштар түрін әзірлеумен, ірі электр станциялардың
құрылуымен және станциядан тұтынушыға дейін электр энергиясының
тарату мен беру үшін электр тораптардың дамуымен өсе бастады.
• Қазіргі заманда заманына сай адамның қызметі мен өмірін электр
тоғысыз елестету мүмкін емес. Біздің мемлекетте электр тоғы халық
шаруашылғының барлық салаларына мықты енген: өнеркәсіп, ауыл
шаруашылығы, көлік және адамдар тұрмысы. Бірақ, электр тоғы
энергияның аралық формасы ретінде пайдаланылады және тікелей
адаммен тұтынылмайды. Электр энергияның негізгі қасиеті –
қатынасты қарапайымдылығы, бөлінуі және қайта өндірілуі.
• Отын-энергетикалық кешені мемлекеттің дамуында, халық өмірінің
сапасын жоғарлатуда ерекше рөлін атқарады және республикамыздың
экономикасының құрылуы үшін негізі болып табылады, ол дегеніміз,
инвестициялар, дамудың барлық әлемдік үдеуі бойынша бірінші
қатарлардың біріне қояды.
• Техника-экономикалық түсінік бойынша электр станциялар электр
желісінің және қосалқы станцияның көмегі арқылы параллель жұмысы
үшін жалпы қуатқа байланыстырылады.
• Электр станциялардың жиынтығы қуат тасушы желілер, қосалқы
станциялар мен жылу желілері бір тұтас режимнің жалпылығы мен
өндіріс үрдісінің үздіксіздігіне байланысты және электр мен жылу
энергиясының таралуы энергетикалық жүйесі деп аталады.
• Энергетикалық жүйенің генераторлардан тұратын бөлу құралдарынан,
жоғарылататын және төмендететін қосалқы станциялардан, электр
желілерден және электр энергиясының қабылдағыштан тұратын бөлігі
электр жүйесі деп аталады.
• Энергетикалық және электр жүйелері арасындағы айырма жүйенің
жылулық немесе гидравликалық бөлігі, яғни, бірінші ретті
қозғалтқыштармен, жылыту желілерімен және оны қоректендіру
қатысты бөлігі кірмейді.
• Электр жүйенің қосалқы станциялардан және кернеудің түрлі
желілерінен тұратын бөліктері электр желілері деп аталады. Электр
желісі оның өндіріс орнынан тұтыну орнына электр энергиясының
таралуы және берілуі үшін қызмет етеді.
• Электр желілер кернеулігі, тағайындалуы бойынша және құрылымды
орындалуы ажыратылады және желілер жүйесінен құралады.
• Сондықтан электр желінің кең мағынадағы сөз түсінігінде тек
электр желі дәрістерімен емес, қосалқы станциялар барлық
электр жабдықтары кіреді.
• Электр станциялардың қоректену көзі болып, онда энергияның
басқа пішінінен өзгерту жолымен алынған электр энергиясы
табылады. Электр желінің тек кейбір бөлігін жиі қарастырады.
Электр энергиясын беру жолы бойынша жайлап қуаттылық беру
жолы қалай өзгерсе, солай беру ұзақтығы да өзгереді. Осыған
байланысты электр энергия параметрлерінің өзгеруімен қосалқы
станцияларда жүргізіледі. Сондықтан желі үшін қоректену көзі
қосалқы станциялар болып шығуы мүмкін.
• Электр энергияны тұтынушылар жеке электр қабылдағыштар,
сонымен қатар олардың келесі желі бөліктері біріктірілген
топтары болуы мүмкін. Қосалқы станциялардағы жағдайлар
қатарында желі бөліктерінің электр жабдықтары іске
асырылатын тұтынушылар ретінде қаралуы мүмкін.
Электр желілерді белгілер қатары бойынша түрлі топтарға бөлуге болады,
мысалы, тұрақты және айнымалы токтардың желілері, төмен және жоғары
кернеулі желілер, коммуналды желілер фабрика-зауыттық,
ауылшаруашылық. Бұдан басқа желілер келесі екі топқа бөлінеді:

