Ортан жіліктің сынуы

Презентация қосу

СИЫРЛАРДЫҢ
ОСТЕОДИСТРОФИЯСЫ КЕЗІНДЕ
ҚОЛДАНЫЛАТЫН ДИЕТАЛЫҚ
АЗЫҚТАР
Кіріспе

Мемлекетіміздің мал шаруашылығын, оның ішінде -мал, құс және басқа жануарлардан өнім алуды
дамыта отырып, елімізде қажетті азық-түлік, өндіріске керекті шикізаттар алу үшін жануарларды
тиімді пайдалану бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Сондықтан да жедел ветеринарлық жәрдемнің тез көрсетілуінің, мамандардың қажетті
жабдықтармен және ауру мал мен жануардың организміне әсер ететін дәрілермен қамтамасыз
етілуінің маңызы зор. Алғашқы жедел ветеринарлық көмек басқа да ветеринария жұмыстармен
қоса мал дәрігерлік емдеу ісінің негізін қалайды. Алғашқы ветеринарлық жедел жәрдем мал
тұрған жерде көрсетіледі; ветеринарлық мекемеге әкелінген мал мен жануарларға күрделі
оперативтік ем қажет болған кезде емдеу мекемесінде стационар жағдайында жәрдем
жасалады. Мал мен жануар ауырып, жалпы жағдайы төмендегенде оларға жедел де, сапалы да,
әрі тиімді кемек, көбінесе үлкен қалаларда көрсетіледі. Мұндай қалаларда арнаулы авто-
көліктерде жабдықталған ветеринарлық жәрдем керсетілетін ветстанциялар бар, ол мал
дәрігерлерін, орта және кіші буындағы ветфельшерлерді (веттехниктерді) ауырған малға тез
жеткізеді. Сиырдың ортан жілігінің сынуы өте көп кездеседі. Сүйек толық сынған жағдайда,
сүйектің сынған жақтары бір-бірінен алыстайды. Жартылай сынған жағдайда - жарықтар түседі,
шеттері мүжіледі; ашық сынған жағдайда - терісі жыртылады, ал жабық сынғанда — терісі бүтін
күйде болады. Сүйектің сынуы буындардың ішінде және буынның сыртындағы сынықтар түрінде
кездеседі.
Сүйек қозғалмас үшін, аяқ-қол қимылдамау қажет, ол үшін сол жерді арнайы байламмен қатты бекіту
қажет. Ашық сынықта жарақаттың және терінің айналасын иодпен зарарсыздандырып, дәкемен
байлап, содан соң қатты затпен бекітеді. Оларды қолда бар заттан дайындаймыз, мысалы: фанер,
қалың кардон, ағаш қабықшаларынан немесе арнайы сымнан жасалған гипстер қолдануға
болады. Сынған жерге арнайы байламдар қолданады, көршілес буындар қимылдамас үшін,
сүйектің сынған жеріне орнатып, жоғары және төменгі шеттерінен бекітеміз. Байланған жерлері
қатты қысылмас үшін мақта және де қолға түскен жұмсақ материал қолданады. Арнайы гипстен
жасалған және парафинмен жасалған байламдарды ветеринар дәрігерлер қолданады. Сынған
жерге арнайы байламдар қолданады, көршілес буындар қимылдамас үшін, сүйектің сынған
жеріне орнатып, жоғары және төменгі шеттерінен бекітеміз. Байланған жерлері қатты қысылмас
үшін мақта және де қолға түскен жұмсақ материал қолданады. Арнайы гипстен жасалған және
парафинмен жасалған байламдарды ветеринар дәрігерлер қолданады. Керек жағдайда сынған
сүйек айналасын хирургиялық өңдеуден өткіземіз.
Сиырлардың
остеодистрофиясы
Негізгі бөлім

