Интеллектік мінез құлық жоғары дәрежеде дамыған жануарлар

Презентация қосу

А.Н. Леонтьев
бойынша интеллект
критериялары
Мінез құлықтың ең жоғары түрі (типі)
– интеллект. Интеллект (лат.
іntellectus — таным, ұғыну, аңдау) —
жеке тұлғаның ақыл-ой қабілеті.
Жануарлардың интеллекті әрекеттерінің негізін
жеке заттар арасындағы күрделі байланыстарды
бейнелеуі мен олардың жасалу тәсілдері арқылы
түсіндіруге болады. Жоғары сатыдағы
жануарлардың заттар арасындағы қатынастары
барлып, олардың қимыл қозғалысына қарай
әрекеттер жасайды.
Интеллектік мінез құлық жоғары дәрежеде
дамыған жануарларға: маймылдарға,
делфиндерге, пілге тән.
Жануарлардың интеллектік құлық әрекеті адам
санасы қалыптасуының алғы шарты болып
табылады.
Интеллектік мінез құлық
жоғары дәрежеде
дамыған жануарлар
Алғашқы кезде жоғарғы деңгейлі
антропоидтердің интеллектісін зерттеу
негізінен шимпанзелерге жүргізуге
болатын. Соңғы жылдары көптеген
зерттеу жұмыстары понгидтердің басқа
түрлеріне жүргізіледі: горилла,
орангутанг. Шимпанзелермен жүргізілген
эксперименттердің классикалық әдістерін
горилла мен орангутангтарға да
қолданылды. Сонымен қатар аталған үш
түрді өзара салыстыру жұмыстары
жүргізілді. Алынған мәліметтер бойынша
барлық антропоидтердің интеллектісі
туралы айтуға болады және оларды
Шимпанзелермен жүргізілген
эксперимент
Интеллекттің алғашқы хронологиялық
критерийлерін шимпанзеларды зерттеу кезінде
В.Келер анықтады:

Операцияның объективті құрылымы (Келер
бойынша операция – шешім табу әдісіне сәйкес
келеді);

Бүкіл операциялардың бүтінділік сипаты;

Табылған шешімді тез арада ауыстыру және
қайталау;

Құралдарды «саналы» қолдануға қабілеттілік.
А.Н.Леонтьев бұл зертеулерді
жалпылап, төмендегідей
критерийлерді көрсетті:

Қайта шешім
беруде
Сәтті жүзеге Іс-әрекеттің 2
аяқталатын асады; деңгейлі
операцияны құрылымы
аяқ астынан дайындау
табу әдісінің және жүзеге
пайда болуы; асыру.
Операцияны
тасымалдау
объекттердің
ұзақтығы
негізінде емес,
жағдайлардың
ұқсастық
принципі
негізінде жүзеге
асады;
Психиканың интеллект даму деңгейінде іс-әрекеттің
құрылымындағы өзгеріс – іс-әрекеттің бір бөлігі ішкі
құрылысында жүзеге асыруға мүмкіндік (болжау).
А.Н. Леонтьевтің соңғы 2 критериі негізгі болып келеді.
Бұл іс-әрекетте бірнеше операцияларды біріктіру
мүмкіндігі туралы С.А.Семенов, Ю. Летман, В.В. Буиак
және т.б. айтқан. Операциялардың бірігуі мен өзара
ауысуы үшін аралық әрекет пен соңғы мақсатты
сәйкестендіру қажет. Әр бір операция бір нәтижеге
әкелетін болса, сонда ғана олар бірігеді.
Жоғары сатыдағы жануарлардан (маймыл,
дельфиндер) ақылды деп айтуға тұрарлықтай
мінез-құлық көріністерін байқауға болады.
Мінез-құлықтың осындай түрі маймылдарға
жасалған тәжірибеден сан рет байқалған.
Мәселен: маймылдың сүйікті тағамы банан
жемісін оның қолы жетпейтін жерге іліп қойса,
маймыл жемісті алғысы келіп секіреді. Енді ол
жәшіктің біреуін әкеліп, үстіне шығып көреді
де, әлдеде қолы жетпейтіндігін байқайды.
Сонан соң бірнеше жәшікті әкеліп, бірінің
үстіне бірін қойып, биіктеткеннен кейін қара
тер болып бананды алуға шамасы келеді.
Мұндай әдіспен маймылдың осы қылығында
қандай болмасын бір мәселені шешуге ұқсас
көрініс бар. Жануарлардың интеллектік амалы
Маймыл интеллектісі
Мұндай "әдіспен" басқа жануарлар
пайдаланбайды, бұған басқа жолмен
жетеді. Бұл айуанның кез-келген
уақытта ("көңілі" қалағанда)
айналысатын әрекеті емес. Олардың
ортаға бейімделуінде инстинкт пен
дағды көбірек көрінеді де, интеллект
онша жетекшілік роль атқармайды.
Мінез-қүлықтың (интеллект) осы түрі
айуанға түрлі сатылы, басын
"қатыратын" күрделі әрекет жасауға
мәжбүр етеді. Сондықтан да олар
интеллектік амалға бара бермейді.
Интеллект — жануарлар психикасының ең
икемді түрі. И.П.Павлов маймылдардың
интеллектісі де ассоциациялардан (күрделі
жүйке байланыстарынан) түратындығын, бірақ
мұның бірінші сигнал жұйесінің жүмысына
тәуелді екендігін атап көрсетті.
Маймыл интеллектісінің өрісі тар, олардың
интеллекті, көбінесе, көзге көрінетін нәрселерге
байланысты туып отырады. Мәселен, қасында
жатқан таяқты "күрал" есебінде кездейсок
пайдаланады, оны кейіннен керек болып қалар
деген "мақсатпен" сақтап қоюды да білмейді.
Маймылдарда кездесетін осындай интеллект
оның миының маңдай бөлігінің жақсы дамуына
байланысты. Егер маймыл миының осы бөлігін
алып тастаса, бүрын білгенінен асып, ештеңе
Эволюциялық басқыштың түрлі
сатыларында түрған айуанда психиканың
бір формасы (инстинкт, дағды, интеллект)
үстем болғанмен, оның басқа түрлері де
кездесе береді. Мәселен, буын аяқтыларда
(өрмекші, күрт-қүмырсқа) инстинкт үстем
болғанмен, оларда дағды да өсіп жетіле
алады. Интеллектің өзі де инстинктер мен
дағдылардың негізінде қүралады.
Жануарлар психикасының қандай түрі
болмасын сыртқы ортаның жағдайына
икемделуді, қамтамасыз етеді. Бүлардың
бәріне ортақ ерекшелік олардың
биологиялық сипатта болатындығында.
азарларыңызға рахмет

Ұқсас жұмыстар

КІШІ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ КОГНЕТИВТІ АЙМАҒЫНЫҢ ДАМУЫ

Эмоция және эмоционалдық интеллект

БАҚЫЛАУ зерттеуші бақылау басталмас бұрын бала

Менеджмент психологиясы

ПСИХОЛОГИЯ МЕНЕДЖМЕНТІ

Психиканың перцептивті сатысы

Қуаныш сезімі

Еріктің қасиеттері

Саяси бихевиоризм

Шетелдік психологиялық тұжырымдамалардағы психикалық даму мәселелері

Пәндер