Ежелгі Шығыс мәдениетіндегі философия феномені

Презентация қосу

«Ежелгі Шығыс мәдениетіндегі
философия феномені
1. Ежелгі Шығыс философиясы-
ның даму ерекшеліктері.
2. Ежелгі Үнді философиясы.
3. Ежелгі Қытай философиясы
Философия тарихын зерттеудің басты
мәселесі-тарихта өткен философтардың
ой-пікірлерін, тұжырымдары мен
айқындамаларын белгілі бір білімдік
жүйеге лайықтап, бұрмаламай жеткізу.
Шығыс мәдениетіндегі табиғат
құбылыстары мен олардың арасындағы
өзгерістерді сыйқырлы, танылмайтын
беймәлім күштердің құдіретінен деп ұғып,
адамға ұқсас құдай бейнесін жасау
абстракциялы ойлау процесінің
жетілгендігін көрсетіп, дүниетанымдық
көзқараста философияның жеке бағыт
болып қалыптасуына қажетті алғашқы
шарт болды.
ЕЖЕЛГІ ҮНДІ
ФИЛОСОФИЯСЫ
Үнді философиясының
онтологиясы

Заттар мен құбылыстардың Космостық эволюция, цикл, тәртіп,
сыртқы, көрінетін белгілерін емес, жүйе және өзара байланыс – Рита
сананың нәрселер құбылыстар құдайының заңдарына сүйенеді.
дүниесімен қатынасы барысындағы Рита – заттардың, нәрселердің
процестерін зерттеу. барысы туралы заң немесе
заңдылық. Бұл идеяның негізінде –
Осыған байланысты Үнді
нәрселер,заттар тіршілігінің
философиясында сана үш түрге
өзгеріссіз қозғалысытуралы пікір
жіктеледі; «пракрити»-материалды
жатыр. Рита- сезімдік құбылыс, ол
сана; «пуруша»-таза сана; «майя»-
рухани дүниеге дейің пайда болды;
түстер, елестер.
заттық,тәндік дүние- Ританың
көрінісі.
Ведалар(сөзбе сөз «білім» деген мағынада) – б.д.д.XVғ.ғ. Орта
Азия,Еділ жағалауы, Ираннан Үндіге көшпелі тайпалар-арийлер келіп
қоныстанғаннан кейінгі кезеңнен жеткен тарихи-мәдени ескерткіш діни
философиялық трактаттар жиынтығы.
Ведалардың төрт түрі бар:
Негізгі мазмұны
Атауы
Ригведа Ведалар құдайларға арналған 1017
гимндер(самхиталар) жинағы
Самаведа Құрбандық шалу кезінде Ригведаның
гимндерін дұрыс айтуға ұйрететін
түсіндірмелер
Яджурведа Ригведаның гимндері орындалатын
ритуалдарды сипаттау
Атхарваве Құдайларға, демондарға, рухтарға,т.б
да арналған дұғалардың жинағы
Үндідегі философиялық мектептер
Ведалық түсініктерді мойындау–мойындамауына байланысты Ежелгі Үнді
философиясының мектептері (даршандар) екі топқа бөлінеді:
«Астика» , «ортодоксалды», «негізгі», «ведалық» –Ведалық ілімді жалғастырушы
мектептер.
«Настика», «бейортодоксальды», «бейведалық» –Ведалық білімге оппозициялық
мектептер.
№ Ведалық ортодоксальды Бейведалық,бейортодоксальды мектептер:
мектептер:
Веданта (б.д.д.IV-IIғ.) Вьяса, Жайнизм (б.д.д VI) Махавира
Бадараяна
Вайшешика (б.д.д VI-V ғ.) Буддизм(б.д.д.VII-VI ғ.) Будда
Кананда
Миманса (б.д.д.VI ғ.) Джаймини Чарвака локаята Брихаспати

Санкхья(б.д.д.VI ғ.) Капила Адживика Маккхали Госали

Ньяя(б.д.дIIIғ.) Готам

Йога (б.д.д II ғ.) Патанджали
Буддизм

Буддизм – Үндіде (б.д.д. V ғ. кейін),
Қытайда, Оңтүстік Шығыс Азияда(б.д.д. III
ғ.кейін), т.б аймақтарға кең тараған ілім.
Негізін қалаушысы Солтүстік Үндіде
ақсүйек отбасында дүниеге келген Гаутама
Будда (Сиддхардха Шакьямуни)(б.д.д563-
483 ж.ж).
Буддизмнің негізгі идеясы – орта жол –
рахат, ләззат,жолы мен «аскетизм жолы»
екеуінің арасындағы тепе- теңдікті сақтай
білу мен тән қажеттілігін тежеу.
Буддизмнің өзекті идеясы-Будданың «төрт
ақиқаты» туралы өсиеттерінде берілген.
Қасірет шегудің психологиялық негізі үміт
пен үрейдің байланысында.
.
Төрт ақиқат
Ақиқаттар Түсіндірмелер
өмір дегеніміз -азап «туылу» дегеніміз азап, аурулар мен өлім азап,
сүйгеніңмен айырылу азап, сүймегенге қосылу да азап,
өмірдегінің бәрі азап.