Ортан жіліктің сынуы

Сиырдың ортан жілігінің сынуы өте көп кездеседі. Сүйек толық сынған жағдайда, сүйектің
сынған жақтары бір-бірінен алыстайды. Жартылай сынған жағдайда - жарықтар түседі,
шеттері мүжіледі; ашық сынған жағдайда - терісі жыртылады, ал жабық сынғанда —
терісі бүтін күйде болады. Сүйектің сынуы буындардың ішінде және буынның
сыртындағы сынықтар түрінде кездеседі.
Сиырдың ортан жілігінің шыққанда, жарақаттанғанда және ұрылғанда міндетті түрде
малға жәрдем көрсету қажет. Жедел түрде қан тоқтату керек, ауырғанын басу, ашық
жараға микробтарды түсірмеу қажет. Неғұрлым бірінші көмек тез көрсетілсе, малдың
еміріне деген қауіп-қатер азаяды.
Белгілері. Аяқ-қолдың сүйегі түгел сынған жағдайда бірден ақсайды, қатты ауырады, сол
жері ісіп кетеді, сынған жердің ұзындығы және пішіні кішірейеді, сүйектері қырнайды,
сүйектердің бөліктерінің шықырлағаны естіледі. Сүйектің сынған беліктері қимылдап
тұрады. Жартылай сынған жағдайда мүшелердің қалыпты жұмысы бұзылады, сынған
жерін қолымызбен сыйпап ұстағанда қатты ауырғанын байқауға болады [1,2,4].
Көмек түрлері. Сүйек қозғалмас үшін, аяқ-қол қимылдамау қажет, ол үшін сол жерді арнайы
байламмен қатты бекіту қажет. Ашық сынықта жарақаттың және терінің айналасын
иодпен зарарсыздандырып, дәкемен байлап, содан соң қатты затпен бекітеді. Оларды
қолда бар заттан дайындаймыз, мысалы: фанер, қалың кардон, ағаш қабықшаларынан
немесе арнайы сымнан жасалған гипстер қолдануға болады. Сынған жерге арнайы
байламдар қолданады, көршілес буындар қимылдамас үшін, сүйектің сынған жеріне
орнатып, жоғары және төменгі шеттерінен бекітеміз. Байланған жерлері қатты
қысылмас үшін мақта және де қолға түскен жұмсақ материал қолданады. Арнайы
гипстен жасалған және парафинмен жасалған байламдарды ветеринар дәрігерлер
қолданады. Керек жағдайда сынған сүйек айналасын хирургиялық өңдеуден өткіземіз.
Кәрі жіліктің сынуы

Кәрі жіліктің сынуы салыстырмалы жиі иттерде кездеседі, оларда кездесетін барлық
сынықтың 15%-тін құрайды және де көрі жіліктің сынуымен бірге шынтақтың да
сынуы байқалады. Жылқыларда эксплуатациялық зақымданудан кәрі жіліктің сынуы,
оларда аяқ сүйектерінің жалпы сынуының 6,7%-ды құрайды.
Басқа жануарларда әсіресе ірі қара малдарда көрі жіліктің сынуы сирек болады.
Этиология: кәрі жіліктің сынуының себебі көбінесе түрлі механикалық зақымданудан;
иттерде биік жардан құлау, соғылу, тістеу, машинаның басып кетуі; жылқыларда
тұяқпен ұру, көлікке жеккенде қақтығысу, шалынысу және кенеттен қатты жерге
құлау, аяқтың қысылуы, оның зорланып босануы т.б. сыныққа әкеп соқтырады. Сүйек
майының қабынуы, қатерлі ісік, остеопороз, остеомаляция, рахит және авитаминоз.
Клиникалық белгілер: ауру белгісінің деңгейінің айқын білінуі сынықтың түріне
байланысты: толық емес, жабық сынықтарда — тірегіштік ақсау орташа немесе
жоғары деңгейде сынған аяқ қозғалғанда ауырсыну байқалады; тыныштық күйінде
— аяқтың жартылай иілген күйінде тұяқтың ілініп жеңіл сүйенуі, толық сынықта —
ақсаңдау жоғары деңгейде; ауру аяқтың сүйеніп, тіреліп тұра алмауы, ауырсыну
ісіну, крепитация; сынықтардың жылжуыңда — деформация, буын ішілік сынықта —
буынның қалыпсыз қозғалуы, гемоартроз. Иттерде жүрісінің бұзылуы айқын білінеді.
Толық сынуда аяқтың маятник — тәрізді қозғалысы, крепитация және сынған жердің
қатты ауырсынуы байқалады. Ауру жануар әдетте 3 аяқтап шабады [3,5,7].
Диагноз: сыныққа диагноз қою үшін анамнез мәліметтеріне және клиникалық
белгілеріне сүйенеді. Сынықты рентгенологиялық зерттеумен растайды.
Болжам: иттерде жабық сынықтарда болжам оң. Буынішілік сынықтар емделінбейді.
Емделуі: иммобилизациялық байлам, тыныштық күй, физиотерапия тағайындалады.
Сынған сүйектің остеосинтезін қолдану жақсы терапевтік нәтиже береді.
Шынтақ сүйегінің сынуы

