Эпителий ұлпасы

Презентация қосу

Сабақ тақырыбы:
Адамның негізгі ұлпалары:
эпителий, дәнекер, бұлшық ет,
жүйке
Сабақтың мақсаты
л а р т ур а лы
д ы ң ұ л п а
Оқу ш ы л ар ы р ы п ты
• е й ту .Т а қ
д е р і н ке ң н у ғ а,
• б і лі м ш а ңо й л а
ш ы п , ш а п и
е ң д ей а л у , с ы н
• тер б ер у ге бау
д ы ж а у а п у .
ұ т ы м і н ұ ш т а
• қ а б і ле т тер
д а о йл а у
• тұрғы
• .
ҰЙЫМДАСТЫРУ КЕЗЕҢІ

Шаттық шеңбері
Үй тапсырмасын
тексеру
Нәруыз дегеніміз не?
Олардың жасушадағы рөлі қандай?
Майлар дегеніміз не?
Олар жасушада қандай рөл атқарады?
Жасушада су мен бейорганикалық
қосылыстар қандай рөл атқарады?
Көмірсулар дегеніміз не?
Көмірсулардың жасушадағы рөлі қандай?
ЖАСУША ДЕГЕНІМІЗ НЕ?
ЖАСУШАЛАР ТОБЫ ҚАЛАЙ АТАЛАДЫ?
ҰЛПА ДЕГЕНІМІЗ ҚАНДАЙ
ЖАСУШАЛАР ТОБЫ?
ӨСІМДІКТЕР МЕН ЖАНУАРЛАРДАҒЫ
ҰЛПА ТҮРЛЕРІН АТА?
жаңа сабақ тақырыбы:

АДАМНЫҢ НЕГІЗГІ
ҰЛПАЛАРЫ:
эпителий, дәнекер,
бұлшық ет, жүйке
Эпителий ұлпасы

Дәнекер ұлпа

Бұлшықет ұлпасы

Жүйке ұлпасы
Эпителлий ұлпасы жабын ретінде ағзаның сыртқы жағын
жауып, ішкі мүшелердің ішкі мүшелердің ішкі және сыртқы
бетін қаптап жатады, көптеген бездерді түзеді.

Эпителлий ұлпасының қызметі:

қорғаныс
сіңіру
бөліп шығару
сыртқы және ішкі ортаны бөліп тұру
ЭПИТЕЛИЙ ҰЛПАСЫНЫҢ
ТҮРЛЕРІ

Жасушаларының пішіндері -
бір қабатты жалпақ, төрт көп қабатты
бұрышты, цилиндр және т. б

жасушалары көп қырлы, терінің үстіңгі қабаты бүйректің өзекшелерін іш жағынан астарлап
мен ауыз қуысы, өңештің ішкі жағын тұрады
астарлайды.
ЖАЛПАҚ ТЕКШЕЛІ
ЭПИТЕЛИЙ ЭПИТЕЛИЙ
СЕЗГІШ
КІРПІКШЕЛІ ЖАСУШАЛАР ЭПИТЕЛИЙ
ЭПИТЕЛИЙ ПІШІНІНЕ ҚАРАЙ
тітіркенуді қабылдайды, иіс сезу
6 ТОПҚА БӨЛІНЕДІ эпителийлері мұрын қуысында
орналасқан.

тыныс жолдарындағы кірпікшелі БЕЗДІ БАҒАНА ТӘРІЗДІ
эпителийлер шаңтозаң ЭПИТЕЛИЙ ЭПИТЕЛИЙ
бөлшектерін және т. б. бөгде
заттарды ұстап қалады.
жасушалары сүт, тер, жас, сілекей, жасушалары ұзынша, қарын мен
құлық бөледі. Жасушаларының ішектердің ішкі қабатында орналасқан.
пішіндері бағана және төрт бұрышты
• Дәнекер ұлпасы басқа ұлпаларды дәнекерлеп
тұрады. Дәнекер ұлпасы әр түрлі жасушалардан және
олардың бөлетін жасуша аралық сұйықтықтан
тұрады, әр түрлі қызмет атқарады.

а) ұлпаларға беріктік қасиет береді (тығыз
талшықты ұлпа)
ә) сіңірлер мен терінің негізін түзеді (тығыз
талшықты ұлпа);
б) тірек қызметін атқарады (шеміршекті және
сүйекті ұлпа);
в) оттек, қоректік заттармен қамтамасыз етеді
(қан ұлпасы). шеміршекті борпылдақ
талшықты
тығыз талшықты
дәнекер ұлпасы ТҮРЛЕРІ
қан ұлпасы
сүйекті
денедегі бұлшықеттерді түзеді.
Бұлшықет ұлпасына төн қасиет
оның - жиырылғыштығы,
жиырылуы арқылы ағза мен
мүшелерді қозғалысқа келтіреді.

БҰЛШЫҚЕТ
ЖАСУШАЛАРЫ Талшықтарында бір-бірімен
ұзын, жіңішке қатарласа (параллель) орналасқан өте
болғандықтан көп жиырылғыш жіңішке
оларды миофибриллалар (гр. «myos» -
талшықтар деп бұлшықет, лат. «fibrilla» - талшық,
атайды. жіпше) болады. Бұлшықеттердің
жиырылғыштық қасиеті осы
миофибриллаларға байланысты.

АДАМ АҒЗАСЫНДА БҰЛШЫҚЕТ ҰЛПАСЫНЫҢ
2 ТОБЫ БОЛАДЫ.

