Жүгері, өсу аймағы, түрлері

Презентация қосу

Жүгері, өсу аймағы,
түрлері.
Кірспе
1.жүгерінің ботаникалық сипаттамасы
2.Жүгерінің шығу тегі,таралуы
3. Сыртқы орта факторларына қойылатын
талаптар
4. Жүгері өсірудің интенсивтік технологиясы
5. Халық шаруашылығындағы маңызы.
Кірспе
Жүгері — мүмкіншілігі мол дақыл, сондықтан халық
шаруашлығнда жан-жақты пайдаланылады.
Жүгері тамақ өнеркәсібі үшін аса маңызды дақыл,
өиткены оның дәнынде 60-80 процентке дейін крахмал,
10-40 процент белок және 6-8 процент майлы заттар
(үрығында 40 процентке жетеді) бар,
Жүгері дүниежүзі егістігінде кең тарап, егіс көлемі
жағынан (106,7 млан га) бидай мен күріштен кейін
үшінші орында. Біздің елімізде жүгері 19,4 млн гектарға
егілсе, оның 2,5 млн гектары дән алуға арналған.
Қазақстанда жалпы eгic көлемі 2,5 млн гектар болса,
оның 134,2 мың гектарына (1985 ж) дәндік жүгері егіледі.
Жүгері (Zea mays) - Дара
жынысты, бір үйлі өсімдік.
жемісі (дәнегі) – дөңгелекше
немесе тіс тәріздес
болады.Жүгері 12-140°С -та
қаулап өседі. Аталық гүлшоғыры
– собық. Тамыр жүйесі – шашақ,
қосалқы тамырлары болады.
жүгері гүлі мен дән түріне
байланысты: ақсары және тіс
тәріздес, ақ және сары,
крахмалды және жарылғыш
түрінде жіктеледі. жүгерінің
бұлайша жіктелуі дәнегңінің
формасымен құрылысына
байланысты негізделген –
Жүгерінің шығу тегі,таралуы
• Жүгері - дақылдардың бірі. Еуропалықтар Оңтістік Америка
ны ашқан кезде «манс» деп аталатын, осы күнгі жүгері
дақылдарын кездестірген. Оның алғашқы өкілін Еуропаға
Христофор Колумб әкелген. Бұл данасын Х.Колумб испан
короліне сыйға тартады. Ал біздің жүгерінің алғаш орныққан
жері Молдавия болған. Дала ауылына кең таралуына оның
мол өнім, көк балаусаны аса көп беруі де себепші болды.
• Жүгерінің әлемге тарату ортасы Орталық Америка. Біздің
елімізде екпе дақыл ретінде Қавказда, 'Молдавияда және
Украинада XVII ғасырдан бастап егіле бастаса, қазір едіміздің
басқа да солтүстік аудандарына тараған.
• Жүгері дүние жүзі егістігінде кең тарап, егіс көлемі жөнінен
(106,7 млн га) бидай мен күріштен кейін үшінші орында.
Біздің елімізде жугері 19,4 млн гектарға егілсе, оның2,5 млн
гектары дән алуға арналған.
Сыртқы орта факторларына
қойылатын талаптар