Шынтақ сүйегінің сынуы жылқылар мен иттерде көбінесе кездеседі. Осы сүйектің сынуы
эксплуатациялық зақымданудан болады, жылқыларда байқалатын барлық сынықтардың
орташа 6,8%-ын осы сынық құрайды. Сүйектің жарылып сынуы — көлденең, қисық,
ұзыннан, қарапайым және ұшқындалған болып бөлінеді. Эксуатационды сынықтардың
ішінде жиі байқалатыны — шынтақ төмпешік сүйегінің сынуы.
Этиология: шынтақ сүйегінің сынуының себебі кәрі жіліктің сынуындағыдай себептер болып
табылады.
Клиникалық белгілер: шынтақ-төмпешік сүйегінің көлденең немесе ұсақталып сынуы
ақсаңдаумен байқалады, төмпектің сындырылған бөлігін иықтың үшбасты бұлшық еті
жоғары қарай тартқаны байқалады.
Сынған жердегі ақауды пальпациямен анықтайды, оның қозғалғыштығын, шынтақ
бунының төменге салбырауы байқалады. Толық емес қисық және ұзыннан сынуларда
аяқтың ақсауы байқалады. Сынық аумағының ауырсынатын, ісінгендігі білінеді. Буын
ішілік сынықта ақсаудың жоғары деңгейі байқалады; ауру жануар ауру аяғына сүйеніп
тұра алмайды. Иттерде шынтақ жілік сынғанда жіліктің аса қозғалғыштығы, жіліктің
деформациясы, крепитация, қатты ауырсыну және ақсау байқалады.
Диагноз: толық сынықтарда диагноз қиын емес, ал толық емес (жарылу) — қиындатылған,
рентгенологиялық зерттеуді талап етеді.
Болжам: шынтақ төмпешігінің көлденең аралас сынығында және буын ішілік сынықта
болжам оң емес, басқа жағдайларда ақырын.
Емделуі: тыныштық күй, физиотерапия.
гидрокортизон (125 мг) мен антибиотиктерді (пенциллин 200 мың ЕД) қоса отырып
игарабурсальды иньекция жасауға кеңес берген. О.Литц осындай тәсілмен емдегенде,
футбол добының көлеміндей флюктуарлы бурситке — гидрокортизонды қайталап
иңекциялағанда, толығымен жазылады. Жақсы емдік — профилактикалық тәсіл ол
жануарды жұмсақ төсеніштің үстінде ұстау (опилка және т.б.) [6,9,10].
Иық сүйектерінің сынықтары

Иық сүйектерінің сынықтары иттерде, жылқыларда және ірі
қараларда кездеседі. Жылқыларда иық сүйектерінің
эксплуатациялық сынықтары аяқ сүйектері сынықтарының жалпы
саның 5,5% құрайды.
Сүйектердің жарақаттануының түріне қарай сынықтар эпифизарлы,
метафизарлы болады. Иық сүйектерінің сынықтары толық емес,
жабық және ашық, қарапайым және күрделі болады.
Этиология: ұрылулар, қатты соққылар, таю және кенеттен қатты
затқа құлауы сынықтардың негізгі себептері. Бұл құбылыстарға
себеп болатын сүйек ұлпаларындағы патологиялық өзгерістер
немесе олардың мықтылығын әлсірететін ертеде пайда болған
аурулар. Әсіресе, остеомилиелит, микоз, остеопороз,
остеомаляция, рахит, авитаминоз, және остеодистрофия. [6,9,10].
Бурятск АССР аудандарында В.А.Матвеев, И.А.Ленец, Г.В.Иванов
остеодистрофиямен ауырған қойларда кенеттен болаттын иық,
сан және т.б. сынықтарды тексерген. Авторлардың ойынша,
қойлардағы остеодистрофияның негізгі себебі ашығу болып
табылған.
2. Сүйектің сынуларының пайда болу себептері