көлденеңжолақты бірыңғайсалалы
ЖҮЙКЕ ҰЛПАСЫ жүйке
жасушаларынан
түзілген. Жүйке жасушасын
нейрон дейді.

Жүйке жасушасының құрылысы: денеден (бір ядросы
бар ортасындағы жуандау бөлігі)
қысқа өсінділер мен ұзын өсіндіден тұрады

дендриттер аксон
ЖҮЙКЕ ҰЛПАСЫНЫҢ НЕГІЗГІ ҚЫЗМЕТІ:
қозғыштығы және қозу өткізгіштігі.
Сыртқы ортадағы түрлі
тітіркендіргіштердің әсерінен пайда
болатын қозу орталық жүйке
жүйесіне беріледі.
ВЕНН ДИАГРАММАСЫН ТОЛТЫРУ

ЭПИТЕЛИЙ ҰЛПАСЫ Дәнекер ұлпасы
ОРТАҚ ҚАСИЕТІ
Жабын ретінде ағзаның Басқа ұлпаларды
сыртқы жағын жауып, дәнекерлеп тұрады, әр
ішкі мүшелердің ішкі түрлі жасушалардан
мүшелердің ішкі және Ұлпаның және олардың бөлетін
жасуша аралық
сыртқы бетін қаптап
жатады, көптеген түрлері сұйықтықтан тұрады, әр
түрлі қызмет атқарады.
бездерді түзеді.
СЫЗЫҚТЫҚ ДИКТАНТ
(Иә- болса «+ » белгісін,жоқ болса «^» белгісін қою)
1.Эпителий ұлпалары терінің беткі қабатын және көптеген бездерді түзеді
ма ? Иә.
2. Эпителий ұлпаларының негізгі қызметінің бірі зат алмасуды реттеуге
қатысу ма? Иә
3. Дәнекер ұлпалары бір ғана қызмет атқарады ма? жоқ
4. Жасушааралық заттар қызметіне байланысты әртүрлі болуы мүмкін бе? ия
5. Сүйек және шеміршек ұлпалары тасымалдау және қорғаныш қызметін
атқарады ма? жоқ
6. Безді эпителий жасушалары арнайы зат бөледі ма? иә
7. Атқаратын қызметтеріне бойынша ұқсас жасушаларды ұлпа дейміз ба?
жоқ
8. Ішкі секреция бездерінің өзегі болады ма? жоқ
9. Тері астындағы май клетчаткасы қабаты ұлпадан тұрады ма? иә
10. Ішек эпителийі арқылы қоректік заттар қанға сіңіріледі ма? иә
11. Жасушааралық заттар қанда қатты,сүйекте жұмсақ, шеміршекте сұйық
болады ма? жоқ
12. Борпылдақ талшықты дәнекер ұлпасы мүшелер аралығын толтырады
ма? иә
Сергіту сәті
КЕСТЕНІ ТОЛТЫРЫҢДАР

Қаңқаның бұлшықет Жүректің бұлшықет Ішкі мүшелердің
Ерекше белгілері
ұлпасы ұлпасы бұлшықет ұлпасы

Орналасуы

Талшықтарының
пішіні

Талшықтарындағы
ядроның саны
Ядронық жасушаға
орналасуы
Көлденең жолақтар
Жиырылуының
реттелуі
Қаңқаның бұлшықет Жүректің бұлшықет Ішкі мүшелердің
Ерекше белгілері
ұлпасы ұлпасы бұлшықет ұлпасы

ішкі мүшелерді (ішек,
жүректің бұлшықетін асқазан, қантамырлар,
Орналасуы сүйектерге бекінеді
түзеді қуық және т.б.) қаптап
жатады

ұзын, цилиндр төрізді,
ұзын, ұршықтың сабы
талшық-тары
Талшықтарының ұзын, цилиндр төрізді, пітттіндес, екі ұшы
тарамдалып өр жерінен
пішіні ұштары доғал жіңішке үшкір, ортаңғы
бір-бірімен бірігіп
бөлігі жуандау
торланып жатады

Талшықтарындағы
көп ядролы көп ядролы бір ядролы
ядроның саны
Ядронық жасушаға
шетінде ортасында ортасында
орналасуы

Көлденең жолақтар бар бар жоқ

Жиырылуының адамның еркіне сай адам еркінен тыс адам еркінен тыс
реттелуі жиырылады жиырылады жиырылады
РЕФЛЕКСИЯ

Сабақтың мына
Сабақтың мына кезеңдері кезеңдері
маған ұнады,,,,,, ұнамады,,,,,,
РМ А
ПСЫ
Е ТА ССЕ
ҮЙГ Ы » Э
ЫЗ Ң У
М А Л СТ
Ң КЕ Е
Ы ЫП А Т
РД З Ш
А
Л Ж А Н
ПА ЙЫ
Л БО У
«Ұ У А
А
Р ЫН Д
ТА Й
Ы ДА
ОС

Ұқсас жұмыстар

Ұлпалар эволюциясы

Эпителийлік ұлпа немесе шекаралық ұлпа

Эпителий ұлпасының қызметі

Эпителий ұлпасы туралы

Көп қабатты эпителий

Ағзаның құрылымдары

КӨП ҚАБАТТЫ ЭПИТЕЛИЙЛЕР

Қан ұлпасы

Бұлшықет ұлпалары

Жануар жасушасы

Пәндер