Жүгеріден мол өнім алу үшіп оның
биологиялык, ерекшеліктерін ескере
отырып , өніп-өсуіне керекті жағдай-
лармен қамтамасыз ету керек.
Сондай жағдайлардың бірі-жылу.
Жүгері — жылу сүйгіш өсімдік.
Сондықтан тұкымды жақсы қызған
топыраққа себу қажет. Жүгері
түқымының ойдағыдай өнуі ушіп
оның сіңіру тереңдігіндегі
температурасы кем дегепде 8-10°С
болуы керек, ал жер бетіне тегіс
және тез көктеп шығуы үшіп оған
10-12°С температура қажет.
• Жүгері өсірудің интенсивтік технологиясы
Алғы дақыл. Жүгеріні интенсивтік техналогиямен өсіру шарт-
тарының бірі оны жақсы алғы дақылдан кейін орналастыру
болып табылады. Қазаңстанның суармалы оңтүстік және
оңтүcтік-шығыс аймақтарында жүгері үшін жақсы алғыдақыл
дәнді-бүршақты дақылдар, мақта, ерте пісетін жаздық дәнді
дақылдар жәңе бақша дақылдары. Баптап-күту жұмыстары
мұқият жүргізілсе , онда жүгеріні қайталап егуге болады.
• Ад сүрлемдік жүгері осірілетін солтүстік облыстарда оны
мал фермаларының қасына түрақты жерде қайталап себу
экномикалық жағынан тиімді ЖӘНЕ Биологиялық тұрғыдан
дұрыс .
• Тыңайту. Топырақта қоректік заттардың жетіспеуі жүгерінің
өсіп дамуына, оның өнімділігіне зиянын тигізеді.
• Дамудың бастапқы кезеңінде азот жеткіліксіз болған
жағдайда, жүгері өсімдігі озіның дамуын баяулатып,
шашақбас шығаруын кешеуілдетеді. Азотты коп мөлшерде
гүлдену мен дәннің пайда болу кезеңінде керек етеді.
• Жүгерінің алғашқы даму кезеңде фосфордың жеткілікті
болғаны дүрыс, олай болмаса осімдіктің осуі баяулап, оның
гүлденуі, пісуі кешігеді.
• Жүгері озінің сүттеніп-қамырланып пісу кзеңінде
фосфорды екінші рет көп мөлшерде керек етеді.
• Калийді дән өне бастағаннап шашақ шығаруға 10-12 тәулік
қалтанға дейін тәуір және елеулі молшерде пайдаланады, ал
бұдан кейін оны аса көп қажет етпейді.
• Жүгеріден мол онім алу үшын органикалық және
минералдық тыңайтқыштарды кеңынен қолдану керек.
• Топырақты оңдеу. Республиканың суармалы егіншілік
'аймағында жүгері үшін топырақты негізгі өңдеу күзде алғы
егісті жинап алысымен танапты БДТ-7 сыдыра
жырткышымен 10-12 см тереңдікте қопсытады.
• ал көктемде (сәуір-мамыр айларында) жер 20-25см тереңдікте
қайталап өңделеді,
• . Механикалык, құрамы жеңіл топырақты коктемде 20-25
-см тереңдікте жыртады.
• Жүргізілер шартты жүмыстың бірі топырақты күзде
(қыркүйек-қараша) және көктемде (сәуір-мамыр айларында)
ПА-3 немесе ПН-4 құралдарымен жырту бағытына 45-50°
бағытпен тегістеу.
• ылғал жабу көктемде топырақ дегдісімен БЗСС-1,0
тырмасымен 1-2 қайтара жүргізіледі. Ал тұқым себер
алдындағы топырақ өңдеу РВК культиваторымен дән себу
тередігінде жүргізіледі.
Тұқымды себуге дайындау және себу.
Жүгерінің дәні арнаулы заводтарда өңделіп, тұқым
фракцпясында калибрленіп, дәріленіп, қағаз қашықтарға
салынып сақталады да, жүгері егетін шаруашылықтарға
жөнелтіледі.
Жүгерінің себу мерзімі топырақ қабатының қызуына
байланысты, өйткені тұқым сіңіру тереңдігіндегі температура
8-10 градустан көп болмауы керек. Егер температура бұдан
төмен болса, түқым ұзақ жатып қалады да кейін өнбей шіріп
кетеді. Сондықтан жүгеріні себу мерзімін дәл анықтай білудің
шаруашылық үшін маңызы зор.
Жүгерінің өнімділігін арттыруда тұқым себу мөлшерін дұрыс
белгілеудің де маңызы үлкен. Егер өсімдік сирек болса, онда
оны арам шөп басып кетеді, өнімі төмендейді, ал өсімдік жиі
болған жағдайда құрғақшылық жылы ылғал
жетіспегендіктен дақыл нашар өсіп, мол өнім бере алмайды.
Жүгеріні негізінен СПЧ-6
немсе СПУН-8 сеялкалармен
кең қатарлы әдіспен себеді.
Қатар аралығының кеңдігі
60-70 см болады.
Соңғы кезде озық
шаруашлықтарда жүгері
себудің пунктирлі әдісі
қолданылып жүр.
Тұқым сңірілу тереңдігі 7-8
см, ал топырақтың беткі
қабатында ылгал аз болған
жағдайда оны 8-10 см
тереңдікке сіңірген жөн.
Егісті күтіп-баптау.
Жүгері егісін күтіп-баптау арам шөптердің көгі осіп шыққанга
дейін құрту Егер топырақ бетінде қабыршақ пайда болса,
тырмалауды егін көктеп шыққаннан кейін де қайталайды.
Егінді күтіп-баптаудың келесі агротехникалық шаралары суару
және өсімдіктің қатар аралығн арам шөптерден тазарту үшін
топырақты культивациялау арқылы қопсыту.
Өнім жинау
Жүгеріні дәнге жинау әбден
піскен кезінде басталып,
қысқа мерзімде аяқталуы тиіс.
Жүгері дәнін жинау собық
орамы мен жапырақтарының
сарғайып, дәні жалтырап
қатайып, сабағының түгел
сарғайған кезінде, дән
күрамының ылғалдығы 35—
55% жеткенде басталады.
Мұндай дәрежеге жетпей ерте
жиналған жүгері дәні өиімін
және сапасып төмендетеді.
Дәнге өте кеш жиналған
жүгерінің жапырағы меп
сабағы сарғайып сынғыш
келеді. '
Халық шаруашылығындағы маңызы.
Тағамдық, мал азықтық және өндірістік-техникалық дақыл
ретінде жүгерінің халық шаруашылығындағы маңызы өте зор.
Оны дәп және сүрлем алу мақсатында өсіреді. Жүгері дәнінде
70% көміртегі, 5—6% май және 12—13% шамасындай белок
болады.
Құрамында бағалы қоректік заттардыдң көп болуына
байланысты, ол ірі қараны, шошқаны, құстарды семіртуде
теңдесі жоқ азықтың бірі.
Жүгері дәнінен ұн жарма (64%), крахмал, май және басқа да
тағамдық және техникалық заттар алынады.
Жүгері сабағы —қағаз, целлюлоза, жылу ұстағыш материал,
тақтай жасауға пайдаланылады, жасанды қарамай өндірісінің
шикізаты болып саналады. Собығының өзегін линолеум,
желім, тығын, пластмасса және басқа зат орайтын материал
жасауға пайдаланады. Отамалы дақыл ретінде, топырақты
арам шөптерден жақсы тазалайды. Қөптеген өсімдіктер үшін
жақсы алғы дақыл.

Ұқсас жұмыстар

Адамзаттың ғаламдық

Жүгерінің шығу тарихы

Дәнді дақылдар

Өсімдік тектес улы заттардың токсикологиясы

Тамыр бөлімдері

Өсімдік құрамындағы мөлшері проценттің жүз бөліктеріне дейінгі шамада болатын және өсімдіктер көбірек пайдаланатын элементтер

Вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық және парасимпатикалық бөлімдері, олардың құрылысы мен қызметі

Тамырдың соңғы құрылысы

Тамыржәне тамыржүйесі

Өсімдік химиялық құрамы

Пәндер