• Жергілікті желілер әрекет ету, радиусы негізінде 15-30 км көп емес және 35 кВ дейін
кернеуді қоса алғанда;
• Аудандық желі, онда электр берудің оқшаулатқыштарға жалғыз желісі кіреді. Бірінші
желі қоректену желісінің жиынтығын, ал екінші таратушы желінің жиынтығын құрайды.
Бірақ барлық желіде бұл бөліктерді тура бөлуге болмайды.
• Электр желілерінің қоректендіруші немесе бөліп таратушы түсінігінде айырмасын
белгілейді.
• Біріктірілген энергожүйенің техникалық және экономикалық басымдылықтары:
• Жұмыстың сенімділігі. Егер қандай да элемент бұзылса, онда тұтынушылар басқа
бұзылмаған элемент арқылы жүйеден энергия алуын тоқтатпайды немесе берілген
энергожүйедегі қуаттылық тапшылық кезінде энергия басқа энергожүйелердің
жүйеаралық байланыс бойынша келіп түседі.
• Максимум жүктелудегі қосымшалауын қолдану. Әр тұтынушының немесе энергожүйенің
көлем, уақыт бойынша өзінің максимумы бар. Біріктірілген энергожүйелерде осы
келіспеушілікті қолдану тіпті әсерлі болады.
• Қуаттың аз қоры. Қуат берудің мүмкіндігіне байланысты бір энергожүйеден екіншісіне әр
жүйенің қуат қоры қысқаруы мүмкін, бұл үлкен экономикалық тиімділік береді.
• Жылу және гидростанцияның ортақ жұмысы. Бұндай жұмыс арзан жанармай
станцияның кең қолданылуына мүмкіндік береді. Гидростанциялардағы негізгі қуат көзі су
болып табылады. Сондықтан, жазда, судың көп кезінде жылу станцияларында жанармай
үнемдеу үшін гидростанциялар да қолданылады.
• Ірі агрегаттардың қолданылуы. Бір агрегат қуаттылығы үлкен, сондай , бірнеше ұсақтан
көрі арзан болып табылады.
• Үлкен ептілік. Ол желілердің, транформаторлардың айырбастау мен
сөндіру және оның қоректену жолы өзгеруіне мүмкіндік береді.
• Электр желісінің тағайындалуы.
• Электр желілердің негізгі тағайындалуы электрмен жабдықтау болып
табылады. Осы бойынша, әдетте, электр энергияны қоректену көзінен
беру және оның тұтынушылар арасындағы бөліну. Бұл міндеттің
орындалуы тұтынушылардың үлкен санымен және оның қоректену
көзінен территориалды алшақтауымен байланысты.
• Түрді, қуаттылықты, санды, және қоректену көздерінің орналасуын
таңдау жобалаудың өзіндік қиын міндеті болып табылады. Бұл міндет
сәйкес электр желі әсер ету есебімен шешіледі. Әдетте қоректену
көзінің санының азаюы оның құнының төмендеуі кезінде электр желінің
ауырлауына және оның қымбаттауына әкеледі. Кейбір жағдайларда
осымен байланысты электр энергияны тұтынушылары орналастыру
кезінде өзгеріс енгізуге әкеледі.
• Екінші электр желіні жеткілікті шамада белгілеуі үлкен қашықтыққа
энергияны беру болып табылады.
• Энергия қоры жиі, бірінші ретті энергия көзі тұтыну орталығынан
өндірістік аудандардан алыс орналасады.
• Энергия берудің пайдалы тәсілі туралы сұрақ елімідің барлық халықтық
шаруашылығын қызықтыру есебінен шешілуі тиіс. Электр желі
көмегімен тұтынушылардың электрожабдық жүйесін экономикалық
нәтижелігін мәнді жоғарылатуына болады.
Негізгі сипаттамалы
ерекшеліктері
• Тұтыну. Белсенді қуаттылық негізінде электр қабылдағышта тұтынылады.
Электрэнергияны басқа энергия түріне айналуы. Біртіндеп белсенді қуаттылық
желі элементінің белсенді қарсыласуында жоғалады. Реактивті қуаттылық тек
электр қабылдағышта емес, сонымен қатар көрнекті шамада желі
элементтерімен тұтынылады.
• Генерация. Белсенді қуатылық бірінші ретті қозғалтқышпен айналысатын
генераторлар дан алынады. Белсенді қуаттылық желінің әрбір орынында алынуы
мүмкін. Ол синхронды машинамен құбыр сиымдылығымен конденсатормен
генерацияланады. Тізбектің қандай да элементі салынған кернеуді токты
озуындағы реактивті қуаттылықты генераторлар болып табылады.
• Беріліс. Желінің әр элементінің жұмыс режимі ток көлемімен крнеу арқылы
анықталады. Яғни, толық қуаттылықтың мәні соңғы беруші және алушы. Бірақ,
біріншісі электрожабдық мақсатымен, ал екіншісі сәйкес құбылыс болып
табылады.
• Қарымталау. Белсенді қуаттылыққа бұл термин қолданылмайды. Бірақ,
реактивті қуаттылық үшін өзіндік міндет пайда болады – техникалық талаптың
орындалуы кезінде көптеген технико-экономикалық нәтиже алу.
• Баланс. Қандай болмасын ауыспалы токтың электр
тізбек үшін толық қуаттылықтың баланс шарттарының
әділі болып табылады. Егер арнайы шараларды
қолданбаса, баланстың бұл шарты тәртіптің
жіберілмейтін және келіспейтін параметрлерінде
пайда болуы мүмкін.
• Желінің жеткілікті өткізгіштік қабілеттілігі немесе
электр станциялардан және тиеудегі жұмыс
тұрақтылығы қамтамасыз етілмесе тәртіп мүлде
әрекет етпеуі мүмкін. Бұл деген, баланс шарты қажет
болып табылады, бірақ ылғи жеткілікті емес. Үлкен
көлемдегі реактивті қуаттылық үшін, белсендіге
қарағанда, тек жалпы жүйе үшін баланстың қамтылуы
маңызды емес, сонымен қатар сіңіру желі жеке
тараптары үшін техникалық шарт бойынша оның
берілуі үшін заттай шектеулер пайда болуы мүмкін.
Ұсынылған әдебиет
• 1. Федоров А.А., Ристхейн Э.М. Электроснабжение
промышленных предприятий.- Москва: Энергия,
1981.
• 2. Липкин Б.Ю. Электроснабжение
промышленных предприятий и
установок. -М: Высш. шк., 1990.
• Студенттердің өздік жұмысы [1, 2]
• 1. Өткен тақырыпты талдау

Ұқсас жұмыстар

Энергетика саласы үшін көмірді газдандыру

Электр станцияларын жіктеу

Энергетикалық құқықтың обьектілері

Электрмен жабдықтау жүйесін басқаруды ұйымдастыру

Электр энергиясын тұтынушылар

Қазақстан Республикасының отынэнергетика кешенінің қазіргі дамуы

Дәстүрлі емес энергия көздері

Электр энергиясымен қамту жүйесін жобалау және есептеу

Жылу көздері

Әлем елдеріндегі жел электр станциялары

Пәндер