Азаптың қайнар көзі Азаптардың басты себебі – бізге әрдайым бірдеменің
–біздің өз керек болуы болуынан және біздің өз қалауымызға еш
тілектеріміз қол жеткізе алмауымыздан

Азаптан құтылу Тілектерден арылсақ, олардың орындалуынан азап
үшін тілектерден шекпейміз.
арылу қажет.

Тілектерден арылу Адам өзін-өзі үгіттеп, молшылықтан бас тартқанымен,
үшін, Буддалық тамақ ішу, жеу, жүріп – тұру т.б тілектер сарқылмайды,
«Құтылудың өйткені бұл тілектер өмір сүруге деген ұмтылыспен
сегіз жолын тығыз байланысты.
ұстану қажет»
Буддалық азаптан құтылудың сегіз жолы

Сатылар Түсіндірмелер

1. Дұрыс көзқарас Төрт ақиқатты және Будданың ілімдерін толық білу

2. Дұрыс шешім Өз өмірін Буддалық ілімге сәйкес өзгертуге деген берік шешім

3. Дұрыс сөз Өтірік - өсектен, ауыр сөздерден, орынсыз әңгімелерден тартыну

4. Дұрыс тәртіп Түрлі жаладан, ұрлықтан, өз тілектерін бұрыс жолмен
қанағаттандырудан бас тарту
5. Дұрыс өмір-салт өмірді адал жолмен қамтамассыз ету;өзін аман алып қалуда харам
кірісті пайдаланбау
6. Дұрыс күш Ақиқат жолынан таймау, жаман ойларды жойып, ақыл-ойды жаңа,
жұмсау адал ойлармен толықтыру,жаңарту;
7. Дұрыс Заттар мен адам тәнінің өткінші екенін ұғыну, менің денем – «мен»
бағыттау емес. Дене- сүйектен, қаннан, сіңірден құралады, яғни ол
ажалды, сондықтан шіритін массаға айналады. Демек , оған
жойылып-жоғалатын уақытша заттарға өкіну орынсыз

8 Дұрыс жинақтала Өз денеңді сезінуден, ойлаудан, түсінуден арылу
білу
?
Жайнизм
Ежелгі Үндіде б.д.д.VI-V ғ. пайда болып,
қазірге дейін бар діни философиялық бағыт.
Негізін қалаушы – Вардхамана(б.д.д.VI-V ғ. )
деп саналады. Вардхамана Махавира
Жайнизм өз ішінде екі бағытқа бөлінеді:
1.Шветамбарлар(ақ кигендер)
2.Дигамбарлар(жалаңаштанғандар ауаны
киім еткендер).
Екі бағыттағы арасындағы айырмашылық
діни әрекеттің кейбір сұрақтарына ғана
байланысты. Жайнизм қағидаларының
бастысы – «Тірі тіршілікке қиянат жасамау».
Чарвака-локаята