Кальций алмасуының бұзылуы.Азыкпен, сумен ас корыту мүшелеріне түскен кальций (көмір
қышкылы және фосфор қышқылы тұздары түрінде) Д витаминінің қатысумен аш ішектің
кілегейлі қабығы аркылы бойға сіңеді. Денедегі кальций тұздары түгелдей дерлік (99%)
сүйек құрамындағы протеинмен байланысқан, ал қалғаны қан мен токыма сұйығында еріген,
Әдетте сүйек құрамындағы кальций деңгейі біршама тұрақты, тек эпифиз бен метафиз
кемігенде ғана оның мөлшері не көбейіп не азайып отырады.
Кальций денеден негізінен тоқ ішектің кілегейлі қабығы арқылы, аз мөлшерде бүйрек,
бауыр, кейбір бездер арқылы сыртқа шығарылып тасталады [8,11,15].
Кальций алмасуы жүйке және ішкі секрециялы бездер қызметімен реттеліп отырады. Осы
тұрғыдан алғанда әсіресе қалқанша без бен қарбалас қалқанша без гормондарының маңызы
зор: кальцитоцин шамадан тыс көп болса қанда кальций мөлшері азаяды да
(гипокальцемия), сүйекте көбейеді, ал жеткіліксіз болса, керісінше, сүйекте кальций азаяды
да қанда көбейеді (гиперкальцемия). Паратгормон әрекеті кальцитонин әрекетіне қарама-
қарсы.
Токымада кальций бар-жоғын күмістеу тәсілдерімен анықтауға болады: тоқыма кесіндісіне
азот қышкылды күміс тамызылса кальций шөгінділері караяды. Кесіндіде кальций тұзының
түйіршіктері мен үйінділері гематоксилинмен көкшіл-қара түске боялады.
Кальций алмасуының бұзылуы сүйекте кальцийдің азаюына, оның тұздарының әдетте
кездеспейтін жерлерде —жұмсақ токымаларда шөгуіне әкеліп сокады.
Сүйек тоқымасында кальций тұздарынын азаюы остеомаляцияға, фиброзды остеодистрофия
мен рахитке тән құбылыс.
Остеомаляция көбінесе ересек күйіс қайыратын малда, етқоректілерде кездесетін дерт, оған
ұшыраған малдың сүйегінде кальций тұздары азаяды, осыған орай сүйек жұмсарады.
Метастаздық әктену, ягни денеге кең тарайтын процесс. Оның негізгі сипаты қанда кальцнй
тұздарының шамадан тыс көбеюі (гиперкальциемия). Себептері: сүйек зақымданып (сыну,
қатерлі ісік шығу), ондағы кальций тұздары „жуылып" қанға өтуі, остеомаляция, қарбалас
қалқанша без қызыметінің күшеюі салдарынан туған остеодистрофия, тоқ ішектің және
бүйректің созылмалы қабынуы, Д витаминінің денеге шамадан тыс көп болып түсуі, т.б.
3 Техникалық қауіпсіздік

Ірі қара ем жасалынып жатқан кезде санитарлар әр түрлі жолмен түскен бөлінген, ластанған
нәрселерді алып, орнын ылғалды әдіспен сүртіп, дезинфекция жасайды. Операциядан кейін, келесі
операцияға дейінгі уақыт ішінде бөлмені жинайды, тазалайды және дезинфекция жасайды; арнайы
жоспар бойынша операция жасалмайтын күні, бөлмені түгелдей жинап, тазалап және толық
дезинфекцияланады; операция жасардын алдында тағыда соңғы рет шаң-тозаңнан сүртіп
тазаланады. Емдеу бөлмесінде температура 22-25 градус С, 50 пайыздық ылғалдылық және жақсы
тоңазытқыш болуы шарт. Клиника бөлмесін дезинфекциялау үшін бактериялды лампала
қолданылады. Бөлмедегі ауа, оның қабырғалары, іші, оның ішіндегі құрал-жабдықтар және т. б.
заттар дезинфекцияланады. Бактериоцитті ультракүлгін лампаларда, Операция бөлмесінде
адамдар бар кездің өзінде де қолдануға болады. Лампаларды қойғанда олар өз айналасына
микробтарды өлтіретін 2-3 метрлік алаң жасайды. Сондықтан лампаларды әр екі метр сайын қою
немесе жылжыту керек. Операция бөлмесінде адам болған кезде лампаларды 6-8 сағат ұстаса
жеткілікті. Ғылыми деректерге жүгінсек лампаларды бөлмеге 2-3 сағат қойғанда микробтарп
едәуір азайса 6-8 сағатта 50-80 пайызға дейін кемиді. Егерде лампалармен бірге Операция
бөлмесін ауамен тоңазытса онда микробтардың жойылуы 70-90 пайыз артатындығы анықталған.
Клиникалық практикадан операция бөлмелеріне сапалы дезинфекция жасалса, асептикалық
операциялардан соң, іріңдеп асқыну 3-3,5 есе азайғандығы дәлелденген. Емдеу бөлмесінің
тазалығын, дезинфекция жасап, жиналуын ұйымдастыру және оны бақылау бекітілген дәрігердің
міндеті болып саналады. Асептикаға бөлмеден басқа, хирургтың қолын тазалау, операция
жасайтын жерді өңдеу, тігін - таңғыш материалдарын дезинфекциялау жатады.
Хирургиялық клиникада жұмысқа кіріспес бұрын, студент тек
қана қатыспай, өзі кірісіп, тәжірибеге арналған малдарды қабылдап
оларға оқулық хирургиялық операцияларды дербес орындайды.
Кейіннен клиникада оқуда өтуі бағытында сол малдар оның
пациенттері болады. Оперативтік хирургияда операциялардың сәтті
орындалуы оның атқарылу техникасының дұрыс қалыптастырылуына байланысты
болатыны сөзсіз екеніне күмән болмайды, бірақ хирургиялық операциялардың тек қана жергілікті
құбылыс деп есептеуге болмайды, керісінше ол организмнің барлық жүйелерін терең қозғайды.
Осыған байланысты студенттерге анатомия, физиология, фармокология жэне басқада пәндерден
толық білім алу қажеттілігі зор.
Қорытынды

