ӨСІМДІКТЕРДІҢ ӨСУІНЕ ЖӘНЕ ДАМУЫНА ДУБИЛЬДІ ЗАТТАРДЫҢ ӘСЕРІ

Презентация қосу

“ӨСІМДІКТЕРДІҢ ӨСУІНЕ ЖӘНЕ
ДАМУЫНА ДУБИЛЬДІ ЗАТТАРДЫҢ
ӘСЕРІ”
Орындаған: Сатыбалдиева Дария
Ғылыми жетекшілер:
б.ғ.к., доцент, Турашева С.К
б.ғ.к. Мурсалиева В.К.
Бітіру жұмысы Өсімдіктер биологиясы және биотехнологиясы
институтының микроклондық көбейту зертханасында
жүргізілді.
Мақсаты: Өсімдіктерден алынған
дубильді заттардың биологиялық
белсенділігін өсімдіктердің биотест
жүйесінде және in vitro жағдайында
зерттеу

Міндеттері:
Дубильді заттардың белсенділігін биотест арқылы

бағалау
Дубильді заттардың әр түрлі концентрацияларының

биологиялық белсенділігін анықтау
Дубильді заттардың каллус ұлпасының өсуіне әсерін

анықтау
Дубильді заттардың морфогенез процестеріне әсерін

анықтау
Зерттеу объектілері мен әдістері
Зерттелетін дубильді заттардың жиынтықты экстракттары
келесі өсімдік түрлерінен бөлініп алынды:
№1– Rheum turkestanicum, Polygonaceae Lindl. тұқымдасы;
№2– Tamarix arceuthoides, Tamariaceae L. тұқымдасы;
№3– Achillea millefolium, Asteraceae Dumort. тұқымдасы;
№4–Geranium pseudosibiricum, Geraniaceae Juss. тұқымдасы;

Дубильді заттардың биологиялық белсенділігі үрмебұршақ
қалемшелерінің тамырлануына биотест арқылы және in vitro
жүйесіндегі каллус ұлпаларының көмегімен анықталды.
In vitro жағдайында дубильді заттардың биологиялық белсенділігін
анықтау үшін сәбіздің (Daucus carota L.) Нантская 4 сортынан және
бидайдың (Triticum aestivum L.) Отан сортынан алынған каллус
ұлпаларының тест жүйелері құрылды.
Эксплант ретінде бидайдың пісіп жетілмеген ұрықтары мен сәбіз
тамыржемісінің өзектік паренхимасының сегменттері қолданылды.

Каллус ұлпасының өсімі төменгі формула бойынша анықталды:
Кr=m-m0/m0,
мұндағы, m–соңғы салмақ, m0–бастапқы салмақ.
Үрмебұршақ қалемшелерінде тамыр пайда болу
қарқындылығына дубильді заттардың әсері
Әр түрлі өсімдіктерден алынған
дубильді заттардың жиынтықты
экстракттары биотест жүйесінде
биологиялық белсенділіктері
бойынша ерекшеленетіні
анықталды. Дубильді заттардың
жоғары концентрациясында (10-
100 мг/л) тежегіш әсері анықталса,
төмен 3 мг/л концентрацияда
ынталандыратын әсерлері
байқалды. Achillea millefolium L.
және Geranium pseudosibiricum J.
өсімдіктерінен бөлініп алынған
дубильді заттар төмен
концентрацияда тамыр пайда
болудың барлық көрсеткіштері
бойынша ынталандырушы әсер
көрсетті.
1– Rheum turkestanicum Janisch.; 2 – Tamarix arceuthoides Bunge; 3 – Achillea
millefolium L.; 4 – Geranium pseudosibiricum J.; A – тамыр саны, B – тамыр
ұзындығы (см), C – тамыр аумағы (см), D – тамырдың ылғал салмағы (мг)
Сурет 1 – Дубильді заттар экстракттарының (3 мг/л) үрмебұршақтың тамырлану
қарқындылығына әсері:
Бидайдың және сәбіздің ұзақ уақыт
пролиферацияланатын каллус культураларының
өсу белсенділігін бағалау

Сурет 2– Бидайдың каллус
ұлпасының ылғал салмағының ұлғаю
динамикасы (2 мг/л 2,4-Д қосылған
МС қоректік ортасында)

