Адам қаңқасының бөлімдері

№2-3 Лабараториялық жұмыс
Адам қаңқасының және
сүйектің құрылымын зерттеу,
сүйектердің қосылыстары

Орындаған: Таштамирова Зухра
Қабылдаған: Менлибекова Айнур
Сабақ жоспары:
1. Сүйек құрылысы мен құрамы

2. Адам қаңқасының бөлімдері

3. Осьтік (біліктік ұлпа) бөлімдері

4. Қосымша сүйек-қаңқасы

5. Сүйек байланыстары
Сүйек
Тірек-қимыл аппараты үлкен адам денесінің 72,45%
құрайды.
Сүйек-ағзада рычаг қызметін атқаратын, тірек-қимыл
жүйесіне жататын, жұмсақ тіндердің тірегі. Адамда 220-
дан астам жұп және тақ сүйектер бар.
Сүйектің қызметі:
-тіреу
-пішін сақтау
-қан түзілу
-зат алмасу
Сүйектердің құрылысын және құрылымын зерттейтін
ғылым остеология деп аталады.
Сүйектің құрылысы мен құрамы
Сүйектің құрылысына: Гаверсов каналы, остеоцит, остеон
тақтайшасы жатады.Сүйектер тығыз және дәнекер ұлпалардан
түзіледі. Сүйектің сырты-тығыз ұлпадан, ішкі бөлімі кеуекті
ұлпадан. Сыртында сүйекпен тұтасқан сүйекқап болады.
Сүйекқап арқылы сүйектер жуандап өседі. Қаңқа 20-25 жасқа
дейін өседі.
Сүйектің ішкі құрылысы

сүйектің кемік заты
сүйек жасушалары сүйектің тығыз заты

қантамырлары мен жүйкелер
Сүйектің құрамы

Органикалық Бейорганикалық
заттар заттар

67%
33%
Тұздар, цитраттар,
Коллаген
гидроаксиапатит
Гликопротейдтер
кристалдары, 30-дан
Минералдық заттар
астам микроэлементтер

Жапы алғанда, жас кезде органикалық зат көп
болады да, бейорганикалық зат аз болады.
Мұндағы органикалық заттың басты қызметі-
мықтылық қасиет көрсетуі, ал қартайғанда
бейорганикалық зат көбейіп морт сынғыш
келуінің негізгі себебі осы
Пішіні Сүйек
Ұзын –түтік тәрізді Тоқпан жілік, кәрі жілік, шынтақ сүйек,
ортан жілік, асықты жілік, шыбық
сүйек
Қысқа Саусақ сүйектері , табан сүйектері,
алақан сүйектер
Жалпақ Жауырын, бас сүйектері МИ МЕН БЕТ,
қабырғалар, жамбас
Дене бөлімдері Қаңқа бөлімдері Қаңқа бөлімдері Сүйек түрлері Сүйек Адам
байланыстарын қаңқасының
ың түрлері ерекшеліктері

Кеуде Омыртқа жотасы 33-34 омыртқа, Жартылай Эс тәрізді болып
7-мойын, қозғалмалы келеді, мойын,
12 арқа бел лардозы,
5-бел Қысқа сүйектер сегізкөз, кеуде
5-сегізкөз кифоздары
4-5 құйымшақ

Көкірек клеткасы 12 арқа Қысқа, ұзын, Жартылай Көкірек клеткасы
12 жұп төс сүйек түікшелі қозғалмалы алдында артында
қарай қысыңқы
Дене бөлімдері Қаңқа бөлімдері Қаңқа бөлімдері Сүйек түрлері Сүйек Адам
байланыстарын қаңқасының
ың түрлері ерекшеліктері

Бас Бас қаңқасы Жұп сүйектер, Қозғалыссыз, Сөйлеуге
Бет бөлімі жоғарғы жақ, Жалпақ төменгі жақтан байланысты
шықшыт, мұрын, басқасы иектің болуы
таңдай
Тақ сүйектер:
төменгі және
астыңғы тақ
сүйек

Ми сауыты Жұп сүйектер Жалпақ Қозғалыссыз тек Бет бөлімінде
Төбе,самай тігіс арқылы қарағанда жақсы
сүйектері дамыған.
Тақ сүйектер Өзгеріске
Маңдай, шүйде, ұшырай алады,
сына тәрізді
сүйек
Сүйектің құрамы атқаратын қызметіне, адамның жасына қарай әртүрлі келеді. Салмақ көп
түсетін сүйектерде, мысалы, бел омыртқа, жамбас, аяқ сүйектерінде минерал заттары көп
болады.
Жас балалардың сүйегінде органикалық заттар, ересек адамда минерал заттары көбірек болады.
Адам қаңқасы