Қорытындылай келгенде, мен Агроөнеркэсіп институтының ветеринарлық
медицина және зоотехния кафедрасының клиникасында өзімнің курстық
жұмысымның тақырыбына сәйкес сиырдың ортан жілігінің сынығын емдедім.
Сиырды қабылдаған кезде жағдайы нашар болатын, азыққа тәбеті жоқ,
жүрісінде сілтіп басып, тұрысында алдыңғы аяғын көтеріңкіреп тұратын.
Жатып тұруында қиналыс бар.Сиырды бақылауға алғанда оған тиісті аурға
тән, клиникалық белгілері бойынша сүйектің сынуы деген диагноз қойылды.
Аурудың дамуы ағзаға жарақат немесе басқалай жолдармен енген микро
ағзалардың әсерінен қабыну процесі болған. Емнің тиімділігі барысында мен
керекті антисептикалық препараттарды, ерітінділерді, антибиотиктерді
қолдануды дұрыс көрдім. Нәтижесінде он күннің көлемінде мал ауруынан
айығып аяғынан тұрды.
Клиникада мен көптеген ауруларды кездестірдім. (ішкі жұқпалы емес аурулар,
инвазиялық аурулар, хирургиялық аурулар). Соның ішінде жиі кездескені -
хирургиялық аурулар. Мен осы хирургиялық аурулар ішінен емдегенім және
көп кездескені –сүйек сынықтары.
Нәтижесінде он күннің көлемінде мал ауруынан айығып аяғынан тұрды.
Аурудан сақтандыру үшін және алдын алуға малдың азықтарына түзетулер
енгізгенде рацион құрамына барлық ингридиенттермен қамтамасыз еттім.
Өндірістік практиканың жоғарғы білімді, әрі білікті, тәжиребелі маман
қалыптастыруында маңызы зор деуге болады.
Клиникада мен көп тәжірибе жинадым. Мен ауруларды емдеуден басқа
вакцинация жасау, бруцеллезге тексеру үшін малдан қан алу сияқты
нәрселерді үйрендім.

Ұқсас жұмыстар

Сан бұлшықеті

Аяқ сүйектері

АЯҚТЫҢ ЕРКІН БӨЛІГІН ЖІКТЕП-СЫЛУ ТӘСІЛДЕРІН МЕҢГЕРУ

Тірек – қимыл жүйесі

Баланың сүйектерінің ерекшелігі

Іштің бұлшық еттері

Сіңір созылғанда, буын шыққанда және сүйек сынғанда көрсетілетін алғашқы жәрдем Сүйектің сынуы

Жамбас сүйегі

ЖАРАҚАТТАНУ. ЖАРАҚАТТАР ТҮРЛЕРІ. БАЛАЛАРДЫҢ ЖАРАҚАТТАНУЫ

АЯҚ ЖҮЙКЕЛЕРІНЕ ӨТКІЗГІШТІК АНЕСТЕЗИЯ ЖАСАУ

Пәндер