Сурет 3 – Сәбіздің каллус ұлпасының
ылғал салмағының ұлғаю
динамикасы (12 мг/л НСҚ және 1
мг/л БАП қосылған МС қоректік
ортасында)
Бидайдың каллус культурасына дубильді заттардың
жиынтықты экстракттарының әсері
Сурет 4 –Дубильді заттар
экстракттарының бидай
каллусының биомассасының
өсіміне әсері (екі ай)
бақылау–МС+2,4Д; 1–Rheum
turkestanicum ; 2–Tamarix
arceuthoides 3–Achillea
millefolium 4–Geranium
pseudosibiricum

Сурет 5 – 10 мг/л
концентрацияда Achillea
millefolium экстракты
қосылған МС
ортасындағы бидайдың
каллус культурасының
ризогенез процесі
Сәбіздің каллус культурасына дубильді
заттардың жиынтықты экстракттарының әсері

№4 экстракт біршама тиімді әсер етті. Бұл варианттарда массаның сенімділік өсімі 6,05 -23,52 дейін
ауытқыды. Экстракттарды гормонмен бірге қосу олардың ынталандырушы әсерін төрт есе арттырды.
Achillea millefolium (№ 3) экстракті ең төмен ынталандырушы әсер көрсетті. Каллус биомассасының
максималды өсімі 8-ді құрады және 10 мг/л концентрацияда НСҚ мен БАП-тың қосылуында
байқалды. №1 және №2 экстрактттардың тиімді әсері және бақылау варианттарымен салыстырғанда
сенімділік айырмашылықтары өсіру барысында байқалған жоқ.
Қорытынды
Achillea millefolium L. және Geranium pseudosibiricum J.
өсімдіктерінен бөлініп алынған дубильді заттар төмен
концентрацияда тамыр пайда болудың барлық көрсеткіштері
бойынша ынталандырушы әсер көрсетті.
Бидай және сәбіздің каллус культурасында дубильді заттардың
жиынтықты экстракттарының өсу және дамуды реттегіш
белсенділігі анықталды. Каллус ұлпаларының биомассасының
жинақталуына Achillea millefolium (№ 3) және Geranium
pseudosibiricum (№4) өсімдіктерінің илік заттары 1-10 мг/л
концентрацияда тиімді әсер етті. Экстракттардың жоғары 10
мг/л және 100 мг/л концентрациясы бидайға қарағанда
сәбіздің каллус ұлпасына жоғары токсикалық әсер көрсетті.
Tamarix arceuthoides өсімдігінен алынған танниндердің
жиынтықты экстракттары бастапқы периодта ынталандырушы
әсер көрсетсе, әрі қарай өсіру кезінде каллустың ылғал
салмағының өсімін шектейді.
Экстракттарды гормонмен бірге қосу каллус биомассасының
жинақталуын күшейтетіні анықталды.
Илік заттар экстракттарының 10 мг/л концентрациясы
ризогендік белсенділік көрсететіні тәжірибе жүзінде бидай
каллус ұлпаларының in vitro тест-жүйесінде анықталды.
Публикациялар
1. Сатыбалдиева Д., Мурсалиева В.К. Получение каллусной культуры
для оценки биологической активности дубильных веществ в системе
in vitro //Cб. тр. Междунар. конф. молодых ученых и аспирантов
«Актуальные проблемы земледелия и растениеводства», Алмалыбак. –
2009. – С.171-174.
2. Мурсалиева В.К., Сатыбалдиева Д., Мамонов Л.К., Гемеджиева Н.Г.
Биологическая активность дубильных веществ в системе in vitro // Сб.
тр. Международной конф. «Актуальные проблемы ботанического
ресурсоведения», Алматы. – 2010.– С.323-326.
3. Сатыбалдиева Д.Н. Илік заттардың in vitro жүйесіндегі биологиялық
белсенділігі. “Ғылым әлемі” студенттер мен жас ғалымдардың
халықаралық конференциясы, Алматы, 19-21 сәуір 2010 ж. – 207-208б.
4. Сатыбалдиева Д., Пономарев Б.Н., Нам С.В., Мурсалиева В.К.,
Ахметова Д.Ш. Влияние дубильных веществ в системе in vitro
однодольных и двудольных растений // Сб.трудов, посвященный 70-
летию Л.К. Мамонова. Алматы, 2010 (баспада)

Ұқсас жұмыстар

Дәрілік өсімдіктердің морфологиялық белгілері

Өсімдіктің өмір

Фитогормондар

Топырақты өңдеудің міндеттері

Азот тыңайтқыштары

Экологиялық факторлар

Өсімдіктердің ерекше қасиеттері

Өсімдіктердің өсуі мен дамуы

Тағам өндірісінде қолданылатын биологиялық активті қоспалар

ТАБИҒАТ ПАЙДАЛАНУ

Пәндер