Карл Маркс концепциясы

Презентация қосу

Карл Маркс
концепциясы
Базис пен қондырма
концепциясы

К. Маркстің зерттеу методологиясында басты орынды
базис пен қондырма туралы концепциясы алады. Ол мұны
1859 ж. политэкономияға сын" деген еңбегіңде жазды.
Негізгі идеясы былай: «қоғамдық өндірісте адамдар
нақтылы, олардың еркінен тыс қатынастарға бағынады. Ол
қатынастар материалдық өндірістік күштердің дәрежесіне
сай болады. Мұндай экономикалық өндірістік
қатынастардың жиынтығы қоғамның экономикалық
құрылымын, яғни нақты базис құрайды. Бұл нақты базистің
үстінде құқық, саяси қондырма болады, оған қоғамдық
сананын тиісті түрлері сәйкес келеді. Материалдық өмірді
өндіру тәсілі әлеуметтік, саяси және рухани процестерге
әсер етеді. Адамдардың тұрмысын сана емес, керісінше
олардың қоғамдык тұрмысы олардың санасын анықтайды".
К. Маркстің концепциясың қарастыра отырып, базис пен
қондырманың кезекпен алмасуы ретінде коғамдық даму
идеясын өмірде пайдалану оңай емес екендігін атап өту қажет.
Мысалы, «өндіргіш күштер техникалық жабдыктаумен және
бірлескен еңбекті ұйымдастырумен байланысты, ал сонғылары
меншік заңдарына тәуелді, зандық-юристік салаға жатады. Бірақ
құқық - мемлекеттің бөлігі, ал соңғысы қондырмаға жатады.
Біздер тағы да базис пен кондырманы бөлудің киындығына тап
боламыз" [26]. Осыған карамастан, бүрын да, қазір де "марксист
үшін экономика мынаны білдіреді: өндірісті ұйымдастыру саяси
және әлеуметтік құрылымды анықтауда шешуші маңыз алады.
Ол басты назарды материалдық игілікке, мақсат пен процеске,
жұмысшылар мен капиталистер арасындағы бір таптын. екінші
тапқа жалпы бағынуына аударады.
Пайда және пайда
нормасы
К. Маркстің күткеніндей, тарихи құбылыстың шешілу мәні мынада:
пайда нормасының төмендеу тенденциясының шешілуі
номографиялық факторларға және жердің құнарлылығының сәйкес
күнделікті қажетті азык-түлікке бағаның мен арылауы туралы Рикадо-
Мальтус тұжырымына байланысты Nice, капиталдың органикалык
қүрылымыньщ жалпы капиталда және ермелі капитал (капитал
корлануымен шарттасылған) үлесінің жағына карай
трансформациялануына байланысты.
Сонымен қатар қосымша құн нормасы, пайда нормасы өсініктерін
қолдана отырып К. Маркс еркін бәсеке жағдайында рынок
экономикасының шаруашылык механизмі құпиясың жақсы түсінетінін
көрсетті. Мысалы, косымша құн теориясының югикасы бойынша
жұмыс күні ұзақ болған сайын, қосымша құн массасы мен қанау
нормасы көп болады. Бірақ К. Маркс қосымша құнды қосымша
уақытты ұзарту арқылы көбейту тәсілі жақсы емес, өйткені абсолютті
қосымша құнды көбейте отырып, ол қосымша шығындарды да көп
кажет етеді, әрбір жұмыс уакытының қайтарымын азайтады,
жұмысшылар наразылығын былай койғанның өзінде деп ойлайды.
• " Капиталдың " авторы Н. Сениордын "соңғы сағат
теориясын" қатты сынайды. Мұндағы сағаттық
есептердегі жұмыс күнінің тек соңғы сағатында ғана
капиталистердің пайдасы жасалады деген
идеяларын талдайды. Оның терең сенімі бойынша,
кажетті уақыттың (қажетті еңбектің) қысқаруы еңбек
өнімділігін жоғарылату есебінен болатынына
қарамастан, относительді қосымша күн әкелсе, бір
мезгілде қосымша құн нормасының төмендеу
тенденциясы күшейеді, әрбір капиталист интуитивті
түрде пайда нормасын максимизациялауға
тырысады, өйткені бәсекелік күресте қосымша құн
нормасы арқылы емес, тек пайда нормасы арқылы
нәтижеге жете алады.
• Ең сонында, егер Рикардо бойынша пайда
нормасының төмендеу тенденциясы машиналарды
жетілдіру, агрономия ғылымы жаңалыктары
аркасында әркез тежеліп отырды десе, К. Маркс
бойынша (3-ші т., 13-15 тараулар), бұл -
капитализмнін

Ұқсас жұмыстар

Карл Маркс туралы

K. Маркстің экономикалық ілімі

Марксизм теориясы

Стратификацияның түрлері

Карл Поппердің ғылым және білімнің даму тұжырымы

Марксизм

Фридрих Энгельс негізін қалаған философиялық, экономикалық және әлеуметтік - саяси көзқарастар жүйесі

Карл Маркс

Бюрократияның түсінігі және ерекшеліктері

Қ. Маркстың экономикалық ілімі

Пәндер