Қазақ отбасындағы сыйласым мен туыстық рөлдер

Отбасындағы сыйласым

“Отан от басынан басталады” дейді халық. Отбасының екі тірегі әлпештеген әке мен аялаған ана. Әке-шеше арқылы өрбіген тұқымның туыстық -адамгершілік қатынастары жүйеленіп, әлеуметтік, қоғамдық құрылысқа байланысты қалыптасқан. Әрбір отбасында әкеге байланысты: баба, ата, әже, әке, аға, әпке, нағашы әже, нағашы аға, нағашы әпке, нағашы іні, нағашы қарындас деген туыстық ұғымдар бар . . . бала өзін әлпештеп өсірген ата-ана алдында олардың жан аямай жасаған еңбектерін өтеуге қарыздар. Егер ол нағыз адам болса, ең әуелі ата-ана алдындағы борышын өтеуді өмір жолына мақсат етіп қойып, сол мақсаттарды орындауға жан-тәнімен әрекет жасап, еңбек етеді.

Әкенің негізгі мақсаты-баланы өмірге баулу, тәлім беріп тәрбиелеу. “Мен балам үшін өмір сүремін”- дейді ғазиз әке. Әкенің үлгі - өнегесі, ақылы, нұсқауы, талап етуі-үшін бұлжытпай орындайтын заң іспетті. Ақ сүт берген ана баласы үшін жанын да аямайды. Ананың ақ мейірімі, оның қызметі, ересен еңбегі бағаланбаса, ол қорлық. Әпке-екінші ана. Ол-әрі анаға көмекші, әрі өзінен кіші ұрпақты тәрбиелеуші.

Аға-әкеден кейінгі отбасының иесі. Ол-әрі әкеге көмекші, әрі отбасындағы барлық тірлікті басқарушы, тәрбиеші, тәлімгер. Аға-ініге, қарындасқа үлгі-өнеге көрсетіп, оларға қамқоршы болуға міндетті.

“Інісі бардың-тынысы бар”-деп, халық інінің ағаға көмек көрсетіп, оған сүйеніш болатынын уағыздайды.

“Інісі бардың-тынысы бар”-деп, халық інінің ағаға көмек көрсетіп, оған сүйеніш болатынын уағыздайды. Қазақта “Қарындасын сыйламағанның қары сынсың”-деген мақал бар. Ұлттық дәстүр бойынша қыз баланы, әсіресе, ең кіші қызды әлпештеп аялау-әрбір жақынның жандай міндеті.