осьтік қаңқа қосымша қаңқа

қол-аяқ сүйектері
кеуде қаңқасы бас қаңқасы

омыртқа жотасы көкірек клеткасының сүйектері
Омыртқа бағанасында 2 физиологиялық иін бар
• Лордоз- Мойын лардозы 3 айлық нәрестеде
Бел лардозы 1 жаста
• Кифоз- кеуде кифозы-6-7 айлық
сегізкөз кифозы 1 жаста
Маңдай-1
Шүйде-1
Самай-2
Төбе-2
Мұрын-2
Бет-2
Үстіңгі жақ-1
Астыңғы жақ-1
Қол сүйектері негізінен еркін
қозғалмайтын немесе иық белдеуі
(бұғана мен жауырын), еркін
қозғалатын немесе қолдың өз
сүйектерінен тоқпан жілік, білек және
қол басынан тұрады.
Білек сүйектері шынтақ сүйек пен
кәрі жіліктен түзілген.
Шынтақ сүйек білектің ішкі жағында,
кәрі жілік сыртқы жағында
орналасқан.
Қол басының сүйектері - білезік,
алақан және саусақ бакайшақтарынан
түзілген.
Аяқ сүйектері
–қосыша
сүйектер
Иық белдеуінің сүйектеріне бұғана мен жауырын жатады.
Бұғана - ұзына бойы иіліп келген сүйек. Оның денесі және екі басы болады.
Ішкі басы төстің тұтқасына, сыртқы басы жауырынның иық (акромион) өсіндісіне жалғаса,
көлденең орналасады. Төменгі беті бұдырлы келеді. I қабырға мен жауырынның тұмсық
өсіндісіне сіңір байламдары арқылы жалғасып тұрады. Бұғананың қызметі иық белдеуін
көтеріп, қолдың еркін қозғалуына жағдай жасайды.
Жауырын - жалпақ, үш бұрышты сүйек. Көкірек клеткасының арт жағында, жоғарғы
қабырғалар тұсында орналасқан. Жауырынның үш (жоғарғы, ішкі және сырткы) жиегі, үш
(төменгі, ішкі, сыртқы) бұрышы және екі (ішкі және сыртқы) беті болады. Жауырынның
қабырғаларға қараған беті аздап ойыс келеді. Жауырын жалы сырт жағына қарай кеңейіп
келіп, иық өсіндісіне жетеді. Оны акромион деп те атайды. Сыртқы бұрышында жатқан буын
ойысы тоқпан жілік басымен байланысып, иық буынын түзеді. Жауырынның жоғарғы жиегі
құстұмсық өсіндісіне жалғасады. Жауырын мен бұғана өзара бір-бірімен байланысып, иық
белдеуін түзеді.
Сүйектің байланыстары
тұтас байланыстар- буынды байланыстар-
дәнекер ұлпадан тұрады, сүйектердің қозғалмалы
қозғалысы шамалы байланыстары,
немесе мүлдем организмдегі түрлі қимыл-
қозғалмайды. Ешқандай қозғалыстарды жүзеге
қуыс болмайды. асырады

Буын- Буын қуысы
қозғалыстар
байланысы
Байланыс түрі Орналасуы Тұтқыр сұйықтық

Қоғалмайтын Құйышақ, сегізкөз сүйектері
Жік арқылы Бас сүйектері жоқ

Жартылай қозғалатын Омыртқа сүйектері жоқ

Қозғалатын Жамбас пен ортан жілік Бар
Шар тәрізді Жауырын мен тоқпан жілік
Шығыр тәрізді Тізе-ортан жілік+асықты
жілік
Байланыстар
• тұтас байланыстар-дәнекер ұлпадан тұрады, қозғалысы шамалы
немесе мүлдем қозғалмайды. Ешқандай қуыс болмайды.
• буынды байланыстар-сүйектердің қозғалмалы байланыстары,
организмдегі түрлі қимыл-қозғалыстарды жүзеге асырады
• Байланыстар
• Амортизация
• Бір-бірімен байланыс және қозғалысты жүзеге асыру үшін
Синдесмология (syndesmologia, грек, syn — байланыс, desmos —
байлам, logos — ілім) — сүйектер байланыстары туралы ілім.
Адам мен жануарлар қаңқаларында сүйектер байланыстарының екі
түрі ажыратылады:
1.Сүйектердің тұтаса байланысы
2.Буынды байланыс.

Тұтаса байланыс кезінде, сүйектер бір-бірімен өзара әр түрлі ұлпалар
арқылы байланысады:
•Бұлшықеттік байланыс (синсаркоз)
•Серпімді (эластикалық) ұпалық байланыс (синэластоз)
•Дәнекер ұлпалық байланыс (синдесмоз)
•Шеміршектік байланыс (синхондроз)
•Сүйектену (синостоз).
Сүйек
байланыстары

Синартроз-
қозғалмайтын Диартроз-
Симфизы- қозғалатын
Синдесмоз жартылай
Дәнекер қозғалатын
ұлпалық
байланыс
Коллагенді
заттар

Синостоз-
сүйектену уақытша

Синхондроз
Шеміршекті
байланыс тұрақты

Ұқсас жұмыстар

БЕТ СҮЙЕКТЕРІ ЖАҚСҮЙЕ

Төс сүйектері

Аяқ қаңқасы

Орталық жүйке жүйесінің қалыптасуы

Жүйке орталығы

Шеміршекті балықтар

Органикалық қосылыстардың жіктелуі

Тік жүру кезіндегі дененің ауырлық орталығы

Тыныс алу жүйесі

Жорғалаушылар - құрлықта тіршілік ететін алғашқы омыртқалы жануарлар

Пәндер