Мұғалім әдебі

«Мұғалім әдебі. Мұғалім мен оқушы арасындағы психологиялық қарым-қатынас».

Мақсаты: Өзін-өзі тану, түсіну, ортамен үйлесімді қарым-қатынас жасауға дағдыландыру, мәдени сөйлеу білігін дамыту, өзара жағымды қарым-қатынасын арттыру, парасаттылыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.

Тәрбиеші тәрбиеленушіге байқап білудің нысаны ретінде емес, тәрбие берудің нысаны ретінде қарауы керек. А. С. Макаренко.

Қай-қай мамандықтың да бip айрықша белгiсi болады. Ол адамның үйреншiктi әдетiнен, сөйлеген сөзiнен, тiптi киiм киiсiнен де байқалуы мүмкiн. Мұғалiм кәсiбiнiң ерекшелiгi ең алдымен оның педагогтық әдебiне жатады. Әншi үшiн үн, музыкант үшiн музыканы ұғу қандай қажет болса, мұғалiм үшiн педагогтық әдеп сондай қажет. Сонымен, педагогтiк шеберлiк - тек қана мұғалiмнiң әдiстемелiк сауаттылығы ғана емес, ол - әр сөздi оқушыларға жеткiзе бiлyi, олардың толық қабыл алуы, толғанып бойға ciңipyi. К. Д. Ушинскийше айтсақ, «педагогика теориясын қаншама жетiк бiлгенiмен, педагогтық әдептiң қыр-сырын меңгермейiнше, бұған оның қолы жетпейдi». Ал, әдептен алыс мұғалiмдi қай оқушы сүйiп-құрметтемек?!. Педагогикалық әдеп - мұғалiмнiң әрбiр нақты ic үстiнде тәрбие мәселесiнiң ең ұтымды әдiс-тәсiлдерiн қолданып, оқушыларды елiктiрiп әкететiн кәсiптiк сапасы. Оқушылармен қарым-қатынас тұрғысынан қарағанда педагогикалық әдеп мұғалiмнiң жан-жақтылығының, оның идеялық сенiмiнiң, жүрiс-тұрыс мәдениетiнiң, жалпы және арнаулы бiлiмiнiң, мамандығына байланысты iзденiстерiнiң жиынтығы iспеттi.

Жас ұрпаққа білім-тәрбие беретін бала жанының бағбаны мұғалімдер қандай болуы керек. 1. Біріншіден, мұғалімнің ары таза, адал, инабатты, сыпайы, парасатты, байсалды, ұстамды, төзімді, кешірімді болуы шарт. 2. Екіншіден, мұғалімнің ой-өрісі кең, жан-жақты білімді, өз мамандығына сай, оны сүйетін, өз ойын шәкірттеріне анық тұжырымды, дәл айтып түсіндіре білуі шарт. 3. Үшіншіден, мұғалім өз оқушыларына беделді, ұжым арасында сыйлы болуы шарт. Әрдайым оқушыларымен әдептілік қарым-қатынаста болғаны жөн. Оқушының жеке басын танып-білуде, оқу - әрекеті мен қоғамдық жұмыстарының атқаратын қызметі ерекше. Себебі, оқушының оқу-әрекетінде оның оқуға деген ынтасын, психикалық үрдістерін (жаңа материалды қабылдауы, есте сақтауы, ойлауы, сөйлеуі т. б. ) мұғалімнің сабақтар жүйесіне қатысуы арқылы анықтайды. Мысалы, төмендегіше қарастыратын болсақ:

1. Мұғалім - басшы. Оның «беделі»- билік. Оқушылардан ол тіл алуды, бой ұсынуды талап етеді. Ол үнемі өзінің күшіне сенетін жендетке (рақымсыз, қатыгез адам) ұқсайды. Ол үнемі оқушыларды кіналап, қорқынышта ұстайды. Ол - оқушылардың жасырын кемшіліктерін және құпия қорқыныштарын білетін «тәжірибелі» мұғалім. Ол өзінің осы «білімін», өзінің беделін қолдауда шебер пайдаланады. Ол принцип ұстанғыш. Ол мұғалім кез келген сұраққа жауап беру керек және кез келген жағдайда бір ғана дұрыс көзқарас болу керек деп санайды. Нәтижесі: Мұғалімнің мұндай мінез-құлық түрінің нәтижесі, оқушылардың реніші, қақтығыс (конфликт), қарым-қатынас жасауда шыншылдықтың жоқтығына әкеліп соғады.