Негізін қалаушы - дана Брихаспатиді. Чарвака Үнді философиясында
жалғыз материалисттік мектеп.
Философиялық көзқарастары. Танымның сенімді көзі- тікелей,сезімдік
қабылдау. Танымның тікелей емес жолдарының барлығы сенімсіз және
адастырушылыққа тірейді. Біздің сезімді қабылдауға негізделген
тәжірибеміз бір ғана дүниенің материалды және тәндік дүниенің бар екенін
дәлелдейді. Құдайды, құдайларды сезім мүшелері арқылы қабылдау
мүмкін емес, сондықтан оның бар екендігін айту негізсіз.
Онтологиясы. Барлық объектілер төрт элементтен: от, ауа, су, жерден
тұрады. Адам санасы материяның жемісі. Материяның элементтері санаға
ие емес және олар құрайтын көптеген объектілерде де сана жоқ, сана тәнсіз
немесе тәннен тыс тіршілік ете алмайды, сондықтан тән өлімінен кейін
сана жойылып, қуанышты не қайғыны сезінетін ештене қалмайды.
Этикасы. Ақылды адам осы дүниелік өмірде барынша рахаттанып, азап-
қайғыдан арылуға ұмтылуға тиіс. Демек рахат күйге апаратын әрекеттің
барлығы жақсы. Қайғы әкелетін нәрселер – жаман. Ал рахат күйге
жеткізетін басты құрал –байлық,сондықтан оған ұмтылу қажет. Чарвака
мектебінің кейбір өкілдері басты рахат күйлер тізіміне тамақты, ішімдікті,
жыныстық ләззатты, молшылықты атаса, кейбірі рахат күйдің ізгі, нәзік
түрлерін (өнерді) жатқызды.
Ежелгі Қытай
философиясы
Негізгі философиялық мектептер:
1 Инь және Ян мектебі
2 Конфуций мектебі немесе әдебиетш
ілер
3 Моистер мектебі
4 Атаулар мектебі
5 Заңгерлер мектебі
6 Дао ағымы
1. Инь және Ян - әлемнің бастауында тұрған мәндер.
Бірақ олар туралы ілім дуалистік сипатта емес,
диалектикалық бірлікте болатын қарама-қарсылықтар.
Инь және Ян қағидалары аспан мен жер, ұрғашы мен
еркек арасындағы қатынастармен тығыз байланысты,
әрі олардың дамуына нұсқайды. Белсенділік көбіне Янға
тән болады да, Инь енжарлық танытып отырады. Бірақ
олардың бірлігі - диалектикалық дамудың көзі.
Нәтижесінде заттар мен құбылыстар өзгерістерге
ұшырайды. Мұндай өзгерістер адамдарға да қатысты
болады. Аспан, жер, адам - бұлар үшкілдік бірлікте
белгілі бір даму жолымен (дао) тіршілік кешеді.
Конфуций (қытайша Кун Цю, Кун Чжунни, ал әдебиетте
көбінесе Кун-цзы, ұстаз Кун деген атпен белгілі) б.ж.с.д.
551 79 жылдары Лу патшалығында өмір сүрген.
Конфуцийдің ілімі туралы оның шәкірттері жазып
қалдырған «Лунь юий» («Сұхбаттар мен пікірлер») атты
еңбектен мағлұмат аламыз.
Алғаш рет адамның кісілік тұлғасы туралы ой қозғап,
үлгі тұтуға жарайтын ер адамның адамгершілігі (жэнь),
үлкенді сыйлауы (сяо), әдет-ғұрып, дәстүрді құрмет тұту
(ли) жоғарғы дәрежеде болуы тиіс деген қағидалардың
авторы.
Моизм мектебінің негізін салушы Мо
Дидің (б.ж.с.д. 479-391 ж.) баса көңіл
аударған негізгі мәселесі әлеуметтік
ахлақ болып табылады. Теориялық
іспен айналысу - бос уақыт өткізумен
бірдей. Адамдарға керегі нақтылы
дене еңбегі, оның пайдалы нәтижесін,
өмір үйлесімділігін көкке тән жігер
реттеп тұрады-мыс.
Атаулар мектебі заттар мен
құбылыстардың тілде бейнелену
сәйкестілігіне баса назар аударды.
(Мұндай мәселе Еуропалық
философияда, яғни ортағасырлық
схоластикада ондаған ғасырдан кейін
ғана қарастырылған)
Легизм-заңгерлер мектебі саяси-
әлеуметтік мәселелерге ауып,
мемлекет пен құқықтың шығу
төркінін, олардың мәнін,
мақсаттылық қызметін зерттеуді
қолға алған.
Даосизм ілімнің негізін қалаушы
б.з.д. VI ғасырда өмір сүрген Лао-
цзы.
"Дао"-алғашқы бастама, алғашқы
түпнегіз, барлық қүбылыстардың,
денелердің бірлігі, соңғы сатысы
Тыңдағандарыңызға көп рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Түркі мәдениетіндегі ауызша дәстүрі

Платонның саяси - әлеуметтік концепциялары

Платонның мемлекет туралы ілімі

Исламдық орта ғасырлық мәдениет контекстіндегі арабтық- мұсылмандық философия

Қайта өрлеу дәуірінің негізгі принциптері

Ежелгі Мұсылман философиясы

Ортағасырлық философияда

Философияның негізгі сауалдарын зерделеу

Ежелгі шығыс философиясындағы адам мәселесі

Ежелгі Қытай Ежелгі Үнді Сократқа дейінгі кезең

Пәндер