Онтогенездің эмбрионалдық кезеңі

Презентация қосу

Психиканың
онтогенездегі дамуы
Онтогонез (грек. on – табыс септігінің
жалғауы, ontos – нағыз, нақты және генез)
– организмнің жеке дара дамуы. Онтогенез
ұрық болып түзілуінен бастап, тіршілігінің
соңына дейінгі барлық өзгерістердің
жиынтығы. Онтогенез барысында дамып келе
жатқан организмнің жеке мүшелері өсіп,
жіктеледі және бірігеді. Жануарларда
Онтогенез процесін реттеуде жүйке және
эндокрин жүйелері маңызды рөл атқарады.
Эмбриондық даму кезіңдегі өзгешеліктер.
Онтогенез терминін неміс биологы
Э.Геккель үсынған (1866).
Онтогенездің мынадай кезеңдері бар:

Ұрыққа дейінгі кезең (ол гаметогенез бен ұрықтанудан тұрады);

Эмбрионалдық кезең – жануарлар организмінің ұрықтанғаннан бастап
(зигота), ұрықтың туғанға немесе жұмыртқадан шыққанға дейінгі даму,
өсу, қалыптасу мерзімі;

Постэмбрионалдық кезең – жануарлардың туғаннан кейінгі өсу, есею,
ұрпақ қалдыру, қартаю сатыларынан тұрады.
Жануарлар
онтогенезінің
типтері

Дернәсілдік Құрсақтық

Жұмыртқа
салу
Ц.Куо эмбриональді мінез құлықты 100-деген
тауық түсіктерінен зерттеді. Эмбриондар
қозғалысын қалтқысыз бақылауға мүмкіндік алу
үшін, ол вертуозды операцияны өңдеп шығарды:
түсікті жұмыртқа ішіне салып, қабығына терезе
орнатты. Куо, балапан түсіктің алғашқы қозғалысы
– бұл басы мен кеудесі және одан шығатын
қозғалыстар екендігін көрсетті. Енді 1 тәуліктен
соң бас жан–жаққа бұрыла бастайды және бастың
жаңа қозғалыстары бастапқы 6-9 тәулікті
ығыстырады.
Онтогенездің эмбрионалдық кезеңі
Жұмыртқадан жаңа шыққан балапандардың
толысуына қарай құстар екі топқа жіктеледі.
Тауықтәрізділер, қаз тәрізділер, түйеқұстар – ширақ
балапанды құстар деп аталады. Олардың
балапандары жұмыртқадан шыққан кезде көздері
ашық, денесін мамық жапқан, олар мамығы кебе
салысымен жем іздеп, еркін жүре алады.
Ц.Куо өз зерттеулерінен мынандай қорытындыға
келді: балапан бәріне өзі үйренуі керек, оның бірде
бір реакциялары дайын түрде берілмейді, соған
сәйкес туа біткен мінез құлық та жоқ.
Ширақ балапан Қызылшақа балапан
Американдық оқымысты Э.Гесстің
жүргізген тәжірибесі:
Тәжірибеде балапандарды қараңғыда
жарып шығарып, ал кейін призмалық
көзілдірікпен көру аймағын оңға 7 С
араластырып толықтырылуымен орындаған.
Бақылаушы балапандарды 4-ші күнге қалдыру
(көзілдірікпен толықтырылған), қос топтың да
балапандарына 1ші күнге қарағанда нысаналы
объектісін дәл шоқитындығын көрсетті, оның
үстіне соққының жалпы бағыты өзгереді,
бақыланушы жануарлар бұрынғыдай
нысанадан 7 С оңға қарай шоқиды. Бұл,
берілген қозғалыс координациясы осы
қозғалыстың көру аумағындағы шоқу мен
жалпы бағыты тума болып табылады және
дербес тәжірибеге тәуелді емес.
Бір ізділік реакциясы.

Бұл реакцияның феномені жетіле туылған балалар жарыққа
шыққан соң ата аналарының соңынан қалмай
жылжитындығынан тұрады (бір бірінің артынан бір
мезгілде).
Мысалы, көк ала үйректің еркегі өз ұясын жерден 15 метр
биіктіктегі қуысқа салып, шөжелері жарып шығар алдында
ұяны тастап кетеді. Ол суатқа ұшып барып, ол жақтан
бірнеше сағат өткен соң оралады. Бірақ ол қуысқа ұшып
бармайды, тек қуыс айналасында ары бері дауыс шығарып
ұшады. Осыған жауап ретінде шөжелер бір бірінің артынан
шығатын сызықтан жерге қарай секіреді. Жерге түсе салып
олар түрегеліп аяқтарымен жүре бастайды.
Бір ізділік реакция
Құстардағы эмбриондар мен ата-аналық особтар арасындағы
акустикалық қатынас жолының дамуы.
Көптеген құстар эмбрионында жарып шығардағы
соңғы күндері ата-аналық особтарға отықшылық белгі
беріп, ішкі ортаға бағытталған 1-ші белсенді әрекеті
пайда болады, сонымен, мысалы, кайрлар отряды
өкілдерінде шөже өз ата-анасының даусын жарып
шыққанға дейінгі 3-4 күнде үйренеді.
Егер жасанды инкубацияланған жұмыртқаға белгілі
бір ересек кайраның дыбысын магнитофондық
баспада естіртіп, кейін осы жұмыртқадан жарып
шыққан шөжеге магнитофон баспасындағы дыбыспен
бір мезгілде басқа кайраның дыбысын естіртсе, онда
жарып шыққандарына дейін естіген дыбысы жаққа
қарай бағытталады.
Аналық және аталық кайра Кайра балапаны
А.Д.Слоним мәліметтері бойынша, жаңа туылған қозылар
мен бұзаулар тоқтамай 2 сағатқа дейін жүгіруге қабілетті. Бұл
мүмкіндік, жаттығу жолымен эмбриогенезге кірісерде барлық
қызметтік, оған қоса постнатальды даму басындағы түйсіктік
әрекеттің жүзеге асуы үшін қажет вегетативтік координациясы
қалыптасатындығына негізделген.
Ерте постнатальды кезең ұрық өмірі үшін
ерекше үлкен мәнге ие, өйткені бұл даму
этабында организмнің қоршаған ортамен
маңызды арақатынасы орнап, осы ортаның
өмірлік маңызды компоненттермен
байланысты анықталады және ересек жануар
мінез құлқының негізі қаланады. Осы
жөнінде Орбеме былай деген: “Ерте
постнатальды кезең әсерлерді әрең
қабылдайтын ұрпақтың онан әрі жетілуіне
үлкен мәнге ие ерекше сезімтал фаза болып
табылады”.
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

БАСТАПҚЫ КЕЗЕҢІ

Адам эмбриогенезі. Дамудың қауіпті кезеңдері туралы

Дамудың қауіпті кезеңдері

Жұмыртқа жасушасы

Малдың өсіп жетілуі

Аналық жыныс жасушасы

Дамудың қатерлі кезеңдері

ОНТОГЕНЕЗ ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТ

Жыныс жүйесі. Эмбриональдық даму кезеңдері

Жыныс жүйесінің эмбрионалдық даму көздері мен даму жолдары

Пәндер