Мұғалім жұмысының қай саласын алсақ та, соның бәрінде табысқа жетудің негізгі шарты-оқушыларды жан-жақты білуі. Оқушылардың ынтымағы жарасқан іскер ұжымын ұйымдастыруда, олардың жоғары адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру қажет. Ол үшін оларды ұстамдылыққа, сенімділікке тәрбиелеу керек. Дұрыс тәрбие - балаға өмір бойы азық. Сол дұрыс тәрбиені қарым-қатынас арқылы ұстанатын басты тұлға - мұғалім.

1Психологиялық бой жазу. «Шаттық шеңбер» Қазір өзімізді қысылмай еркін сезінуіміз үшін «қызықты шеңбер» жасаймыз. Бәріміз шеңбер құрып тұрайық. Шеңбер бойымен май шамды бір-бірімізге беру арқылы өз жылы лебіздерімізді білдіріңіздер. Рахмет.

Әуенді терапия. Мақсаты: Мұғалімнің кәсіби құлшынысын арттыру, жігерлендіріп көңіл-күйін көтеру. Ұйымдастыру кезеңі:а) мұғалімді жайлы креслоға отырғызып, еркін, ыңғайлы сезінуін қадағалау; б) әуенді қосар алдында .

Кіріспе: Терең дем алып, әуеннің ырғағына зейін аударып, менің сөздеріме құлақ салыңыз. Ал бастаймыз. (музыка қосылады) Соқпақ жолмен жүріп келеміз . . . Жол ұзақ, шаршадық, шөлдедік . . . Кенет алдымыздан ғажайып бақ көрінді . . . Алма бағы . . . Қып-қызыл алмалар қол созым жерде . . . Үзіп алып жей бастадық . . . Дәмі керемет . . . Жеген сайын жегіміз келеді . . . Қалтамыздан дорба алып алмаларды жинай бастадық . . . Күн кешкірді . . . Қайту керек . . . Бақтан шығып жолға түстік . . . Иығымызда дорба. Жүгіміз ауыр. Жол бітер емес. «Тастап кетсем бе екен?» деген ой келді . . . Біз дорбаны емес, жалқау ойымызды тастап кеттік . . . Міне, қалашыққа да жеттіңіз . . . Алдымыздан қуана секіріп балалар шықты . . . Оларға өзіміз терген алмалардан үлестіре бастадық . . . Алма тергеніміз мұнша абырой болар ма? Сізге балалар да, олардың ата-аналары да дән риза . . . Балалардың бақытты күлкісі біздің де қуанышымызды көкке көтерді! Музыка тоқтатылып, мұғалім көзін ашады. Өз әсерлерімен бөліседі. Жаттығуға қатысқандарыңызға көп-көп рахмет.

Жағдаяттық тапсырма.

Оқушы мұғаліммен әңгімелесіп тұрып:

1. «Сіздің басқа оқушыларға қарағанда, маған жақсырақ көңіл бөлгеніңізді қалаймын», -деді.

2. Оқушы сыныптасымен қарым-қатынасының нашар екенін көрсете отырып:

«Мен онымен бірге оқығым келмейді», -деді.

Мұғалім ретінде не деп жауап бересіз?

3. Есіктен кіріп келе жатқан мұғалімді көріп, оқушы: «Сіз бүгін өте шаршаған кейіптесіз», -деді. Мұғалім әрекеті.

4. Мұғалім оқушыға тапсырма береді. Оқушы берілген тапсырманы орындағысы келмей: -Орындағым келмейді, -деді. Мұғалім әрекеті.

5. «Сәкеннің ұялы телефоны Азамат сабақ үстінде алып ойнап отырады, мұғалім оны байқап, ұялы телефонды алды да тәрбие меңгерушісіне берді. Өйткені ол оқушының сабақ үстіндегі мұндай әрекетін басқа жолы да байқап, ескертулер жасаған болатын». «Сен үшін менің телефонымды алып қойды» деп екі оқушы қатты ренжісті. Ренжістің арты төбелеске алып келді»

Сіздің іс-әрекетіңіз қандай болар еді?